Microsoft Word Toxumshunasliq 2014 mbm

289 
turda və 15±3 faiz nisbi rütubətdə saxlanılır. 
Toxumları uzunmüddətli saxlanma kamerasından nadir 
hallarda, o cümlədən ortamüddətli saxlanma kamerasında to-
xum qurtardıqda çıxarmaq olar. 
Saxlanma yerində kifayət qədər enerji ehtiyatına malik qəza 
generatorları olmalıdır. 
Nümunələrin ortamüddətli saxlanma şəraiti üçün otaqda 
havanın temperaturu +5
o
C-dən +10
o
C-dək və nisbi rütubət 
15±3 faiz olmalıdır. 
 
Toxumların yaşama qabiliyyətinə nəzarət 
 
Toxumların yaşama qabiliyyətinin ilk yoxlanması yeni daxil 
olan toxumların təmizlənməsi və qurudulmasından dərhal sonra 
və ya genbank tərəfindən nümunələrin alınmasından sonra 12 
(on iki) aydan gec olmayaraq həyata keçirilir.  
Kənd təsərrüfatı bitki növlərinin toxumlarının  əksəriyyəti 
üçün cücərmə qabiliyyətinin ilkin göstəricisi 85 faizdən az 
olmamalıdır.  
Yaşama qabiliyyətinin yoxlanılması müntəzəm olaraq həyata 
keçirilməlidir. Əgər nümunələr -18
o
C temperaturda uzun müddətə 
möhürlənmiş germetik konteynerlərdə saxlanırsa, yoxlamalar 
arasındakı interval yüksək dayanıqlı növlər üçün 10 (on) il, aşağı 
dayanıqlı növlər üçün isə 5 (beş) il və ya daha az olmalıdır.  
Milli Genbanka daxil olan toxum nümunələrinin yaşama 
qabiliyyətinin və nəmliyinin yoxlanılması zamanı alınan bütün 
məlumatlar sənədləşmə sistemində qeyd edilməli və saxlanma 
üçün yararsız nümunələr müəyyənləşdirilməlidir. 
 
Toxumların kolleksiya nümunələrinin bərpası 
 
Toxumların yaşama qabiliyyəti ilkin yaşama qabiliyyətinin 
85 faizindən aşağı düşdükdə və ya nümunənin qalan toxumu üç 
reprezentativ populyasiyasının əkini üçün az olduqda, müvafiq 
bərpa işləri aparılmalıdır.  

---

290 
Səciyyələndirmə, qiymətləndirmə və identifikasiya 
 
Müxtəlif qrup bitkilər üçün kolleksiya nümunələrinin bio-
morfoloji və aqronomik, karioloji, immunoloji, fitopatoloji, 
fizioloji, biokimyəvi, texnoloji əlamətlər və molekulyar mar-
körlər üzrə səciyyələndirilməsi, qiymətləndirilməsi və identifi-
kasiyası aşağıdakı meyarlar əsasında aparılır: 
                                                             Cədvəl 30 
Əlamətlər 
biomorfobiolo
ji v
ə aqrono
mik
 
karioloji 
immunolo
ji, fito
patoloji 
Fizioloji Biokimyəvi Texnoloji 
Molekulyar 
markörlər 
quraql
ığ
a dav
am
lı
lı
q 
duzlulu
ğa dav
aml
ılı
q 
quraql
ığ
a v
ə duz
lulu
ğa davaml
ılı
q 
züla
l 
lizin
 
triptof
an
 
ni
şas
ta
 
ya
ğ 
kleykovin
a 
şü
şə
varilik
 
sediment
asiya
 
çör
əkbi
şir
m
ə keyfiyy
əti
 
 
 
 
 
 
 
Bitki 
qrupları 
qliadin
 
qlütenin
 
hordein
 
sekalin
 
Dənli taxıl  + + + + + + + + + +    + + + + + + + + 
Dənli-paxlalı  +  + + + + + + + + +                   
Tərəvəz 
+  + + + + +
 
 
 
 
+
 
 
 
 
 
 
 
 
Bostan 
+  + + + + +
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Yem 
+  + + + + + +
                       
Texniki 
+  + + + + +
 
 
 
 
+
 
 
 
 
 
 
 
 
Me
yv
ə v
ə gil
ə-m
ey
və
 
tumlular 
+  +
 
+ + +
 
 
 
 
+
 
 
 
 
 
 
 
 
çəyirdəkli-
lər 
+  + +
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
qərzəklilər  +  + + + + +
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
subtropik-
lər 
+   
+ + + +
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
giləmeyvə  +  + + + + +
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
üzüm 
+   
+ + + +
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Tut +
 
+ +
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

291 
Qorunan toxumların istifadəsi 
 
Qorunan toxumların davamlı istifadəsi müvafiq elmi 
tədqiqat institutları, laboratoriyalar, özəl  şirkətlər, fərdi təd-
qiqatçılar tərəfindən nəzəri və praktiki tədqiqatlar, seleksiya və 
biotexnologiya proqramları vasitəsilə həyata keçirilir.  
Biotexnologiyanın tətbiqi ilə qorunan toxumların istifadə 
etməklə bir sıra mədəni bitkilərin yeni yüksəkməhsuldar, 
keyfiyyətli, stress amillərinin təsirinə davamlı, yerli şəraitə 
uyğun sort və formaları yaradılır və ya mövcud sortlarda hər 
hansı bir əlamətin yaxşılaşdırılması həyata keçirilir.  
Qorunub-saxlanan və qiymətləndirilən toxumların lazımi 
strategiyalar vasitəsilə  təlim və  təhsil, rekreasiya və  şəhər ya-
şıllaşdırılması proqramlarında da istifadə olunur. 
İstifadə üçün götürülmüş nümunələrlə bağlı aparılmış  hər 
hansı  fəaliyyət barədə  məlumatlar MBGEMK-nın məlumat 
bazasına daxil edilməlidir. 
İstifadə ilə bağlı  hər hansı  gəlir (məsələn, sort yaradılması 
ilə bağlı) formalaşarsa, onun müqavilədə  nəzərdə tutulmuş 
hissəsi MBGEMK-ya təqdim edilməlidir.  
 
Sənədləşdirmə 
 
 
Nümunələrin formalaşdırılması, idarə olunması  və  hərəkəti 
haqqında məlumatlar yayılan materiallara əlavə olunmalıdır. 
Hər bir nümunənin pasport məlumatları olmalıdır.  
Nümunələrin pasport məlumatları bitkilərin pasport 
deskriptorlarının köməyi ilə sənədləşdirilir.  
Azərbaycanın mədəni bitkilərinin genetik ehtiyatlarının 
milli kataloqu  respublika ərazisində MBGEMK-da mövcud 
olan nümunələr haqqında məlumatlardan ibarətdir. 
Kataloqa pasport məlumatları ilə yanaşı, xarakteristika və 
səciyyələndirmə məlumatları da daxil edilir. 
Kataloqda biotexnologiya, genomika, proteomika və 

---