Microsoft Word II cild -meruze metnlerin toplusu son2
Yüklə 5,08 Mb. Pdf görüntüsü
|
I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans:
TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (II hissə)
431 və fikir arxasınca getmələri idi. Məhz bu səbəbdən də Fransa ədəbiyyatında Volter, Monteskyö, Russo kimi inqilabçıların fikirlərini örnək götürürdülər. Bu yazarlara hərtərəfli idilər desək, yanılmarıq. Belə ki, onlar yalnız ədəbiyyat nümayəndələri deyildilər. Onlar həm ədəbiyyatın müxtəlif sahələrində özlərini sınayırdılar, həm də ümumilikdə ölkənin ictimai, sosial, siyasi həyatında aktiv iştirak edirdilər. Belə ki, ədəbiyyatın hər növ və janrına müraciət edir, şeir, hekayə, roman, teatr tamaşalarına ssenarilər, qəzet və jurnallarda məqalələr və ədəbi tənqid məqaləri yazırdılar. Həmçinin hamısı yaxşı siyasətçi, dövlət məmuru, jurnalist və inqilabçı ruhlu ziyalılar idilər. Bir çoxu hətta gizli qruplaşmaların üzvləri idilər. Dəfələrlə siyasi fikirlərinə görə təqib edilmiş, hətta mühacir həyatı da yaşamışdılar. Yaradılan əsərlərin mövzuları, qoyulan problemlər, əsərin dil və üslub xüsusiyyətləri, istifadə edilən bədii təsvir və ifadə vasitələri də qarşıya qoyulmuş məqsədə çatmaq üçün uyğun seçilirdi. Xüsusi sevgiylə Şərqin və Türkiyənin gözəl peyzajları təsvir edilir, İstanbulun çeşidli məkanlarının bədii təsviri verilir. Eyni paralelləri Azərbaycan romanlarında da aparmaq mümkündür. Bir ucu Qarabağ, bir ucu Bakı necə sevgiylə, necə gözəl bədii peyzajlarla tanış oluruq o əsərləri oxuduqca. Həmçinin həmin dönəmin əsərlərində xüsusi diqqətlə din məsələsinə də toxunulur. Nə qədər Qərbin, Avropanın müsbət tərəfləri xalqa təbliğ edilməyə çalışılsa da, türkün mentallığını, böyük- kiçik münasibətlərini, ailə dəyərlərinin ucalığını, İslama, folklora bağlılığını da bir o qədər şövqlə qələmə alırlar. Çox tolerantcasına qəhrəmanlar Avropa tipli, xüsusilə, fransız məktəblərində təhsil alır və orada öyrəndikləri ənənəni Vətənə geri döndükdə tətbiq edirdilər. Ümumiyyətlə, istər Türkiyə, istərsə də Azərbaycanda yeni dövr və ya Avropanın təsirilə yaranan ədəbiyyatı tədqiq edərkən qarşıya qoyulan məqsədlərə uğurla çatıldığının şahidi oluruq. Belə ki, qarşılıqlı mübadilə, qaynayıb- qarışma, yeniləri öyrənmə məsələlərinə, deyərdim ki, nail olunmuşdur. Artıq müəlliflərin biz oxuculara ən unikal incəsənət vasitəsi olan ədəbiyyatın dili ilə hansı sosial mesajı verdiyini anlamaq məhz elə biz oxucuya qalır. Indi burada Şərq müdrikliyi, yoxsa Qərbin iti ağlı kara gələcək onu zaman göstərər. Hər halda yeni dövr ədəbiyyat hələ ki axtarışdadır. Şərqin Qərbdən, elə Qərbin də Şərqdən öyrənəsi hələ çox şeyi var..
ƏDƏBIYYAT 1. Ə.Kabaklı. “Türk Ədəbiyyatı”, I hissə, İstanbul, 2008, 701 s. 2. S. Çaldak. “Əski Türk Ədəbiyyatında nəsr” ( internet resursu) 3. S. Qasımlı. “Yeni Türk hekayəçiliyinin təşəkkülü” Şərq filologiyası məsələləri. Bakı, 2010, səh.42.
Summary In the research work is investigated the acquaintance with novel genre of European origin in the Türkish and Azerbaijani literature at XIX century . In the article is investigated western Turkish and Azerbaijani literature, his problems , literature periods, and his news . Especially, poetics, content,forms, ideas and methods of novel genre by multiculturalistic way. Key words: Azerbaijan, Turkey, XIX century literature, multiculturalism, novel genre
I Türkoloji Qurultayın 90 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq konfrans:
TÜRKOLOJİ ELMİ-MƏDƏNİ HƏRƏKATDA ORTAQ DƏYƏRLƏR VƏ YENİ ÇAĞIRIŞLAR (II hissə)
432
Pərvanə Kərimova, doktorant Qafqaz Universiteti perikerimova90@gmail.ru
YAVUZ AKPINARIN DÜŞÜNCƏSİNDƏ TÜRKİYƏ-AZƏRBAYCAN ƏDƏBİ ƏLAQƏLƏRİ Ümumtürk Türk ədəbiyyatının bir qolu olan Azərbaycan ədəbiyyatı sosial, siyasi və tarixi şərtlər səbəbi ilə daima Türkiyə ilə yaxın əlaqələr içərisində olmuşdur. Bu iki qardaş ədəbiyyat dərin köklər və ortaq ədəbi əlaqlərlə bir-birinə bağlıdırlar. Azərbaycan və Türkiyə ədəbiyyatları ən qədim zamanlardan xalqların böyük köçündən bu yana ümumtürk ədəbiyyatını təşkil etmişdir. Bütün bunlar ədəbiyyatlar arasındakı ortaq mədəni əlaqələrin göstəricisidir və bu əlaqələr gələcəkdə də ədəbiyyatların bir-birinə təsirinə əsas şərait yaratmışdır. Uzun illər Azərbaycan ədəbiyyatını yaxından incələyib ona bələd olan Yavuz Akpınar araşdırmalarında Türkiyə-Azərbaycan ədəbi əlaqələrindən də yan keçməmiş. Hər iki ədəbiyyat arasındakı yaxın əlaqələri, bu ədəbiyyatların qarşılıqlı təsirini məqalə və kitablarında yaxından incələmişdir. Əsasən də XX əsrin əvvəllərində Azərbaycanda baş verən siyasi vəziyyət bu iki Türk ədəbiyyatını qarşılıqlı olaraq öyrənməyə, araşdırıb tədqiq etməyə əsas vermişdir. 1930-cu illərə qədər Türkiyə ilə olan yaxın əlaqələr, bu əlaqələrin nəticəsi olaraq da ədəbiyyatda ədəbi cərəyanların və bənzər əsərlərin meydana çıxmasına şərait yaratmışdır. Bu baxımdan Türkiyə ədəbiyyatının bəzi şəxsiyyətləri və bu dövr ədəbiyyat nümunələri arasında yaxın əlaqələr və bənzərliklər mövcuddur. Yavuz Akpıanr bu ədəbi nümunələri araşdırmış, Azərbaycan və Türkiyyə ədəbi əlaqələrinin öyrənilməsində milli ədəbiyyatların qarşılıqlı təsiri probleminə geniş yer vermişdir. 1930-cu ilə qədərki dövrdə Türkiyə Türklərinin ədəbiyyatının Azərbaycan məktəblərində tədrisi, hər iki tərəfdə nəşrlərin bir-biri ilə əlaqəsi və bu əlaqələrin Azərbaycan ədəbiyyatının fikir və düşüncə tarixində oynadığı rol. Araşdırmacıların türk ədəbi ilişkilərini tədqiqi və bu araşdırmalar nəticəsində ortaya çıxan fikir adamlarının Azərbaycan ədəbiyyatındakı təsirləri, Azərbaycan və Türkiyə ədəbi əlaqələrinə yön verən şəxsiyyətlər kimi məsələlər əsas tədqiqat obyektinə çevrilimişdir. Eyni zamanda Yavuz Akpınar Türkiyə və Azərbaycan arasındakı yaxın mədəni əlaqələrin teatra təsiri, Azərbaycan və digər Türk bölgələrində milli şüurun oyanması və formalaşmasındakı mühüm amil kimi məsələləri incələmiş, müasir dövrdə ədəbiyyat və mədəniyyətlər arasında əksini tapan yaxın əlaqələr və bunların nəticələrini geniş türk oxucuların ixtiyarına vermişdir.
Sevinc Kərim qızı Əliyeva, dissertant AMEA Folklor İnstitutu “Folklor və yazılı ədəbiyyat” şöbəsi Böyük elmi işçi sevincalıyeva80@rambler.ru
TƏMSİL VƏ NAĞILLARDA MÜŞTƏRƏK MOTİVLƏR Heyvanlar haqqında nağılların əsas özəlliyi onda xalqın dünyagörüşünün, mübarizliyinin, humanist keyfiyyətlərinin əks olunmasıdır. Belə ki, heyvanlar haqqında nağıllar insanları mənəvi cəhətdən zənginləşdirir, kamilləşdirir, onlarda əxlaqi hisləri daha da gücləndirir. Bu müsbət keyfiyyətlərə görədir ki, heyvanlar haqqında nağılların motivləri təmsil yazanlar tərəfindən dönə- dönə işlənmiş, yeni məna çalarları qazanmışdır. Ona görə də heyvanlar haqqında nağıllardan bir çox motiv və əsasən də obrazlar yazılı ədəbiyyata keçmiş, təmsillərdə işlənərək yeni məzmunların Yüklə 5,08 Mb. Dostları ilə paylaş:
|