Microsoft Word siyaset II cild rtf
Yüklə 4,96 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Славянские страны. http://ru. wikipedia org.
- Rusiyaya Ukrayna lazımdırmı –geosiyasi aspektlər
- “çəpər sistemi”
170
Mərkəzi Asiyanın digər dövlətləri ilə müttəfiqliyi, Rusiyanın Mərkəzi Asiyada enerji üstünlükləri, Gürcüstandan Cənubi Osetiya və Abxaziyanı qoparması və s. bu mərhələnin birinci və ikinci
yarımmərhələləri olubdur. Təbii ki,
Rusiya bu
yarımmərhələlərdə iqtisadi, siyasi, hərbi və humanitar vasitələrdən istifadə edibdir və hal-hazırda da həmin vasitələrin tətbiqi davam etməkdədir. Eyni zamanda Rusiyanın əvvəlki imperiya siyasətinin xüsusiyyətləri də dəyişmişdir. Yəni müasir siyasətdə metodlar (üsullar) əvvəlki imperiya siyasəti dövrlərində olduğundan başqadır, bir qədər fərqlidir. Rusiya burada daha çox qarışıq metoddan, üçüncü istiqamətdən istifadə edir. Maliyyə və iqtisadi məsələlər isə bu istiqamətdə istifadə edilən əsas, baza vasitələrdir. Bununla yanaşı, əhali amili (miqrasiya), ətraf dövlətlərlə viza məsələləri, gömrük məsələləri, (Rusiya, Belorus və Qazaxıstan arasında vahid
gömrük ittifaqının yaradılması məsələsi gündəlikdədir) hərbi yardımlar, texniki əməkdaşlıq və s. bu siyasətdə tətbiq edilən əsas vasitələrdir. Rusiya bu yolla Avropa İttifaqının getdiyi tarixi yolu getməyə çalışır və Avropa təcrübəsindən faydalanmağa can atır. Qeyd etmək lazımdır ki, Avropa İttifaqı bu siyasəti tətbiq etməklə, hətta Rusiyanın Avropa regionundakı keçmiş təsir dairələrini də onun orbitindən çıxarıbdır. İkinci mərhələ isə Şərqi və Cənubi slavyanların, xüsusilə Rusiyaya sıx yaxınlığı ilə seçilən pravoslav slavyanların Avropa İttifaqından və NATO-dan geri qaytarılması uğrunda siyasi mübarizə ilə xarakterizə oluna bilər. Rusiya 13 slavyan dövlətindən ibarət olan (Rusiya, Ukrayna, Belorus, Polşa, Çexiya, Slovakiya, Sloveniya, Serbiya, Çernoqoriya, Xorvatiya, Bosniya və Hersoqovina, Bolqarıstan, Makedoniya) və ümumilikdə 278 milyon nəfərdən çox əhalisi olan (Rusiyanı çıxdıqdan sonra təqribən 133 milyon nəfər) yaşayan və ümumi ərazisi 19 milyon kvadrat kilometrə yaxın olan slavyan dünyasını (Rusiyanı çıxmaqla təqribən 2 milyon kvadrat kilometr ərazisi olan) 1 əldən
1
171
buraxmaq istəmir və hesab edir ki, gələcəkdə slavyan dünyasının əsas lideri olacaqdır və bu ölkələrin potensialı hesabına özünün təkrar olaraq super gücə çevrilməsini təmin edə biləcəkdir. Tarixən məlumdur ki, panslavyanizm siyasəti hər zaman gündəliyə gəlibdir. Lakin ABŞ və Avropanın güclü dövlətləri tərəfindən bu siyasətin yerinə yetirilməsinə maneçiliklər həyata keçirilibir. Xüsusilə, slavyanların katolik və pravoslav olmaları da onların birləşməsinə mane olan amillərdən olubdur. Polşa, Çexiya, Slavakiya, Xorvatiya və Sloveniyada daha çox katolik inanclı slavyanlar yaşayır. Məsələn, Çexiyada dini inanclı şəxslərin sayı ümumi əhalinin 27 faizindən çoxunu təşkil edir. Slovakiyada əhalinin 69 faizi katoliklərdir. Xorvatiyada əhalinin 88 faizə qədəri katolik inanclı şəxslərdir. Bunun əksinə olaraq isə Çernoqoriyada əhalinin 75 faizə qədəri pravoslavlardır. Eyni zamanda pravoslavlar Bolqarıstanda əhalinin 83 faizə qədərini, Serbiyada isə əhalinin 85 faizini təşkil edir. Bosniyalılar isə cənub slavyanlar olaraq Osmanlı imperiyasının dövründə müsəlman dinini qəbul ediblər. Makedoniyada əhalinin 67 faizini pravoslavlar, 30 faizini isə müsəlmanlar təşkil edir. 1
Nəzərə almaq lazımdır ki, bu mərhələdə Rusiya “aralıq güc mərkəzi” olaraq Avropa İttifaqı güc mərkəzi ilə rəqabət mübarizəsinə girəcəkdir. Burada Avropa İttifaqı öz arxasında ABŞ-ı görə biləcəkdir. Rusiya isə Çin və İran tərəfindən dəstəklənəcəkdir. Sonra isə Avropadan siyasi təcrid vəziyyətində qalan Türkiyə də bu siyasətə qoşulacaqdır. Nəzərə almaq lazımdır ki, SSRİ dövründə slavyan dövlətlərinin sayı 5 idi. (SSRİ, Polşa, Yuqoslaviya, Çexoslavakiya, Bolqarıstan). Rusiya Moldova ərazisində əsasən slavyanların yaşadıqları Dnestryanı ərazini (Dnestr çayının şərq sahilləri-Ukryna ilə sərhəd bölgə) də slavyan dünyasının tərkibinə aid edir.
1
172
Rusiyaya Ukrayna lazımdırmı? –geosiyasi aspektlər
İstənilən super və böyük “güc mərkəzi” olan dövlət güc tətbiqetmə və bu baxımdan güc nümayiş etdirmə obyekti olduğu üçün ətrafa təsir göstərir. Yəni, güc enerji mənbəyi olduğundan, təbii olarq öz hüdudlarından kənara təsir edir. Ukrayna Rusiyanın ətrafında yerləşdiyindən və iki dövlət arasında tarixi iqtisadi, hərbi, mədəni, sosial və etnik bağlılıq mövcud olduğundan dövlət hər zaman Rusiyaya lazımdır və istənilən an Rusiyanın təsirinə məruz qalır. Ukrayna Rusiyanın “çəpər sistemi” siyasətinin aparıcı subyektidir, ünsürüdür. Nəzərə almaq lazımdır ki, Rusiya tarixən Ukraynanı özünün regional siyasətinin tərkib obyekti kimi qəbul edib. Rusiyada yaşanan siyasi hadisələr ilk növbədə Ukraynada öz təsirlərini göstərib. Bu da onunla əlaqədar olub ki, hər iki xalqı bir-birinə bağlayan çoxlu sayda oxşar mahiyyətli tellər mövcuddur. Lakin son 6 ildə yaşanan hadisələr Ukraynanın Qərbə inteqrasiyasında düşünülməmiş konturlar, məqsədyönlü olmayan və tarixi, regionçuluq, iqtisadi və sosial-mədəni, o cümlədən etnik və dini amillərin nəzərə alınmaması sözügedən dövlətin siyasi həyatında çoxlu sayda gərginliklər yaratmış və ölkə iqtisadiyyatı demək olar ki, xeyli dərəcədə tənəzzülə uğramışdır. Xarici siyasətdə baza xəttinin düzgün müəyyən edilməməsi və köklü ideologiyanın müəyyənləşdirilməməsi son 6 ildə Ukraynanı iqtisadi və siyasi böhran vəziyyətində yaşatmışdır. Yaşanan siyasi vəziyyətin, siyasi mühitin çoxçalarlığı əslində ölkənin baza inkişafına faydalı xidmət etməmişdir. Ukrayna tez- tez iki siyasi cəbhəyə bölünmüşdür. Lakin son dövrün yaratdığı şərait Ukrayna xarici siyasətində regionçuluq, tarixi bağlılıq, etnik kökənlilik, iqtisadi, dini, hərbi və mədəni əlaqələrin nəzərə alınmasını tədricən əsas götürməyə vadar edib. Xüsusilə, dünya iqtisadi böhranı və böhranın nəticələrindən ən çox zərər çəkən Avropa dövləti olan Ukrayna öz daxili və xarici siyasətində dəyişiklik etmək məcburiyyəti ilə üzləşib. Burada böhran amilinin yaratdığı vəziyyət real siyasət amilinin tətbiqini zəruri edibdir.
Yüklə 4,96 Mb. Dostları ilə paylaş:
|