Microsoft Word siyaset II cild rtf
Yüklə 4,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
123
artan vasitələr digər sahələrdə mövcud olan vasitələrlə qarşılıqlı şəkildə əlaqəli olaraq hərəkət edirlər. Bu zaman hərəkət trayektoriyasında siyasi hadisələr də böyük təsirilərə malik olacaq səviyyədə mövcud olur. Nəzərə almaq lazımdır ki, ardıcıl baş verən qarşılıqlı hərəkət zamanı yenə də əlavə trayektoriyaların meydana gəlməsi prosesləri baş verir. Sahələrin sayı çoxaldıqca, hərəkət trayektoriyalarının sayı da müvafiq qaydada çoxalır və qarşılıqlı və əlaqəli fəaliyyət sayəsində siyasi inkişafa nail olunur. Qeyd edildiyi kimi, siyasi inkişaf əsasən yeni ideologiyadan və təcrübədən əmələ gələn, təbii proseslər yolu ilə üzə çıxan vasitələrin sayının çoxaldılması ilə müşahidə edilən bir vəziyyətdir. Bu baxımdan sahələrin sayı artdıqca həmin sahələrdə törədilən siyasi hadisələrin də sayı artır və həcmi böyüyür. Siyasi vasitələrin sayı çoxaldıqca ümumi siyasi müstəvidə enerjinin miqdarı da artır və ümumi siyasi vasitələrə təkan imkanları da genişlənir. Ümumi şəkildə vasitələrin sayının çoxalması sayəsində hərəkət sürəti də artır və nəticədə maraqları daha da tez şəkildə təmin etmək imkanları yaranır. Hərəkət sahələrinin artması digər sahələrdə baza trayektoriyalarının sayının artmasına gətirib çıxaracaqdır. Eyni zamanda hərəkətin sürətli olmasını təmin etmək üçün hərəkət yollarında “Şose yol” prinsipinin tətbiqi münasibdir. Bu o deməkdir ki, vasitələrin hərəkəti üçün geniş trayektoriyalar yaranır. Bu trayektoriyaları da baza trayektoriyalar hesab etmək olar. Siyasi hakimiyyət “Şose yol” inkişaf dalğasını meydana gətirmək üçün siyasi alətlər olan “siyasi qreyderlər”dən istifadə edirlər. Qreyder, texniki mənada, torpaq yolları qazımaq və hamarlamaq üçün istifadə olunan maşındır. Siyasi qreyderlər əsasən güclü mütəxəssislər olmalıdırlar. Dövlət hakimiyyəti siyasi şoseni çəkmək üçün ilk növbədə “konstruktor” rolunu oynayır və həmçinin iş proseslərini tənzimləyir. Ümumiyyətlə, enerji qüvvələrinin həcminin artmasının vasitələrin sayı və keyfiyyəti ilə əlaqəli olduğunu hesab edərək qeyd etmək olar ki, sahələrin sayının çoxalması ilə vasitələrə təkan verən qüvvələrin də sayı arta bilər. Sahələrin sayının artması ilə yeni maraq sahələri yarana bilər ki, nəticədə əvvəlki sahələrdə də vasitələrin hərəkətinin
124
güclənməsi üçün emosiyanın artmasına səbəb ola bilər. Emosiyaların böyüməsi, vasitələrdə qıcıqların yaranması və çoxalması vasitələrin sayının artmasına, tələbat və maraqların genişlənməsinə, eləcə də müxtəlif tərkibə malik olan vasitələrin hərəkətlərinin sürətlənməsinə səbəb olur. Siyasət müstəvisində daha çox vasitələrin hərəkətə gəlməsi ilə bütün əlaqəli sahələrdə inkişafa nail olmaq mümkündür. Bu baxımdan da vasitələrin sayı artdıqca törəmə siyasətini gücləndirmək və bunun üçün vasitələrin hərəkətlərini əlavə sahələrə yönəltmək məqsədə- uyğundur. Bu anda maraqlar zamana müvafiq olaraq daha tez təmin edilə bilər. Sahələrin sayı çoxaldıqca vasitələri həm dartma, həm də itələmə qüvvəsi də artır, vasitələrin hərəkəti genişlənir. Bu zaman ümumi siyasi mühitdə fəalllıq müşahidə edilir. Sahələrin sayı
çoxaldıqca tələbatlara müvafiq olaraq
maraqların parçalanması və yaxud birləşməsi prosesləri də genişlənir. Sürətlə təmin edilən ardıcıl maraqlar sayəsində siyasi aktivlik müşahidə edilir və siyasi inkişaf təmin edilir. Siyasi inkişaf ardıcıl və arasıkəsilməz, çoxtərkibli və çoxistiqamətli proses olduğundan maraqların təmin edilməsi prosesi də ardıcıl xarakter alır. Sahələrin sayı artdıqca həmin sahələrə təsiretmə mexanizmi meydana gəlir. Təsiretmə zamanı vasitələrin imkanları böyüyür və hərəkət sferaları da genişlənir, yeni sahələr yaranır. Vasitələr həmin sahələrə də istiqamətlənir və yeni-yeni müxtəlif tərkibli vasitələr meydana gəlir. Sahələrin sayı artdıqca siyasəti törətmə vasitələrinin, eləcə də siyasəti törətmə mərkəzlərinin (subyekt- lərinin), həmçinin obyektlərinin də sayı artır. Subyektlərlə obyektlər arasında qarşılıqlı münasibətlərin in genişlənməsi sayəsində hərəkət də böyüyür. Ümumiyyətlə, siyasi inkişaf vəziyyətini təmin etmək üçün siyasət törətmə mərkəzlərinin sayının çoxaldılması mərkəzləri arasındakı münasibətlərdə
müşahidə olunmalıdır. Siyasət törətmə mərkəzlərinin sayının çoxalması yeni-yeni ideologiyaların və yeni iş təcrübələrinin də meydana gəlməsinə səbəb olur. Burada mərkəzlərin hərəkətlərinin konsolidasiyası (birləşməsi) ümumi siyasi kompleksiyanın 125
(siyasi hadisələrdən və obyektlərdən ibarət olan vahdi bir quruluşun) fəaliyyətinin genişlənməsinə səbəb ola bilər. Ümumiyyətlə, yeni iş təcrübələrinin də mövcudluğu öz növbəsində həmin sahələrdə yeni ideologiyaların yaranmasına səbəb olmaq imkanlarına malikdir. Yeni-yeni sahələr meydana gəldikcə həmin sahələrdə yaranan elmi-nəzəri və təcrübi biliklər, təlimlər digər sahələrdə də tətbiq edilir. Nəticədə elmi-nəzəri və
təmin edilir. Bütün sahələrin inkişafı da nəticədə siyasi inkişafı əmələ gətirir. Nəzərə almaq lazımdır ki, dövlətin siyasi inkişafı onun cəmiyyətində mövcud olan bütün sahələrin birləşmiş şəkildə inkişafı ilə bağldır. Dövlətin siyasi inkişafı onun bütün sahələrində tətbiq edilən “şaxələnmə” trayektoriyası ilə sıx əlaqəlidir ki, bu trayektoriyaların da məzmunu yeni sahələrin yaradılması prinsipi ilə eynidir. Bir məsələni də qeyd etmək olar ki, yeni sahələrin yaradılması ilə həmin sahələr üzrə yeni obyektlərin yaradılması prosesləri də baş verir. Yeni sahələrdə birləşmiş obyektlər (eyni və oxşar məzmunlu siyasi hadisələr törədən) meydana gəlir ki, bu obyektlər də yeni siyasi vasitələrin törəməsində və eləcə də hərəkət istiqamətlərinin meydana gəlməsində mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Siyasi inkişaf prosesləri üçün dövlətlərin xarici siyasət fəaliyyətinin genişləndirilməsinin əsasları Müasir zamanda beynəlxalq münasibətlər sahəsində baş verən hadisələr çoxtərkiblidir və bu baxımdan çoxistiqamətlidir. Bu da onunla izah olunur ki, dövlətlər öz daxili siyasət istiqamətləri, sahələri üzrə bir-biriləri ilə əlaqələr yaradırlar, münasibətlər qururlar. Müasir zamanda inkişafı qarşısına məqsəd qoyan heç bir dövlət siyasi avtarkiyaya (Siyasi avtarkiya (yun. autarkeia özündən məmnun olma)-ölkənin iqtisadi, sosial və mədəni təcrid edilməsi siyasəti, onun beynəlxalq əlaqələrdən, dünya bazarı və beynəlxalq kooperasiyadan təcrid olunması) yol verməməlidir. Dövlətin əsas vəzifəsi daxildə vətəndaşlarla, digər sakinlərlə
Yüklə 4,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|