Microsoft Word siyaset II cild rtf
Yüklə 4,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “yarımçevrə çəpər sistemi”
- “sökülmüş çəpərlərin hasar
- Rusiya Federasiyas ы –bюyцk bir “tarla”
- Иkinci “чяпяр zolaьы”
173
Başqa sözlə, Ukrayna öz iqtisadi böhranının nəticələrini aradan qaldırmaq və siyasi sabitliyi bərpa etmək üçün xarici siyasət kursunda dəyişiklik etmək məcburiyyəti ilə üzləşib. Bu siyasəti reallaşdırmaq üçün Ukrayna xalqı hətta siyasi hakimiyyətə yeni qüvvələrin gətirilməsi strategiyasını da əsas götürüb. Əslində, Ukrayna siyasi hakimiyyəti son 6 ildə regionda öz geosiyasi mövqeyini möhkəmləndirmək üçün daha çox balans saxlamaq siyasətinə üstünlük verməli idi. Ukrayna siyasi hakimiyyəti regiondakı beynəlxalq münasibətlərin aktorlarının strateji maraqlarını bütün aspektləri ilə nəzərə almalı və qüvvələr balansını qorumalı idi. Lakin əksinə olaraq, Ukraynanın birtərəfli siyasəti dövlətə Rusiya tərəfindən təzyiqlərin sayını və həcmini artırmaqda davam edirdi. Çünki balans pozulmuş və Rusiyanın maraq şəbəkəsi, maraq kompleksi üzərinə sədlər çəkilmişdi. Ukraynada Rusiyaya meyilliliyi ilə seçilən və “Regionlar partiyası”na rəhbərlik edən Viktor Yanukoviçin seçkilərdə qələbə qazanması gözlənilir ki, ölkənin xarici siyasət kursunda real
edəcəkdir. Başqa sözlə, Ukrayna və Rusiya arasında sıx əməkdaşlıq təzədən və yeni əsaslarla başlayır. Ukrayna-Rusiya arasında strateji əməkdaşlığın yeni fazası başlanır. Ukrayna siyasətçiləri və ictimaiyyət nümayəndələri dərk edirlər ki, bu dövlət ümumilikdə Rusiyanın “yarımçevrə çəpər sistemi” siyasətinin ən böyük subyekti və obyektidir. Qərb ölkələri ilə Ukrayna arasında son dövr mövcud olmuş münasibətlər Rusiya ətrafındakı “çəpərlərin sökülməsinə” əsaslanmış siyasət olub. Rusiya çalışacaqdır ki, həmin “sökülmüş çəpərlərin hasar hissələrinin bərpasına” nail olsun. Eyni zamanda digər “çəpərlər”in də möhkəmlənməsini təmin etsin. Rusiya belə hesab edir ki, ətrafındakı dövlətlər onun üçün “çəpərlər”dir. Yəni Rusiya böyük bir dairəvi məkanda olan “tarla”dır, ətrafındakı dövlətlər isə həmin “tarla”nı qorumaq üçündür. 11 saylı sxemdən də bunu
174
görmək olar. Nəzərə almaq lazımdır ki, Rusiya ətrafındakı əksər postsovet dövlətlərinin birləşməsi bu dövlət üçün birinci “çəpər zolağı”nı əmələ gətirə bilir. Bu Rusiyanın “aralıq güc mərkəzi” kimi potensialını və çəkisini olduqca artırır. Rusiya çalışır ki, “çəpər qapılarına-darvazalarına” özü nəzarət
etsin. Bu
“qapılar”dan həm də özünün kənar maraqlarını təmin etsin. İlkin- birinci “çəpər zolağı”nın təşkil edilməsi Rusiya üçün ikinci “çəpər zolağı” üçün müəyyən “çəpərlər”in təşkil edilməsinə kömək edə bilər. Burada Ukrayna isə əsasən Avropanın slavyan ölkələrindən ibarət ikinci “çəpər zolağı”nın təşkil edilməsi üçün mühüm güc obyekti və aktoru, subyekti rolunda çıxış etmək imkanına malikdir. İkinci “çəpər zolağı”nı isə Rusiya ümumiyyətlə, çox çətin şəraitdə yenidən təşkil edə bilər. Nəzərə almaq lazımdır ki, ikinci “çəpər zolağı” sistemi vaxtilə Sovet hökuməti dövründə mövcud olmuşdur və II Dünya müharibəsindən sonra yara- dılmışdır. Bax, sxem 12
Rusiya Federasiyas ы –bюyцk bir “tarla” Bel аrus
Xяzяr dяnizi
Ukrayna- чяпяр Moldova
Qara dяniz
Mяrkязi Asiya
regionu- чяпяр Cяnubi
Qafqaz ЧЯПЯР Чяпяр Birinci “чяпяр zolaьы” Sxem 11 Bалтикйаны юлкяляр
175
Rusiya Federasiyasы –bюyцk bir “tarla” Belа-
rus Xяzяr
dяnizi Ukrayna-
чяпяр Moldova
Qara
dяniz Mяrkязi
Asiya regionu- чяпяр Cяnubi
Qafqaz Иkinci “чяпяр zolaьы” Baltikyanы юлкяляр -
Rumы niya
II Bolqa-
rыstаn II Yuqos
laviya III 1 Чexoslо- vakiya II Polшa
II 1.
Macarыstan-ЫЫЫ Tцrkiyя
Иran
Яfqa- nыstan
II Русийа ССРИ-дюврцндя юз ятрафында биринжи вя икинжи дяряжяли ящямиййятя малик олан “чяпяр золаглары” системи йаратмышдыр. Беля ки, кечмиш ССРИ республикалары онун биринжи дяряжяли “чяпяр золаьы”на аид едилирди. Икинжи дяряжяли “чяпяр золаьы” системиня ися Мяркязи, Шярги вя Жянуби Авропанын славйан дювлятляри вя Мажарыстан, АДР (Алманийа Демократик Республикасы) вя Румынийа дахил иди. Жянубдан ися Яфганыстан дахил едилмишди. Русийа чалышырды ки, Тцркийя вя Ираны да юзцнцн икинжи дяряжяли “чяпяр золаьы”на дахил етсин. Лакин буна наил ола билмирди. Гярб щяр вяжщля Русийанын бу сийасятинин гаршысыны алырды. Русийа юзцнцн биринжи дяряжяли “чяпяр золаьы”на аид олан дювлятлярин яразиляриндян истифадя едяряк, икинжи дяряжяли “чяпяр золаьы” на аид олан дювлятлярин яразиляриня нцфуз едирди. Русийа бу бахымдан системли вя “чяпяр золаглары”ндан кечяряк, мяркязя бирляшмякля, пилляли- гаршылыглы асылылыг системи йаратмышды. Щятта АДР, Мажарыстан вя Йугославийа Русийанын мякан бахымындан цчцнжц “чяпяр золаьы” системиня аид едилирди. Русийа “чяпяр золаглары” системини игтисади вя щярби, тарихи вя етник амиллярдян йаратмышды. Щярби амилляр Русийанын бу системинин гаршылыглы мювжудлуьунун башлыжа щялгясини тяшкил едирди. Русийа “чяпяр золаглары” системини коммунист-сосиалист идеолоэийасынын мювжуд олдуьу тоталитар-авторитар реъимлярля йаратмаьа наил олмушду. Русийанын биринжи “чяпяр золаьы” икинжи “чяпяр золаьы”нын ялдя сахланылмасына да лазым олурду. Щяр ики золаг мяркязи щакимиййятя табе иди вя системин фяалиййят принсипляри мяркяз тяряфиндян мцяййян олунурду.
A
R III Sxem 12
Ümumiyyətlə, güc mərkəzi olan Rusiyanın indiki “çəpər sistemi” siyasəti yalnız öz tarixi formasını dəyişib. Məzmun isə, yəni ümumi məqsəd olduğu şəkildə qalıb. Müasir zamanda tarixi metodların bəzilərindən istifadə edilir. Rusiya çalışır ki, özünün “çəpər sistemi” siyasətini müasir beynəlxalq münasibətlərin Yüklə 4,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|