Microsoft Word ++++Secki huququ\3005. doc
Yüklə 2,88 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (Qeyd: bu hüquq normaları obyektiv hüquqa çevrilir, çünki hər kəs üçün tətbiqedilən olur. Deməli, universal əsaslı normalar obyektiv, fərdi normalar isə
- (burada bir ölkənin müxtəlif bölgələrində yaşayan insanlar nəzərdə tutulur)
108 müddətdə baş verən proses zamanı tam sərbəst olmalıdırlar. Fəlsəfi aspektlərə görə belə qəbul etmək olar ki, seçkinin tərkib ünsürü insanın daxili iradəsi ilə onun seçimi arasında mövcud olan əlaqələr zəncirindən ibarətdir. Seçki proseslərinin ədalətli və şəffaf məzmunu insanların daxili fəlsəfi mahiyyətləri ilə sıx şə kildə bağlıdır. “Seçki” məfhumu ona görə fəlsəfidir ki, bu proses digər proseslərlə əlaqədar olaraq birbaşa insanın daxili təbiətinə bağldır. İnsan ruhu (mənəvi aləmindən ibarət olan psixikası) fəlsəfi olduğundan, onun məhsulu olan məfhumlar da fəlsəfidir. Ümumiyyətlə, insan daxilən azad olan bir məxluq olduğundan, belə qəbul etmək olar ki, seçki insanın daxili azadlığını müəyyən edən, aşkarlayan bir kriteriya və məfhumdur. Ona görə elmidir ki, seçki məfhumu tərkib ünsürlərdən ibarətdir. Onun tərkib ünsürləri bir-birilə sıx şə kildə sistemli qaydada bağlıdır. Elm məntiq yolu ilə seçki məfhumunun tərkib ünsürünü aşkarlayır və onun məzmununu, daxili mahiyyətini üzərə çıxarır. Elm sayəsində seçki məfhumunun daxili tərkibi müəyyən olunur və bu məfhumun tətbiqi və digər məfhumlarla əlaqəsi məsələsi ortaya çıxır. Seçkini insanın daxili azad ruhundan gələn bir məfhum kimi qəbul etsək, onda, belə qərara gələ bilərik ki, seçkinin tərkib ünsürünə insan azadlığının və sərbəst iradəsinin tərkib ünsürləri aiddir. Seçki elə bir vasitədir ki, bu yolla insanın daxili azadlığı və iradəsi ifadə olunur və reallaşır. Seçki proseslərinin reallaşması zamanı elmi məzmun sistemlərin təşkil olunmasında mühüm rol oynayır. Ümumiyyətlə, belə qəbul etmək olar ki, istənilən prosesin sistemliliyi onun elmi ə sasları ilə izah olunur. Elm məhz istənilən məfhumun fərdi qaydada tərkibini və digər məfhumlarla əlaqəsinin əsaslarını öyrənir. Seçki bir proses olaraq təşkiledici məzmuna malikdir. Bununla bərabər, seçkidə təsnifat var və bölgü amili mövcuddur. Seçkinin bir ümumiləşdirici, həmçinin tərkib 109 hissələrə ayırıcı fəlsəfi məzmun kimi tərkibini elm və məntiq vəhdətdə öyrənir. Seçki məfhumunun məzmunu və tərifi bu məfhumun elmiliyini və fəlsəfiliyini üzərə çıxarır. Seçki məfhumunun tərifi, yəni onun məzmunu başlıca olaraq bu məfhumun mərkəzləşdirici olmasını üzərə çıxarır. Seçki demokratik quruluşun yaranmasında bir vasitə və yol olduğundan, məhz fəlsəfi əhəmiyyətə malik olur. Seçki insanın daxili azadlığını ifadə edən, insanın daxili azadlığının statusunu müəyyən edən bir kriteriya olduğu üçün də fəlsəfi-elmi mahiyyətə malikdir. Seçkinin tərkibini, onun bir məfhum kimi bölgüsünü, zaman və məkan kriteriyaları ilə əlaqəsini, məhz məntiq öyrənir. Məntiq seçki məfhumunun tərkibini aşkarlayır və onun digər məfhumlarla əlaqəsinin əsaslarını müəyyən edir. Bu baxımdan da seçki məfhumu bir elmi-fəlsəfi məna daşıyır. Seçki (şəffaf və ədalətli seçki) ideal məzmun olmaqla bərabər, real siyasətin ə sasını müəyyən edən ə sas kriteriyalardan biridir. Seçki ümumiyyətlə, mütləq və nisbi anlayış olduğundan mütləq və nisbi vəziyyətlərdə və anlarda maraqların birləşdirilməsi üçün vasitə və həlqə rolunu oynayır. Müasir demokratik cəmiyyətlərin qurulmasının və strukturlardan və yarımstrukturlardan təşkil olunan bir bütöv siyasi sistem kimi dövlətlərin formalaşmasının əsasını təşkiledici üsul və vasitə olaraq seçki müəyyən edir. Seçki və səsvermə prosesləri (ümumi, açıq və ya da gizli əsaslarla, birbaşa və vasitəli yollarla) hüquq obyektini (nəyə səsvermə) və subyektini (kimə səsvermə) müəyyən edir. Parlamentdə səsvermə yolu ilə dövlət hakimiyyəti ilə vətəndaşlar arasında münasibətləri və əlaqələri tənzim edən hüquq normaları qəbul olunur. (Qeyd: bu hüquq normaları obyektiv hüquqa çevrilir, çünki hər kəs üçün tətbiqedilən olur. Deməli, universal əsaslı normalar obyektiv, fərdi normalar isə subyektiv olur. Obyektiv hüquq da bütün subyektlərə tətbiq olunur, subyektlərin hüquqlarını təcəssüm etdirir). 110 Seçki burada siyasi sistemi və onun tərkib ünsürü olan hakimiyyəti təşkil edən əsas vasitəyə çevrilir. Seçki qabardıcı, önəçəkici, məsuliyyət müəyyənedici bir funksiya kəsb edir. Seçki yolu ilə siyasi proseslərin təşkil olunmasının əsasları formalaşmış olur. Seçki siyasi sistemlərin formalaşması üçün alət rolunu oynayır. Seçki siyasi sistemlərin inzibati-yerli idarəetmə sistemləri ilə əlaqəsini yaradan və vahid dövlət siyasətini təşkil edən vasitə olaraq böyük funksiya daşıyan bir məfhum rolunu oynayır. Bu baxımdan da seçki hüququ təşkiledici, birləşdirici hüquq kimi önəmə malikdir. Qeyd olunduğu kimi, seçki yolu ilə mərkəzi və yerli özünüidarəetmə qurumları formalaşdırılır. Eyni zamanda yerli siyasətlə mərkəzi siyasət (idarəetmə və bundan irəli gələrək tənzimetmə) arasında əlaqələr meydana gəlir. Seçki məfhumu burada mərkəzi elementlə onun tərkibini təşkil edən (bütövü təşkil edən) yerli elementlər (ətraf elementlər) arasında bütövləşdirici bir rol oynayır. Yəni, seçki dövlət siyasətinin bütövləşməsinin əsaslarını təşkil edir. Belə ki, yerlərdə olan şə xslərin namizədliklərinin irəli sürülməsi və namizədlərin seçilməsi mərkəzi siyasətin bütövləşməsinə təsir göstərir. Bununla yanaşı, mərkəzi qanunvericilik aktlarından irəli gələrək, yerli törəmələr əsasında yerli qanunvericilik aktları meydana gəlmiş olur. Ümumxalq seçkisi vahid dövlət siyasətinin qarşılıqlı tərkib hissələrlə birlikdə formalaşmasının ə saslarını müəyyən etmiş olur. Ümumxalq seçkisi mərkəzi hakimiyyətin yerlərdən asılılığı məsələsini də ortaya çıxarır ki, bunun da nəticəsi olaraq dövlət siyasəti mərkəzi və periferik olmaqla bütövləşir. Buna görə də ümumi seçki prosesləri bütün insanlar (vətəndaşlar) arasında (burada bir ölkənin müxtəlif bölgələrində yaşayan insanlar nəzərdə tutulur) bərabərliyin yaranmasının əsaslarını təşkil edir. Yerli səviyyədə idarəetmə formasının mövcudluğu isə yerlərdə müstəqilliyin yaran- masının əsaslarını formalaşdırmış olur. Seçki dövlət idarəetmə Yüklə 2,88 Kb. Dostları ilə paylaş:
|