140
Nəcibənin də məsələsi elə məsələ olub. Oxumuş, yetişmiş, ağıllı-başlı
bir zəmanə qızıdır. Qonşuda, məktəbdə, işdə də oğlanlar var. Lap münasib
oğlanlar da var. Amma görürsən Nəcibə ərə getmir. İndi onun iyirmi üç yaşı
var, amma ərə getmir. Deyim istəyən yoxdur, xeyr. Ay olmaz ki, Şərəbanı
xalanın qoşa qapısını taqqıldadan olmasın. Ha güman eləyirsən ki, bəli,
daha bu dəfə deyəsən xeyir iş baş tutur, toy yaxınlaşır. Görürsən külək əsdi,
hava soyudu, nə o yandan, nə bu yandan səs-səda çıxdı.
Xülasə, bizim məhəllədə ən çox söz-söhbəti olan Nəcibədir. Şərəbanı
xaladır.
Nəcibə də bir ayrı cür Nəcibədir. Alagöz, ağbəniz, qırmızıyanaq, qara
şəvə saç, ucaboy, şəkilli-şəmayilli, ceyran kimi bir qızdır. Bir görən deyir
bir də görüm. Onunla kəlmə verib kəlmə almaq özü bir səadətdir.
Neçə dəfə böyük fotoqraflar gəlib ki, qızın şəklini kinoya çəksinlər.
Şərəbanı xala hamısını söyüb qovalayıb: "Mənim qızım tamaşaqabaqdı
bəyəm teatrlarda aləmə görsədəsiniz? Bir də buralara dolanmayın, bizə pul-
zad lazım deyil, özünüzə qalsın!"
Nəcibə onilliyi qurtarandan sonra ali məktəb sevdasına düşdü: tibb
institutuna ərizə verdi, imtahana getdi. Ancaq tələb olunan dərs qiyməti yığa
bilmədiyi üçün daxil ola bilmədi.
Şərəbanı xala hərçənd aşkar demirdi, ancaq əslində qızın instituta
düşməyinə heç razı deyildi. Ona görə razı deyildi ki, Nəcibə daha uşaq deyil
ki, məktəb paltarı ilə kifayətlənə idi. Ali məktəbdə onu əməlli-başlı
geyindirmək, yar-yoldaş içində başı aşağı olmasına yol verməmək üçün
vəsait lazım idi. Bir dənə abırlı palto-filan qədər pul tutur. Xadiməlik maaşı,
ya tələbə təqaüdü ilə öhdəsindən gəlmək çətin olur. İkinci tərəfdən də
Şərəbanı xala bilirdi ki, qız məktəbi qurtaran kimi rayonlara, lap uzaq
yerlərə göndərəcəklər. Orda da birisilə tapışacaq... Şərəbanı xala oğlundan
ayrı düşdüyü kimi, Nəcibədən də əli çıxacaq, qoca qarı vaxtında tək-tənha
qalacaqdır.
Qonşuluqda Şərif adlı bir xalçaçı usta var idi. Savadlı qızlardan xalça
fabrikinə adam yığırdı. Şərəbanı xala Nəcibənin adını çəkəndə, Şərif razılıq
verdi:
- Göndər gəlsin, saat on ikidə idarədə olacağam!
Nəcibənin xalça toxuyan olmağını Şərəbanı xala yalnız maaşına görə
istəmirdi. O bilirdi ki, bu sənət təmiz sənətdir. Böyüklər, oxu-
141
muşlar yanında hörmətli sənətdir, Bir də ki, qız uşağının əldən qabil olmağı
lazımdır. Sabah nişanlısının köynəyinə bir naxış vurmağı dünyalara dəyər!
Nəcibə beş ayın içində xalça fabrikində sənət öyrəndi, ayda altı-yeddi
yüz manat da evə pul gətirməyə başladı. Nənə-bala mehriban və sakit
yaşamaqda idilər. Elçilər də öz qaydası ilə gedib-gəlməkdə idilər. Xalça
fabrikinin böyük və yeni binasının elektrikləşməsinə rəhbərlik edən Nazim
adlı bir cavan oğlan Nəcibəni tanıyandan sonra dalınca elçi salmışdı. Qız
yoldaşları oğlanı Nəcibəyə təriflədikləri kimi, qızı da oğlana tərifləyirdilər.
Yəni Nəcibənin tərifə ehtiyacı yox idi. Bunu Nazim yaxşı bilirdi. Hansı
idarədənsə fabrikə ceyran şəkilli bir divar xalçası toxumaq sifarişi
verilmişdi. Bu xalçanı Nəcibə toxuyurdu. Özü də çox diqqətlə toxuyurdu.
Nazim bu işin tamaşasına dayanıb xeyli baxdı:
- Çox zəhmətli işdir, - dedi.
Nəcibə şəklə işarə edib, cavab verdi:
- Çalışıram gözəl çıxsın!
- Gözəl çıxmağını istəyirsənsə, ceyranı at kənara, öz şəklini toxu,
qurtarsın getsin!
Nazimin bu sözünə Nəcibə pul kimi qızardı, utandığından cavab
vermədi, başını da yuxarı qaldırmadı.
Bu hadisədən üç gün sonra Nazimin elçiləri qoşa qapının dəmir rəzəsini
tərpətdilər.
2
Şərəbanı xalanın evi şəhərin yuxarı tərəfındə, Mirzə Fətəli küçəsində idi.
Bu, bir köhnə həyət idi. Darvazası çoxdan laxlamış, əyilmişdi. Həyətə
gedən dalan yarımçıq qalmışdı. Küçədən ötənlər həyətin içini görürdülər.
Ancaq sonralar qapı təmir olundu. Həyətin ortasına sement töküldü, balaca
bir bağça salındı. Burada gül-çiçək əkilir, ağac basdırılırdı. Yaşıllıqdan,
gözəllikdən başqa bu bağça həyət uşaqlarına bir məşğuliyyət idi. Hərə orada
yeni bir ağac basdırmaq, bəsləmək istəyirdi. Həmin həyətə, Şərəbanı
xalanın nəvəsinə çox elçilər gəlmişdi. Şərəbanı xala onların heç birini ümid
ilə yola salmamışdı; çünki qızı vermək fıkrində deyildi. Əlbəttə ki, açıq-
açığına: "Vermirəm" demirdi. Qızın uşaq olmağını deyir, dərsini
qurtarmamış ərə getmək istəmədiyini, ya bir başqasına "dil verdiyini"
bəhanə gətirərdi.
142
Ancaq bugünkü elçilərin işi ayrı cür idi, qarşılanmağı da ayrı cür idi.
Qızın işarəsindən sonra Şərəbanı xala idarədən izn alıb, bütün günü evdə
qaldı, başını daradı, paltarını dəyişdi, aralığı yığışdırdı, otaqları sahmana
saldı, hazırlıq gördü. Qonşulara da xəbər verdi ki: "Adam gələcək!"
Həyətdə səkiləri süpürən, xalça çırpan, toz tökən, samovar sürtən, cuna
pərdələrə bağ salan, güldanları sulayan və kağızlayan, qapı zəngini
düzəldən, divan üstünə döşəkcə salan, süfrə açan kimi... Həyətin qız-gəlini
hamısı Nəcibənin elçilərini qarşılamağa hazırlaşırdı.
Nazim də Nəcibə kimi atasız-anasız böyümüş bir oğlan idi. Ancaq dayısı
Mirzərəhman kitab mağazasında çalışırdı. Görüb-götürmüş, təcrübəli kişi
idi. Bacısı oğlunun xeyir işində çirmənib qabağa düşmüşdü. İki nəfər öz
yoldaşlarından çağırmışdı. Nazimin xatirini istəyən İlyas müəllim də
Mirzərəhmanın xahişini qəbul etmişdi. Bəli, aprelin axırlarında, mülayim
yaz günlərindən birində, gün günorta yerindən ağzı aşağı enəndə, elçilər
qoşa qapının rəzəsini tərpətdilər. İçəridən bir qadın səsi gəldi:
- Buyurun, buyurun!
Mirzərəhman: "Bismillah" deyib, həyətə girdi, onun dalınca da
yoldaşları daxil oldular. Mirzərəhman hələ evdən çıxmamış elçilik
qaydalarından söhbət salıb məsləhətləşmişdi. O istəyirdi ki, məclisdə
söhbəti İlyas müəllim açsın. İlyas müəllim boynuna almadı.
- Bu şəhər qayda-qanununu mən yaxşı bilmirəm. Bir də ki, oğlanın atası
yerində Mirzərəhmanın danışmağı münasib olar. Elə söhbəti siz başlayın,
biz də köməkləşərik, - dedi.
Mirzərəhman elçilik işinin şərəfıni də, məsuliyyətini də bilirdi. Zarafat
deyil, iki canın birləşməyi, ailə qurmağı, məhəbbətin qələbəsi kimi bir işə
bais olmaq bizim zəmanəmizdə hər bir insan üçün xeyir işdir. Burada gərək
söz biləsən, fənd biləsən, mərifət, ədəb-ərkan ilə danışmaq biləsən. Gərək
elə olsun ki, müqabil tərəfdə oğlana rəğbət, hörmət oyansın...
İlyas müəllim kimi kamil bir adamın bu işi öhdəsinə götürməməyi
Mirzərəhmanın əndişəsini daha da artırdı. İndi o, ürəyində fikirləşir, plan
tökür, söz öyrənirdi ki, məclisdə qabiliyyətli çıxsın.
Mirzərəhman yol boyu yavaş addımlarla yeriyərək, fıkirləşirdi ki,
mətləbi necə başlasın: "Söz yox, çatan kimi ev sahibi salam-kalam ilə bizim
qabağımıza çıxacaq. Əyləşən kimi qənd-çay da gələcək. Qızın
Dostları ilə paylaş: |