Microsoft Word siyaset II cild rtf
Yüklə 4,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Münasibət qurmaq baxımından
188
gətirdikləri şərait, zərurət və tələbat isə yeni münasibət formalarının meydana gəlməsini təmin edir.
Əlaqələrin davamedici prosesi yeni münasibət şəraitinin meydana gəlməsini təmin edir, yaxud da yeni münasibətlər yeni-yeni əlaqələri yaradır. Bir çox hallarda əlaqə ilə münasibət sözlərini eyni məfhum, anlayış kimi qəbul edirlər. Lakin münasibət əlaqədən daha əhatəli anlayışdır və predmeti daha genişdir. Münasibətdə dövlətin digər dövlətə qarşı siyasi mövqeyi də nəzərə alınır. Ola bilər ki, iki dövlət arasında münasibətlər olsun, lakin rəsmi əlaqələr olmasın. Məsələn, Azərbaycanla Ermənistan arasında müharibə vəziyyəti yaşanır. İki dövlət arasında münasibətlər var, danışıqlar həyata keçirilir. Lakin əlaqə yoxdur. Münasibətlə əlaqəni fərqləndirən xüsusiyyətlərə dair onu bildirmək olar ki, məsələn, bir dövlətin digər dövlətin müstəqilliyini tanıması (de jure, de facto və ad hoc) formasında aktının özü bir münasibətdir. Lakin bu hələ əlaqə deyil. Eləcə də bir dövlətin digər dövlətə qarşı qəbul etdiyi bəyanat aktı münasibətin predmetidir. Bir dövlətin başqa bir dövlətə qarşı müharibə elan etməsi də bir münasibət növüdür, formasıdır, üsuludur, ancaq əlaqə deyil. Əlaqələr hər iki və ya çox tərəfin qəbul etdikləri normalarla yaranır. Adətən münasibət bildirildikdən sonra əlaqələr qurulur. Məsələn, ilkin olaraq müstəqillik rəsmən tanınır, sonra isə diplomatik əlaqələr qurulur. İki dövlət arasında əvvəlcə müəyyən münasibətləri tənzimləyən müqavilələr və digər sənədlər imzalanır, sonra isə müqavilənin normalarına uyğun olaraq əlaqələr qurulur. Bununla yanaşı, qeyd etmək olar ki, əlaqələrin qurulması ilə münasibətin də yaranması başlaya bilər. Bu hərəkət daha çox baza münasibətinin üzərindən edilə bilir. Bu baxımdan da belə bir prinsipdən çıxış etmək olar ki, əlaqə münasibətlə başlayırsa, hər iki məfhum əlaqələr qurulan zamanı daha da geniş məna kəsb edir. Əlaqənin predmetində (obyektində) daha çox əşya olur. Məsələn, iki dövlət arasında yaradılan ticarət əlaqələrinin obyekti əşyalardır (məhsullardır). Ticarət əlaqələri yarandıqda ticarət münasibətləri formalaşır. Lakin ticarət
əlaqəsini yaratmaq üçün əvvəlcə ticarət münasibətləri həyata keçirilir. Bu sahədə danışıqlar aparılır, 189
müqavilələr imzalanır. Əşya da münasibətin predmeti və obyekti ola bilir. Məsələn, neft və qaz enerji məhsulları olaraq, həm münasibət, həm də əlaqələr qurmaq üçün vasitələrdir. Məhz bu amil münasibət və əlaqə anlayışları arasında bağlılığı təmin edir. Belə bir prinsipdən çıxış etmək olar: münasibətlər əlaqələrin
Belə bir sual ətrafında fikir mübadiləsi aparmaq olar: dövlətlər nə üçün münasibət və əlaqələr qururlar və onları buna sövq edən, məcbur edən zəruri amillər nələrdən ibarətdir?- Bu suala cavab olaraq onu bildirmək olar ki, dövlətləri öz aralarında münasibət yaratmaq, əlaqələr qurmaq üçün zəruri edən amillər vardır. Onları aşağıdakı şəkildə ümumiləşdirilmiş əsaslarla qısa olaraq izah etmək olar:
-dünya ictimaiyyətinin birliyinə nail olmaq üçün dövlətlər və xalqlar bir-biriləri ilə münasibət qurmaq zərurəti ilə üzləşirlər, həmçinin, -dünyanın mədəni irsinin mənimsənilməsinə birgə marağın təmin edilməsi üçün; -insan hüquqlarının birgə şəkildə qorunmasını təmin etmək baxımından; -dünya tarixinin birgə öyrənilməsinə marağın olması baxımından; -bəşəriyyətin ümumi təhlükəsizliyini birgə qorumaq zərurəti baxımından, bu məqsədlə, qlobal və regional səviyyəli müharibə- lərin, vətəndaş qarşıdurmalarının, digər silahlı toqquşmaların qarşısını almaq və dünyada ümumsülhün əldə saxlanılması zərurətindən irəli gələrək dünya ölkələri və xalqları birgə münasibət formasını qurmaq zərurəti ilə üzləşirlər; -bəşəriyyəti məhv edə biləcək kütləvi qırğın silahının istehsalının qarşısının alınması və bu silahlara qarşı ümumi bəşəri cəmiyyətlərin birgə nəzarətini yaratmaq zərurəti baxımından dövlətlər münasibətlər formalaşdırmaq zərurəti ilə üzləşirlər;
190
-terrorizm, mütəşəkkil cinayətkarlıqla, transmilli cinayətkar- lıqla mübarizə aparmaq üçün güclərin birləşdirilməsi zərurətindən dövlətlər münasibət qurmaqda maraqlı olurlar; -hər hansısa bir xalqa qarşı soyqırımın və irqi ayrıseçkiliyin tətbiq edilməməsi üçün dövlətlər münasibət qurmaq zərurəti ilə üzləşirlər, eləcə də, -dünyanın ekoloji tarazılığının pozulmasının qarşısını almaq baxımından; -dünyanın ümumfiziki coğrafiyasını tədqiq etmək, hidro mühitinin, atmosferinin, flora və fauna mühitinin birgə öyrənilməsi və mənimsənilməsi zərurəti baxımından; -dünyanın iqlim şəraitinin birgə şəkildə öyrənilməsini həyata keçirmək zərurəti baxımından; -xalqların mənsub olduqları cəmiyyətlərin ümumi sosial-rifah halının yaxşılaşdırılmasını təmin etmək baxımından; -dünyanın qlobal təbii fəlakətlərinin nəticələrinin birgə şəkildə aradan qaldırılmasında yaxından iştirak etmək üçün güclərin birləşdirilməsi zərurəti baxımından; -dünya elminin və ədəbiyyatının birgə öyrənilməsi tələbatına görə dünya ölkələri və xalqları münasibət qurmaq zərurəti ilə üzləşirlər; -dünya mədəniyyət incilərinin, abidələrinin və digər incəsənət nümunələrinin birgə şəkildə öyrənilməsi məqsədilə dövlətlər münasibət qurmaq zərurəti ilə üzləşirlər; -bəşəriyyətin elmi-texniki nailiyyətlərindən birgə istifadəyə nail olmaq üçün xalqlar ümumiləşmiş, cəmləşmiş formada münasibət yaratmaq zərurəti ilə üzləşirlər və s.
Bir məsələni xüsusi olaraq qeyd etmək olar ki, yuxarıda sadalanan məqsədlərə çatmaq üçün müəyyən aktların həyata keçirilməsinə (sənədlərin icrasına) başlanılması ilə əlaqələrin qurulmasına da başlanılır. Bununla yanaşı, qeyd etmək olar ki, əlaqələrin də qurulması üçün çoxlu sayda zərurətlər vardır və Yüklə 4,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|