Microsoft Word siyasi sistem son sss doc
Yüklə 4,25 Mb. Pdf görüntüsü
|
Яли Щясянов, Адил Вялийев
738 Səudiyyə Ərəbistanında qəbilə ənənələrinə uyğun olaraq dəqiq vəliəhdlik sistemi mövcud deyil. Hakimiyyət adətən yaşca böyük və başçı funksiyalarının icrasına daha uyğun gələn şəxsə keçir. Ölkədə ixtilafsız hakimiyyət dəyişikliyini təmin etmək üçün 2000-ci ilin iyun ayında kral Fəhdin və vəliəhd Abdullanın qərarı ilə Ərəbistan monarxiyasının banisi İbn Səudun nəslinin birbaşa nümayəndələrinin (övladları, nəvə-nəticələri) 18 ən nüfuzlu üzvünün daxil olduğu Kral Ailə Şurası təsis edilmişdir. Nazirlər Şurası icraedici orqan kimi 1954-cü ildən fəaliyyət göstərir. Konstitusiyaya görə Hökumətə Kral başçılıq edir (hazırkı forma 1953-cü ildən mövcuddur) və onun fəaliy- yətinin əsas istiqamətlərini müəyyənləşdirir. Hökumətin üzv- ləri Kral tərəfindən təyin edilir və onun qarşısında məsuliyyət daşıyır. Nazirlər Şurası özündə həm icraedici, həm də qanun- vericilik funksiyalarını birləşdirir. Onun bütün qərarları şəriət normalarına uyğun olmaqla, səs çoxluğu ilə qəbul edilir və kralın dekreti ilə təsdiq olunur. Kabinet Baş nazirdən, Baş
dekreti ilə nazirlər şurasının üzvü kimi təyin olunan dövlət nazirlərindən və müşavirlərdən ibarətdir. Aparıcı nazir vəzifələrini Kral ailəsinin üzvləri tuturlar. Nazirlər krala, onun konstitusiyaya və digər qanunlara müva- fiq olaraq səlahiyyətlərinin icrasına köməklik göstərirlər. Kral istənilən anda Nazirlər Şurasını buraxa və ya yenidən təşkil edə bilər. 1993-cü ildən etibarən hər bir nazirin fəaliyyət dövrü 4 illik müddətlə məhdudlaşır. Hal-hazırda Krallığın Vəliəhdi 18 iyun 2012-ci ildən etibarən Salman bin Abd əl-Əziz Əl Səuddur. Formal olaraq Ali qanunvericilik orqanının funksiyalarını Məşvərət Şurası icra edir və onun üzvləri (alimlər, yazıçılar, sahibkarlar, kral ailəsinin görkəmli nümayəndələri) də Kral ДЦНЙА ЮЛКЯЛЯРИНИН МЦАСИР СИЙАСИ СИСТЕМЛЯРИ
739
tərəfindən təyin olunur. 29 fevral 1992-ci ildə Kral Fəhd Nazirlər Şurasının xüsusi iclasında "Hakimiyyət sisteminin əsasları", "Məşvərət Şurasının rolu", "Ərazi quruluşu sistemi" modelini elan etmişdir. Fərmanlar əsas etibarilə ölkədəki mütləq hakimiyyət sistemini möhkəmləndirmişdir. Hakimiy- yətin bütün əsasları əvvəlki kimi Kralın əlində cəmləşmişdir. 2001-ci ilin iyul ayında Səudiyyə Ərəbistanı Kralının əmri ilə Məşvərət Şurasının yeni dördillik müddətə təyin olunması haqqında qərar qəbul edilmişdir. Əvvəlkindən fərqli olaraq məclis üzvlərinin sayı 90-dan 120-yə, hazırda isə 150 nəfərə qədər artırılmışdır. Ölkədə Ali qanunvericilik səlahiyyətlərinin Kral tərəfindən icra edilməsinə baxmayaraq, bu hadisəni ölkədə baş verən demokratik dəyişmələrin təzahürü kimi qiy- mətləndirmək olar. Yeni Məclis üzvləri ölkənin demək olar ki bütün bölgələrini təmsil edir. İlk dəfə olaraq şiə məzhəbinin 4 nümayəndəsi də Məşvərət Şurasının tərkibinə daxil edilmişdir. 2011-ci ildən qadınların Məşvərət Şurasına üzvlüyü ilə bağlı qadağa aradan götürülmüşdür. Parlamentin hazırkı sədri 2009-cu ildən etibarən Abdullah ibn Məhəmməd Əl əş-Şeyxdir. Konstitusiya və ölkənin cinayət-prosessual, məhkəmə qaydaları Qurani-Kərim və şəriət qanunları əsasında tənzim- lənir. 1992-ci ildə SƏK hakimiyyət sisteminin əsasları Kral tərəfindən imzalanmışdır. Məhkəmələrdə dini hakimlər – qazılar sədrlik edirlər. Dini məhkəmələrin üzvləri 12 böyük hüquqşunasdan ibarət Ali Ədalət Şurasının tövsiyəsi ilə kral tərəfindən təyin edilir. Kral ali apellyasiya instansiyası olaraq əfv etmək hüququna malikdir. Ölkədə siyasi partiyalar və həmkarlar ittifaqları fəaliyyət göstərmir. Lakin, mövcud rejimə müxalifətdə olan siyasi, ic- timai, dini təşkilatlar qeyri-qanuni şəkildə fəaliyyət göstərir. Ölkənin siyasi həyatına onların təsiri çox məhduddur. Eyni zamanda, klerikal qüvvələrin dəstəklədiyi ekstremist islamçı qüvvələr mövcuddur.
Яли Щясянов, Адил Вялийев
740 Əsas etibarilə əcnəbi fəhlələrə və milli azlıqlara arxalanan millətçi və kommunist oriyentasiyalı kiçik qruplar (Avanqar- dın səsi, Səudiyyə Ərəbistanının Kommunist partiyası, Ərəb sosialist dirçəliş partiyası, Yaşıllar partiyası, Sosialist əmək partiyası, Səudiyyə Ərəbistanının Sosialist cəbhəsi, Ərəbistan yarımadası xalqlarının İttifaqı) solçu müxalifətə aid edilir. Son illərdə onların fəallığı nəzərə çarpacaq dərəcədə azalmış, bir çox qruplar dağılmışdır. Liberal müxalifət təşkilatı cəhətdən formalaşmamışdır. Əsasən sahibkarlar, ziyalıların nümayəndələri və texnokrat- larla təmsil olunan liberallar - dövlətin idarə olunmasında cə- miyyətin müxtəlif nümayəndələrinin geniş iştirakı, ölkənin sürətlə müasirləşdirilməsi, siyasi və məhkəmə islahatları, qərb demokratiyası institutlarının tətbiq edilməsi, mühafizəkar dini dairələrin rolunun azaldılması və qadınların vəziyyətinin yax- şılaşdırılması uğrunda çıxış edirlər. Liberal müxalifətin tərəf- darları çox deyil, lakin son illərdə Qərblə yaxşı münasibətləri qorumağa çalışan kral rejimi müxalifətin bu qanadının fikrini nəzərə almağa məcburdur. Mühafizəkar və sünni və şiə məzhəbli dini fundamentalist islamçı dairələri daha radikal müxalifət qüvvəsi sayılır. İslamçı hərəkat, qeyri-formal qrupların konqlomeratı kimi hələ 1950- ci illərdə meydana gəlmiş, lakin bütünlükdə 1990-cı illərin əvvəllərində formalaşmışdır. Sünni məzhəbli müxalifətin ara- sından üç cərəyan: ənənəyə sədaqətli vəhhabizmin mötədil qa- nadı, neovahhabizmin davakar cərəyanı və islamçı islahatların tərəfdarlarının liberal oriyentasiyalı cərəyanı seçilir. Şərq əyalətinin dini azlığını təmsil edən şiə məzhəbli islamçılar şiələr üçün bütün məhdudiyyətlərin ləğvi və dini ayinlərinin sərbəst şəkildə icra edilməsi uğrunda çıxış edirlər. Ən radikal şiə qruplaşmaları “Səudiyyə Hizbullahı” və “İslamçı Hicaz cihadı” sayılır. 1990-cı illərin əvvəlində “İslam İnqilabı Təşkilatı”nın əsasında yaradılmış “İslahatlar uğrunda şiə hərəkatı” daha mötədil qruplaşma hesab edilir.
Yüklə 4,25 Mb. Dostları ilə paylaş:
|