Toplum içind ekonomik payla ımın hakim olması üçün sivil
toplum qurulu larına, i sendikalarına, ba ımsız v kal t dayr l rin
hüquqi istatistik yaratma a çalı ar.
V.b.
Güney Az rbaycan Milli H r katı v Liderlik
lk görünü d sadalanmı tipik liderlikl rin (ist r f rdi, ist rs
toplu) özgür v ba ımsız toplumlara aid oldu u normal görüns d ,
idd t u ramı toplumlar üçün d do al olmasının altını dön -dön
çizm k
175
g r kir. Bel olmayan durumda, haqlı olaraq bu sor u ortaya
g l bil r ki, Güney Az rbaycan kimi sar td olan bir toplumun bu çe idli
liderlik tipl ri il n il gisi olabil r? Sözsüz ki, liderlik faktoru ist r özgür,
ist rs d özgürlü ü z d l nmi toplumlar üçün öz l g r k nliy
dayanaraq vaz keçirilm z bir siyasal t m ldir. Zamanından, durumundan
v stratejisind n asılı olmayaraq bütün toplum h r katının lider v ya
liderl r ehtiyacı vardır. T ki bel bir sor u ortaya g l bil r ki:
Az rbaycanın Güneyin gör , yuxarıda sadalanan hansı liderlik uy un
görün bil r? Bu çox ön mli sor uya yanıt verm d n önc , Az rbaycanın
yerl diyi g n l geo co rafik, geo poletik durumunu çe idli açılardan
ara dırmalı, bu bataqlıqdan çıxma yollarını öyr nm k g r kir. Yalnız bu
a amadan geç r k yeniça Az rbaycan liderliyinin örn kl ri ld oluna
bil c kdir. Güneyd lider ülgüsü hansı t m ll r üz rind olu malıdır? Bu
uy ulamanın yönt mi do ru t m ll r üz rind qurularsa, Az rnaycanın
milli-siyasi alanında n kimi yüks li l r olabil r?
K sinlikl liderliyin g li m si b lli toplumun diriliyi v aktivliyi
il ba lıdır. Bir toplumun (ist r sir, ist rs özgür) aktivlik d r c si, o
toplumun lider do u unun n do al ölçüsüdür. Milli (qurtulu ) v ya siyasi
(demokrasi) mücadil d ardıcıl aktivlik sür n toplumlar içind liderlik
yeti dirm sür ci durmadan davam ed r k demokratik sistem halına g l r.
174
siyasal v t bli at antajlardan
175
x tl m k, x t ç km k
117
T rsin , ölü toplumların iç v dı ç kisind n asılı olmayaraq lider yaratma
kapasit si a a ı ölçüy yen c kdir. Avrupada yerl
n bir çox kiçik
toplumların böyük dövl tl r kontrolunda olması yeni liderlik yaratma
sisteml rini ortaya g tirmi dir. Bel toplumlar n üstün durumda
lidersazlıq proyekti yola salır, üniversetetl rd politik liderlik kurslarına
daha hız verir. Heç praktik t crüb qazanmayan liderl r yön tilir. H tta
b zi hallarda topluma biçiml nmi liderin dili v ya am t rzi il toplumun
dili v dü ünc f ls f si tam bir-biril qar ı hala g l bilir. Bel liderliyin
topluma verdiyi xidm tl rin, dünya standardlı olmasına baxmayaraq,
toplumu b nz rsiz örn kl r götürür. Çünki, ba qa ölk nin metodları v
öz lliyi il eyitim görmü g nc liderl rin altyapı dü ünc si öz mill tinin
altyapı dü ünc si il üst-üst g lmiy bil r. Bel olan halda g nc liderlikl
klasik mill t arasında uy unsuzluq yaranır v ondan ortaya g l n böyük
bo luq v polimikl rin yaranmasına n d n olar. Buna baxmayaraq g n l
Avrupa sistemin uyum sa layan kiçik dövl tl r, kopiy götürm kl öz
siyasi gedi ini sa lamaqda zorluq ç kmirl r. Lükzamburk, Malta, Quzey
Qibris kimi gücsüz dövl tl rin Almaniya, Fransa kimi süper dövl tl r
qar ısında tutumu aydın örn kdir. Bu bir Avrupa v batı klasikidir.
Sözsüz ki, Avrupa liderliyini sosial-siyasal boyudlarda deyil, daha
çox ekonomi liberalizmind anlamaq g r kir. Bu d y rl r Avrupa üçün
do al sayılarsa da, Asiya, Afriqa v Latin Amerikanın böyük bölümü üçün
h l üstü açılmamı gizli sirdir. Demokrasi v demokratik liderlik sistemi
uzun sür lik teorik v praktik sava ının yetirm sidir. Bu mücadil ni
ver m d n, bel sonuca varmaq yalnız kopiy modelidir. Alman tekniki
Mersedes Benzin anasıdır. Bu gün Mersedes Benz demokratik bir t rzin
örünü olaraq bir çox ölk nin montaj s n tin liderlik edir. c ba, Alman
Mersedesini kopi ed nl rin yeni Mersedes yaratma izinl ri ola bil rmi?
Yanıt h olarsa, sözsüz ki, Alman demokrasisinin içind d ba qa
demokrasi do ula bil r!! Amerika, Fransa, ingilt r v ba qa böyük
dövl tl r Afriqa, Asiya v Latin Amerikada milyonlar insanın qan
bahasına olsa bel , özl rin öz l kiçik modell r axtarı ında, liderl r
yaratma a çalı ırlar. Lakin, olunan bu çabalara r m n sömürül nl r
sarından g rgin dir ni l r il üzl ir. B z n haqlı, b z n is haqsız olaraq
gec qondu demokrasi il onu kopi ed c k liderin qar ısında böyük kütl
gücü dayanır. Üz rind umud b sl nilmi gec qondu demokrasi il
qora dırılmı liderin b z kli sarayı bir anda sahibinin t p sin uçdurulur.
Çünki, ortaya qoyulan bu yeniliyin kütl qafası il yaxından–uzaqdan heç
ili gisi yoxdur. Toplum üçün ist r olumlu, ist rs olumsuz olsun, liderin
çıxarlarının kütl ç kisil yaxın olması g r kir. Mill tin m hsulu olmayan
h r hansı dü ünc nin toplum t r find n m nims m si çox zordur.
B lli özüll r gör , do uçu duy uları il a ıb-da an Az rbaycan
toplusuna gör , batı eyitimi il sisteml
n h r hansı liderlik biçimi
Az rbaycan Türklüyü üçün uy un sayıla bilm y c kdir. Bir deyimi
unutmamalıyıq ki, Demokrasiya yalnız demokrasiyanı g l n ks l qullanan
toplumlar üçün demokrasiyadır. Kökd n g l n Türk öz lli i, islam- r b
istilasından qalan c hal t izl ri, Rus dövl tinin uzun sür kli basqıları,
Türk dövl tl rinin qar ılıqlı dü m nlikl ri v Qacar dövl tinin sonunda
ölk nin böyük bölümünün panFars dövl t t slim olması, Az rbaycanın
demokratik sistem gir m m sinin ba lıca s b bl ri idi. Bu üzd n
Az rbaycanda kütl v toplum g li m si g r k n s viy ni bulamamı ,
siyas t alanı olduqca dar qalmı , dü ünc meydanı yuxarıda sadalanmı
amill r gör Avrupa standardlarına çatabilm mi dir. El h min n d n
gör d , liderlik alanı olduqca dar qalmı , lider olacaq insanlarımızın
dünya görü ü, siyasal v sosial savadları bir toplumu qaldıracaq q d r
olmamı dır.
Günümüz g linc , Güneyin milli-qurtulu sava ında lider
adaylarının psikolojik durumu keçmi l rd n bir o q d r d f rqli
görünmür. Lider adaylarının bacarı ına he übh yoxdur. Ancaq,
Güneyin milli-qurtulu sava ının qar ısında olan sorunlar v ona qar ı
çözüm yolları söz qonusu olunca, limizin bir o q d r d dolu oldu unu
dü ünm k olmur. “Az rbaycan Milli H r katı„nın toplumçu kimliyinin
duraq böqt sinin orta qatmanlarda dü ün rs k, d yi k n oldu unu da
dü ünm liyik. Bu, o dem kdir ki, ortada tam standardla mı milli h r kat
yoxdur. Kims , Güneyin Milli H r katını tam qapsamlı olaraq tanıta
bilm z! Bütün tanıtımlar nisbidir, tanıtanın bir y dü ünc sil ölçülüdür.
Bu is , çox normaldır. H r katın g ncli i, geni li i, çe itli qatmanlara mal
oldu u, qopuqlu u/Güneyl diaspora qopuqlu u/ sözsüz ki, ana sorunlar
Dostları ilə paylaş: |