Microsoft Word siyaset II cild rtf
Yüklə 4,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Beynəlxalq hüquq” Azərb. dilində, R. F. Məmmədovun redaktorluğu və
- Geostrategiya zamanı maraq ədalət prinsipini(beynəlxalq hüquq prinsiplərinin ədalətli tələblərini və mahiyyətini)
- (Qeyd: Bir məsələni xüsusi olaraq nəzərdən keçirmək olar ki, beynəlxalq hüququn on mühüm prinsipi məhz ədalətli yanaşmaya
197
hazırda da saxlanılır. Yalnız SSRİ-ni bu dövlətin varisi olan Rusiya əvəz edibdir. Son zamanlarda Almaniya da BMT-nin Təhlükəsilik Şurasının daimi üzvü olmaq istəyir) Beynəlxalq hüququn baza normalarını (mühüm prinsipini) pozanlar əsasən böyük dövlətlərdir və böyük dövlətləri arxalarında görən və bu amildən istifadə edərək digər dövlətlərin ərazilərini işğal edən kiçik dövlətlərdir. (Nəzərə almaq lazımdır ki, müasir beynəlxalq hüququn 10 mühüm prinsipi vardır: Dövlətlərin suveren bərabərliyi prinsipi; zor işlətməmək və ya zor işlətməklə hədələməmək prinsipi; dövlətlərin sərhədlərinin pozulmazlığı prinsipi; dövlətlərin ərazi bütövlüyü prinsipi; beynəlxalq mübahisələri dinc yolla həll etmək prinsipi; daxili işlərə qarışmamaq prinsipi; insan hüquqlarına və əsas azadlıqlarına hörmət edilməsi prinsipi; xalqların öz müqəddəratını təyin etməsi prinsipi; əməkdaşlıq prinsipi; beynəlxalq öhdəliklərin vicdanla yerinə yetirilməsi prinsipi. Bu əsas prinsiplər BMT nizamnaməsində təsbit edilmişdir. Prinsiplərin məzmununu geniş açan ən mühüm sənədlər BMT nizamnaməsinə uyğun olaraq Dövlətlər arasında dostluq münasibətlərinə və əməkdaşlığa dair beynəlxalq hüququn prinsipləri haqqında Bəyannamə (24 oktyabr 1970-ci ildə BMT Baş Məclisində qəbul edilmişdir) və Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq üzrə Müşavirənin (ATƏM) Beynəlxalq Yekun aktında əks olunmuş və Dövlətlərin öz qarşılıqlı münasibətlərində rəhbər tutmalı olduqları prinsiplər haqqında Bəyannamədir. (1 avqust 1975-ci il.) 1 Burada maraqları təmin etməyə kömək vasitəsi olaraq münaqişələrdən istifadə edilir. Bir böyük güc mərkəzi başqa böyük güc mərkəzinə nisbətən daha çox kiçik dövləti öz tərəfinə çəkirsə, bu zaman təzyiq metodu kimi başlıca olaraq etnik amillərdən, o cümlədən münaqişə amillərindən istifadə edir. “İkili standart” siyasətini ilk növbədə böyük dövlətlər kiçik dövlətlərə qarşı tətbiq edir (“İkili standart” siyasəti eləcə də böyük və orta gücə malik olan dövlətlərin də
1 “Beynəlxalq hüquq” Azərb. dilində, R. F. Məmmədovun redaktorluğu və tərcüməçiliyi ilə. Bakı, “Qanun” nəşriyyatı, 2002, 752 s., səh. 63. 198
aralarında baş verir). Geostrategiya zamanı maraq ədalət prinsipini(beynəlxalq hüquq prinsiplərinin ədalətli tələblərini və mahiyyətini) pozursa, tərəflərarası münasibətlərdə “ikli standart”, “ikili yanaşma” siyasəti meydana gəlir. Buna bəzən ayrıseçkilik siyasəti də demək olur. Bu siyasətin mahiyyətinin biri də ondan ibarət olur ki, dövlətlər öz maraqları üçün işğala məruz qalmış dövlətin ərazi bütövlüyünü öz maraqları naminə ədalət prinsipi əsasında dəstəkləyə bilmirlər. Ədalət prinsipinin pozulması da müvəqqəti və uzunmüddətli xüsusiyyətlərə malik olur. Müvəqqəti pozulmaya bəzən birdəfəlik maraq üçün pozulma aktı da demək olar. Uzunmüddətli pozulmaya isə həlli uzadılmış münaqişə vəziyyətlərini aid etmək olar. Məsələn, Azərbaycanın torpaqlarının Ermənistan tərəfindən işğal edilməsini birdəfəlik ədalət prinsipinin pozulması kimi qəbul etmək olsa da, artıq bu hal uzunmüddətli (davamlı) pozulmaya gətirib çıxarıb. Birdəfəlik pozulma aktının, vəziyyətinin qarşısı alınmadıqda həmin vəziyyət eyni xarakter üzrə uzanır və uzunmüddətli şəkildə ədalət prinsipinin pozulmasına gətirib çıxarır. Həmin pozulma vəziyyətindən böyük dövlətlər öz maraqlarını təmin etmək üçün istifadə edirlər. (Qeyd: Bir
Yüklə 4,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|