Microsoft Word isk?ND?Rnam?-iqbalnam?-nizami doc

               _______________  
Milli Kitabxana
  ________________ 
122 
 
Biri aşpazdır ki, yağlı yeməklər 
Bişirib, padşahı ona cəlb edər, 
Biri də cilvəli şux məşuqəsi 
Ki, ona bağlanar könlü, həvəsi. 
Bunlar xeyir verməz: biri doldurar 
Qarnını, o biri şirəni sorar. 
Nə çox əylənən ol, nə də çox yeyən 
Bunlardan süstləşər, keyiyər bədən! 
Qırmızı və sarı gördüyün cahan  
Bir rəngin büsatdır - adam aldadan. 
Məşuqə adlanan bir əjdəhadır, 
Bu dünya kam vermir. ancaq can alır. 
Dünya yurdumuzdur, candan əzizdir, 
Bizim həm yerlimiz, həm yerimizdir. 
Dünyanı dördəlli tutmayaq gərək, 
Nədən can-ciyərlə süfrə bəzəyək? 
Qanla qidalanıb yaşayır bədən, 
Ciyərsiz bu qanı alarıq nədən? 
Dörd tərkib birləşib ahəngdar olmuş, 
Dörd cövhər birləşib, həyat var olmuş. 
Yığmasaq onların ipini əgər, 
Hərəsi bir yana baş alıb gedər. 
Su dönsə torpaqda çiçək ətrinə, 
Qayıdar əslinə o bir gün yenə. 
Tuluğu dağıdıb qaçdı bir eşşək, 
Sahibi qəmləndi bu halı görcək. 
Dünya tikanlıdır, kirpiyik biz də, 
İynə var, tikan var xislətimizdə
182
. 
İki qarı qızın başladı bəhsi, 
Dünyanı götürdü onların səsi
183
. 
Bu dedi: "Üzünün çirkinliyindən 
Ərə getməmisən bu vaxtacan sən!" 
O dedi: "Üzün çox göyçəkdir sənin, 
Bununçün almırlar səni də yəqin!" 
Bu qədər nə üçün yataq dünyada? 
Yuxu da ölümə bənzər mənada. 
Bir də duracaqmı həmin yuxudan? 

---

               _______________  
Milli Kitabxana
  ________________ 
123 
 
Bunu doğru, dürüst bilməyən insan 
Yuxudan ölümtək etməli həzər, 
Çünki bir-birinə bunlar çox bənzər! 
Dovşan yuxusutək pis yuxu olmaz, 
Yatanla öləndə hiss, duyğu olmaz! 
Yuxu igidlərə hiylə quranda 
Gözlər yumulmaya kaş bircə an da! 
Hər bir gizli sirri o, baxıb görə. 
Yaxşıya, yamana düz qiymət verə. 
Insan əl çəkəydi boş xəyallardan, 
Yersiz qovğalardan, qalmaqallardan. 
Niyə bircə qarın çörəkçin yalnız 
Çəkişək, vuruşaq belə amansız? 
Neçün biz dağlara, daşlara düşək? 
Bunların səbəbi - bir parça çörək! 
Səfərə başlayan müdrik insanlar 
Yolda yox, mənzildə rahatlıq umar. 
Keçərlər dünyanı tapdalayaraq, 
Rahatlıq fikrinə düşməzlər ancaq. 
Hamı yol gedənlər, uzaq görənlər 
Mənzilə çatana afərin deyər. 
Dinclik - asudələr ölkəsindədir, 
Bundan başqa nə var - bir əfsanədir. 
Yeddi qat yanar od içrə, nəhayət, 
Kabablıq ət üçün nədir bu zəhmət?
184
 
Neçindir bu zillət, əziyyət bütün? 
Hamısı yeməklə geyinmək üçün. 
Bizim əmrimizdə olanda bunlar, 
Hələ başqa-başqa hesablar da var. 
Əzaba qatlaşıb canından keçən 
Dənizdən dürr tapar, dağlardan mədən. 
Kimsə ruzusunu atlayıb keçməz, 
Əndazəylə yeyər ruzunu hər kəs. 
Fəqət var dünyada elə insan da 
Zəri yerdə saxlar, həsədi canda. 
Qızılı torpaqda basdırsan əgər, 
Taleyin başına sənin kül ələr. 

---

               _______________  
Milli Kitabxana
  ________________ 
124 
 
Yesə çörəyini dostlarla insan, 
Onundur var-dövlət, onundur cahan. 
Açıb kisəsini rəhmə gələrək, 
Bir neçə yoxsula o edər kömək. 
Arpaca olsa da vəzndə gövhər, 
Ona "Çox samballı daşdır" deyərlər. 
Əllərimiz boşdur, yol isə uzaq, 
Yoxdur mənzildən də hələ bir soraq. 
O qədər xəbərsiz yatma ki, haşa,  
Yatmışkən sel gəlib başından aşa. 
Yuxusuz, yeməksiz qalma ki, bədən 
Süstləşib, yorulub düşər qüvvədən. 
Yola çıxan yolçu cövlan edərək, 
Çapmasın hər yana gərək dəlitək. 
Keşikçi düzdürsün yollar uzunu. 
Getsin təhlükəsiz ta ki, yolunu. 
Olsun gecə-gündüz işində oyaq, 
Yatanı oğrutək ruzgar soyacaq. 
Arxaya, qabağa zillənsin gözü, 
Onu aldatmasın yadların sözü. 
Yola bələd olsa rəhbərlik edən, 
Ordu qorxu bilməz çətinliklərdən. 
Yollar dağa-daşa salsa da onu, 
Dağılmaz başından əsla qoşunu. 
Qoşunla yeriyər yağıştək, qartək, 
Əyləşər heybətlə o, dəryalartək. 
Çatdığı ölkədən bir neçə nəfər 
Yedirdib, içirdib ələ gətirər. 
Sirr alıb, ənamlar verər o kəsə, 
Toxum göyərərmi su verilməsə? 
Işini düzəldər bu sayaq asan, 
Gərək çətinlikdən bezməsin insan. 
Sülh əgər bir başla olsa bərqərar, 
Artıq baş kəsməyin nə mənası var? 
Yolda qoluzorlu rast gəlsə əgər, 
Üstünə yerimək bəla gətirər. 
Mümkün deyildirsə qələbə çalmaq, 

---

               _______________  
Milli Kitabxana
  ________________ 
125 
 
Nahaqdır qoşunu çətinə salmaq. 
İşin düyün düşsə, aça bilməsən, 
Səbr elə, özünü nahaq yorma sən. 
Hər çətin düyünün bir əlacı var, 
Səbrlə, tədriclə açılar onlar. 
Adətdir, işlərdə az olmur düyün. 
Fəqət öz-özünə açılır bir gün. 
Nə qədər yerində söyləsəm sözü, 
Məndən artıq bilir, əlbət, şah özü, 
Niyyətlə at sürsə şah hansı yana. 
Öz əqli rəhbərdir həmişə ona. 
Bir kəsə köməkçi olarsa allah. 
Heç kəsə ehtiyac duymaz o əsla. 
Salamlar gətirsə bir qəlbə mələk. 
Onun insan fikri nəyinə gərək? 
Padşahın əmrinə eləyib əməl 
Yazdımsa bilənlər kimi bir məsəl. 
Yalnız ixlasımı elədim izhar, 
Onun öz bəxtitək bir rəhbəri var. 
Heç kəsim möhtacı deyildir padşah, 
Ona köməkçidir əqlilə allah! 
Əqli kömək olsun hər işdə ona, 
Allah hər işini salsın yoluna!" 
Naməni qurtarıb o qoca alim, 
Təzimlə elədi padşaha təqdim. 
Qəlbi bu namədən şahın şad oldu, 
Qüssədən, kədərdən o, azad oldu. 
 
 
SOKRATIN NƏSİHƏTNAMƏSİ 
 
Üç gün ötüb keçdi, yenə asiman 
Rum-zənci oyunu oynayan zaman 
İskəndər buyurdu qoca Sokrata 
Vursun üzüyündən muma möhr o da
185
, 
Yazsın bir qiymətli nəsihətnamə, 
Mənası nur saçsın bütün aləmə. 

---