374
Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi rejimi Azərbaycan Respublikası dövlət
sərhədinin keçilməsi qaydasını, xarici təyyarələrin və başqa uçuş aparatlarının Azərbaycan
Respublikasının hava fəzasına girməsi və orada olması, xarici qeyri-hərbi gəmilərin və hərbi
gəmilərin Azərbaycan Respublikasının ərazi və sularında üzməsi və olması, xarici qeyri-
hərbi gəmilərin və hərbi gəmilərin Azərbaycan Respublikasının daxili sularına və limanlarına
girməsi və orada olması, Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin lazımi qaydada
saxlanması, Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədində müxtəlif işlərin görülməsi,
mədən fəaliyyəti və başqa fəaliyyət göstərilməsi qaydası Azərbaycan Respublikasının dövlət
sərhədi haqqında Qanunla, qanunvericilik aktları və Azərbaycan Respublikasının
dövlətlərarası müqavilələri ilə müəyyən edilir.
Sərhədboyu rejim sərhədboyu zonada və sərhədboyu zolaqda qoyulur.
Sərhədboyu rejim Dövlət Sərhədi haqqında Qanunua və Azərbaycan Respublikasının digər
qanunvericilik aktlarına uyğun olaraq Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının və başqa
şə
xslərin gəlməsi, müvəqqəti yaşaması, bir yerdən başqa yerə getməsi, işlərin görülməsi,
motorlu və motorsuz gəmilərin yanalma körpülərində uçota alınması və saxlanması,
Azərbaycan Respublikasının ərazi və daxili sularında onların üzməsi və hərəkət etməsi
qaydalarını tənzimləyir. Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədində Nazirlər Kabineti
sərhədboyu zona və sərhədboyu zolaq müəyyən edir.
Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin mühafizəsi Azərbaycan Respublikasının
milli təhlükəsizliyinin təmin edilməsi sisteminin ayrılmaz tərkib hissəsidir.
Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədinin mühafizəsi dövlət sərhədinin
qanunsuz surətdə dəyişdirilməsinin qarşısının alınmasına; dövlət sərhədi rejiminə,
sərhədboyu rejimə və dövlət sərhədindən buraxılış məntəqələrindəki rejimə əməl
olunmasına; dövlət sərhədində dövlətin, cəmiyyətin və şəxsiyyətin digər həyati
mənafelərinin xarici və daxili təhlükələrdən qorunmasına yönələn siyasi, hüquqi, iqtisadi,
hərbi əməliyyat, təşkilati, texniki, ekoloji, sanitariya və başqa tədbirlərin həyata keçirilməsi
ilə təmin edilir.
Azərbaycan Respublikası dövlət sərhədinin quruda, dənizdə, çaylarda, göllərdə və
digər sututarlarda mühafizə olunması sərhəd qoşunlarına, havada mühafizə olunması isə
hava hücumundan müdafiə və hərbi hava qüvvələrinə həvalə olunur.
Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədinin qorunması sahəsində sərhəd
qoşunlarının vəzifələri, hüquqları sərhəd qoşunları haqqında və Dövlət Sərhəd Xidməti
haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunları və digər qanunvericilik aktları ilə
müəyyən edilir.
Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 7-ci bəndi rəhbər
tutularaq Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 31 iyul 2002-ci il tarixli Fərmanı ilə
Azərbaycan Respublikası Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin Sərhəd Qoşunları darəsinin
ə
sasında Azərbaycan Respublikasının Dövlət Sərhəd Xidməti yaradılmışdır. Dövlət Sərhəd
xidmətinin rəisi, həmçinin Sərhəd Qoşunlarının Komandanıdır.
Azərbaycan Respublikasının Dövlət Sərhəd Xidməti (bundan sonra Dövlət Sərhəd
Xidməti) Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədinin mühafizəsi sahəsində Azərbaycan
Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş səlahiyyətləri həyata keçirən mərkəzi
icra hakimiyyəti orqanıdır.
Dövlət Sərhəd Xidməti öz fəaliyyətində Azərbaycan Respublikasının
Konstitusiyasını, Azərbaycan Respublikasının qanunlarını, Azərbaycan Respublikası
375
Prezidentinin fərman və sərəncamlarını, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin
qərar və sərəncamlarını, habelə Azərbaycan Respublikasının tərəfdar çıxdığı beynəlxalq
müqavilələri, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 12 dekabr 2002-ci il tarixli Fərmanı
ilə təsdiq edilmiş Dövlət Sərhəd Xidməti haqqında Əsasnaməni Dövlət Sərhəd Xidmətinin
normativ-hüquqi aktlarını rəhbər tutur.
Dövlət Sərhəd Xidməti ona həvalə edilmiş vəzifələri bilavasitə və tabeliyindəki
hərbi hissələr və digər orqanları vasitəsilə həyata keçirir. Dövlət Sərhəd Xidmətinin
strukturuna baş idarələr, idarələr, şöbələr və digər qurumlar daxildir. Dövlət Sərhəd
Xidmətinin mərkəzi aparatı, sərhəd dəstələri, hərbi dəniz və hərbi aviasiya hissələri, sərhəd
nəzarəti dəstələri, hərbi hissələr, habelə digər struktur bölmələr Dövlət Sərhəd Xidmətinin
vahid sistemini təşkil edir.
Dövlət Sərhəd Xidməti fəaliyyətini insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarına riayət,
qanunçuluq, humanistlik və Silahlı Qüvvələr quruculuğunun təşkilat prinsipləri əsasında
qurur.
Dövlət Sərhəd Xidmətinin kadr tərkibi hərbi qulluqçulardan və əmək müqaviləsi
ilə işləyən mülki heyətdən (işçilərdən) ibarətdir.
Dövlət Sərhəd Xidmətinin əsas təyinatı Azərbaycan Respublikasının dövlət
sərhədinin mühafizəsinin və toxunulmazlığının təmin edilməsidir.
Dövlət Sərhəd Xidməti öz təyinatına uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasının
qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş hallarda və qaydada aşağıdakı əsas vəzifələri yerinə
yetirir:
1. Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədində real və potensial təhdidlərin dəf
edilməsini, sərhəd boyu zonada əhalinin, mülkiyyətin bu cür əməllərdən qorunmasını,
onların qarşısının alınmasını təşkil edir;
2. Səlahiyyətləri daxilində sərhəd münaqişələrinin nizama salınması üçün tədbirlər
görür, zəruri hallarda həmin münaqişələrin həlli məqsədilə aidiyyəti olan dövlət orqanlarına
müraciət edir;
3. Azərbaycan Respublikasının Silahlı Qüvvələrinin Hava Hücumundan Müdafiə
Qoşunları və Hərbi Hava Qüvvələri onlar tərəfindən Azərbaycan Respublikasının dövlət
sərhədinin havadan mühafizə olunması ilə əlaqədar vəzifələrinin yerinə yetirilməsində
kömək göstərir;
4. Şəxslərin və nəqliyyat vasitələrinin Azərbaycan Respublikasının dövlət
sərhədini qanunsuz keçəməsinin qarşısının alınmasını təmin edir, səmərəli sərhəd nəzarətini
həyata keçirmək məqsədilə şəxsiyyəti təsdiq edən və digər sənədlərin saxtalaşdırılması və
ya onlardan qanunsuz istifadə edilməsini qabaqlamaq üçün terrorçuların və terrorçu
qrupların, habelə qeyri-leqal miqrantların yerdəyişməsinin qarşısının alınması üzrə tədbirlər
görür;
5. Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədinin qanunsuz dəyişdirilməsi
cəhdlərinin qarşısının alnmasını təmin edir. Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədinin
müəyyən olunması ilə əlaqədar işlərin (delimitasiya, demarkasiya və sair) yerinə
yetirməsində iştirak edir;
6. Qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada rəsmiləşdirilmiş sənədlər olduqda
şə
xslərin, nəqliyyat vasitələrinin, yüklərin və başqa əmlakın müəyyən olunmuş
məntəqələrdə Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədindən buraxılmasını təmin edir;