95
ölk y d yi ik formada olması da böyük alanda o ölk nin tarixs l
t crüb l ril ba lıdır. G n l olaraq ça da dövl tçilikd ideolojinin
kölg d qalması görünür. Demokratik dövl tl r gör , zaman sür cind
dövl t anayasasının üz rin d yi iklik ver r k onu günc ll dirm k çox
ön mlidir. Parlement çoxunlu unu ld ed n iqtidarların anayasa üz rind
manovra verm si, s s çoxunlu undan yararlanaraq iqtidar xeyrin eyl m
girm si çox görünm kd dir.
Toplumla dövl t arasında ça da , demokratik, laik v toplum
anla ması olursa, bu yenil m daha da yasal çözüml n r.
147
Ancaq,
yüks k demokratik a amaya ayaq basmamı ölk l rd i l rin t rsin
dönm si çox ndi vericidir. Ça da lı ın bütün boyudlarını ld
ed m y n toplumların slind n böyük sorunu özl rini tanımamalarıdır.
Bir toplumun ça da olmasının anlamı mütl q Avrupalı v ya Amerikalı
sisteml r yiy l nm si dem k deyildir. H r hansı mill t öz ulusal
çıxarlarını s rb st v özgürc sin günd m alıb, dinin dövl t d xal t
etm sinin qar ısına çıxıb, toplumun t m lini formala dıran bir y haqları
ya ada bil rs , ça da dövl t sahibidir. Dem k, bel olan halda bir
toplumun idar çilik sistemi zorlanmadan hüquq v qanun özgürlüyünü
ld etmi dir. deolojik daya ından asılı olmayaraq bu toplum ça da lı a
varmı dır. Az rbaycan, çoxunlu u Türk etniki olan çe idli xalqların
v t nidir. Türk etniki Az rbaycanın yüzd 95-ini olu durmaqdadır. Bir
neç nadir ölk ni çıxmaqla, Az rbaycan dünyanın n aparıcı etnik
t rkibl rind n birini öz içind barındırır. Tarixd n g l n bir öz lliy gör ,
Az rbaycanda torpaqla mill t adı üst-üst dü m yir. Bu is , Az rbaycanın
bir ba qa öz lliyidir. Ancaq bu öz llik milli kimlik haqqında v dövl tl
ulus ili gil rind ikili standarda yol açmayır. Türk v Az rbaycan bizim
ölk mizin etnik v torpaq adlarıdır. Bu iki termin heç z man bir-birind n
ayrı olmamı v ola da bilm z idi. Etnoloji elminin saslarına gör , milli
kimlik dil v etnik gör b lirl n r. Dil v etnik kimliyi insana ba lı old u
üçün nec lik b lirtisidir. Co rafiya qalib
kild bu b lirtinin objektiv
alanını olu durur. Bu üzd n, Az rbaycan kimliyinin özü Türklükl
b lirl nir. Onun dövl tçilik ideoloji is , Türkçülük üz rind dayanmalıdır.
Az rbaycan dünyanın ilk m d niyy t ocaqlarından biri v torpaqları ilk
147
h ll olunur
uyqarlıqdan b ri Türkl rin ya adı ı yer olmu dur. Bu torpaqda Türkl rl
yana ı ba qa etnikl r ya asa da, heç zaman aparıcı güc kimi çıxı
ed bilm mi , yalnız kiçik etnik qurup ölçüsünd Türkl rin qorumasında
ya amı , yaratmı dırlar. Az rbaycanın milli kimliyi Türklükdür. Bu üzd n
dövl t kimliyi d Türklük v Türkçülük t m li üz rind qurulmalıdır.
Türkçülük, ulusçuluqdur. Ulusçuluq is bir ulusun ir lil m si v g l c yi
u runda
148
ülkü gücüdür. Ülkü k sinlikl insan üz rind anlam tapar,
insanın içind formala ar v insanın formal msına imkan ver r.
Bu qonuyla ba lı iki dövl t-mill t sistemini örn k g tir k. Erm ni
dövl til , erm ni mill ti v Alman dövl til alman mill ti eynil bir ad
altında tanımlanırlar. Onlar üçün etnik v ölk ad d yi imi anlamsızdır.
Ortada n varsa eynidir. Dövl t tarixil mill t tarixi birc anla ılır, birc
tanımlanır. H r hansı tarixs l n d nl r üzünd n Az rbaycan öz öz lliyini
ya ayır. Y ni, Az rbaycanda Türk mill ti var v Az rbaycan dövl ti var.
Burada dövl t idar çil rinin üz rin iki d f v zif dü ür. Bu v zif y
gör , iki varlıq bir yerd ya amalı, çiç kl nm li v uy un bir durumda bir
ada çevrilm lidir. Bu ad k sinlikl Türk t m li üz rind qurulmalıdır.
Az rbaycan varlı ının biçiml nm sind ulusal ordunun rolu
Ordu sözü ski zamanlardan Türkl r arasında hakimiyy t anlamı
da ımı dır. Türk el v ya el birl m l rinin m rk z yı ınca ına ordu
deyilirmi . Xaqanı v ya el ba çısını qorumaq elin gör vin dü ürmü . Bu
üzd n ski Türkl rd orduyla mill tin eyni varlıq olması gürünm kd dir.
Ölk nin sava a girmsil u aqlar, qocalar dı ında bütün li silah tutan
toplum üy si hakimiyy tin b qası üçün sava a qalxırdılar. Q dim Türkl r
üçün ba çının qorunub saxlanılması torpa ın saxlanılmasından daha
ön mli sayılırdı. Türkl r gör , igid bir rin ba çılı ıyla böyük torpaqlara
çatmaq olar, lakin böyük torpaqları igid ba çı olmadan saxlamaq olmaz!
M hz buna gör d , Türkl ri ordu ulus adlandırırmı lar. Türk hakimiyy t
alanının böyüm si il yava -yava ordu gör vlil ri d seçilmi v düz nli
olaraq qo un adı almı dır.
148
yolunda
97
nsanların n sıx ya aydı ı yerl nd n birisi olan Ortado u,
Ortasiya, Uzaq Asiya v Avrupa h nd v ri, tarıx boyu dünyanın n
ç ki m li bölg l ri olmu dur. Bölg nin bir neç böyük gücün böyüm
ehtirasının qar ısında n zil ni is , kiçik ell r olmu dur. Kiçik q bil v
ell r sür kli olaraq böyük dövl tl rin boyunduru u altına dü mü l r. st r
bu durum M.Q olsun, ist rs d miladdan sonrakı zamanlarda öz sür cini
d vam etdirmi dir. Sözsüz ki, Türkl r d vamlı olaraq ya bu sava ların
m rk zind olmu v ya da onunla yaxın ilgid olmu durlar. Bel ki,
toplumsal kültürün tanınmasından üzü b ri Türk kimliyi il bölg d var
olan ba qa kimlikl rin kültür l hafiz si iç-iç girmi b lli bir bütünün
yaranmasına n d n olmu dur. Türkl r, bu bölg d ya ayan n geni v
güclü hemogen birliyi olmu , bir çox xalqları öz bayra ı altında tutmayı
bacarmı dır. Sözsüz ki, zaman-zaman ba qa xalqların da ba qaldırdı ı
ça lar olmu v etk nlik ça ları bölünmü dür. Türk dilli Sumerl r qar ı
Sami dilli kk dl rin q l b li sava ı (M.Q 2800), yen Türk soylu
Elamlara qar ı sami dilli Asuril rin yürü ü(M.Q.655), Türk Midiyaya
qar ı Fars kök nli h m nl rin
149
z f ri (M.Q 550) v tarix rs sind ilk
k z bir Fars kök nli hakimiyy tin yaranması, Makadoniyalı sk nd rin
Türkl rl anla ması (Atropatenl ) v h m nil r Q l b si (M.Q 330)
v.b.
Habel miladdan sonra da bu sava lar durmaq bilm mi dir. Sür kli
h r k td olan Türk ell rinin n bariz öz lliyi h rbi hazırlıqda olmaqları
idi. Türkl r yaz, qı bilm d n öz qoruma sistemini bütün rtl rl t tbiq
verir, ya am boyunca sava taktıkalarını öyr nirmi l r. At, Türk
ya amının vaz geçirilm z idi. Türk ordusu atı yax ı qullandı ı üçün bir
çox zaman az qüvv yl çox saylı dü m nl r rahatcasına qalib g lirdi.
Türkl r üçün iki sava taktikası t m l sayılmaqdaydı.
A) Ara dırma sür ci
150
. B) A ındırma sava ları
151
.
149
H xam ni l rin
150
t htiq zamanı
151
yıpradıcı sava ları, f rsayi i
Dostları ilə paylaş: |