Microsoft Word turkcess ozet kitap docx

 
 
 167
 
IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve 
Sosyal Bilimler Sempozyumu  
27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan
 
IV. International Symposium on Educational and 
Social Sciences in Turkish Cultural Geography  
27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan
 
İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Çevresel Değerleri 
 
Doç. Dr. Kadir KARATEKİN 
Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesi, [e-mail] 
 
Dr. Ögr. Üyesi Muhammed SALMAN 
Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesi, [e-mail] 
 
Doç. Dr. Atila ÇAĞLAR 
Kastamonu Üniversitesi Eğitim Fakültesi, [e-mail] 
 
 
İnsanların  tutum  ve  davranışlarına  yön  veren  temel  motivasyonlardan  birisi  değerlerdir.  Değerler 
öğrenilmiş,  kazanılmış  yaşantı  ürünleridir.  Formal  ya  da  informal  öğrenmeler  sonucunda  bireylerin  değerler 
sistemi  oluşur  ve  gelişir.  İnsanların  değerler  sisteminin  oluşmasında  aldıkları  eğitimin  düzeyi  ve  alanı  etkili 
olabilir.  Üniversite eğitimi kimlik arayışı içinde olan gençlerin değerler sistemi üzerinde son derece etkilidir.   
Özellikle dini ağırlıklı bir eğitim verilen İlahiyat Fakültelerinde öğrenim gören öğrencilerin değer yönelimleri, 
aldıkları eğitimden etkilenecektir. Bu etkinin İlahiyat Fakültesi öğrencilerinin çevresel değerleri üzerinde de bir 
etkisinin olacağı düşünülmektedir. Bu araştırmanın amacı da İlahiyat Fakültesinde öğrenim gören öğrencilerin 
çevresel değerlerini tespit etmektir. Bu amacı gerçekleştirebilmek için nitel araştırma desenlerinden özel durum 
çalışması  deseni  kullanılmıştır.  Araştırmaya  İlahiyat  Fakültesinin  son  sınıfında  öğrenim  gören  20  öğrenci 
katılmıştır.  Öğrencilerin  çevresel  değerlerini  tespit  etmek  amacıyla  7  açık  uçlu  sorudan  oluşan  yarı 
yapılandırılmış  bir  görüşme  formu  kullanılmıştır.  Görüşmelerden  elde  edilen  verilerin  analizinde  ise  içerik 
analizinden yararlanılmıştır. Araştırmada genel olarak şu sonuçlara ulaşılmıştır. İlahiyat Fakültesi öğrencileri 
bir  yaşam  alanı  olduğu  için  doğanın  değerli  olduğunu,  çevre  için  yaşam  standartlarından  fedakârlık 
yapabileceklerini  ve  doğaya  karşı  başlıca  sorumlulukları  arasında  doğanın  temiz  tutulması  geldiğini 
düşünmektedirler.  Ayrıca  katılımcıların  çoğu  kendisini  doğanın  bir  parçası  olarak  görmekte,  insan  ile  doğa 
arasındaki  barışı  bozan  etkenlerin  başında  insanın  geldiğini  belirtmekte  ve  dini  inançlarının  doğaya  olan 
bakışlarını kesinlikle etkilediğini düşünmektedirler.     
 
Anahtar Kelimeler: Çevre, çevresel değerler, ilahiyat fakültesi,  
 
 

---

 
 
 168
 
IV. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Eğitim ve 
Sosyal Bilimler Sempozyumu  
27-30 Haziran 2018/Bakü-Azerbaycan
 
IV. International Symposium on Educational and 
Social Sciences in Turkish Cultural Geography  
27-30 June 2018/Baku-Azerbaijan
 
M.Ə.Rəsulzadə və Azərbaycan ( Türk) dili 
Fatma SARALOVA 
Gəncə Dövlət Universiteti 
[e-mail] 
 
 
Əsrin  əvvəllərində  milli  dil  problemi  ictimai-siyasi  və  mədəni  həyatın  ən  mühüm  amillərindən  birinə 
çevrilmişdir. Sənətindən, səviyyəsindən asılı olmayaraq həmin dövrün elə bir  ziyalısı olmamışdır ki, bu məsələyə 
özünün münasibətini bildirməmiş olsun. 
 
Ana dilinə münasibətdə M.Ə.Rəsulzadənin mövqeyi XX əsrin böyük mütəfəkkirlərinin  mövqeyi 
ilə eyni idi. Milli dil, ana dili, ədəbi dil onun tədqiqatlarının mərkəzində dayanmışdır.  M.Ə.Rəsulzadə xalqının 
qurtuluş yolunu onun  zəngin milli dilə, qədim tarix və mədəniyyətə, kökü əsrlərin dərinliklərinə gedib çıxan adət-
ənənələrə və bu gün itaət etdiyi islam dininə malik olan bir millət kimi özünü dərk etməsində görürdü. O, milli 
dirçəliş amilləri içərisində əsas yeri dilə verirdi. 
 
M.Ə.Rəsulzadə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaradıcılarından biri, ictimai-siyasi və dövlət 
xadimi,  jurnalist  və  publisist  olmuşdur.  Əsrin  əvvəllərində  verilən  azadlıq  sayəsində,  milli-mədəni  fəaliyyət 
başlayır. Azərbaycanın fikir mərkəzi olan Bakıda türkcə gündəlik, həftəlik və aylıq qəzet və jurnallar nəşr olunur. 
Milli mətbuatda M.Ə.Rəsulzadə də məqalələri ilə çıxış etməyə başlayır. 
 
1903-cü  ildə  ədəbi  fəaliyyətə  başlayan  Rəsulzadə  ilk  məqləsini  Tiflisdə  M.Şaxtaxtlının 
redaktorluğu  ilə  nəşr  edilən  "Şərqi-Rus"  qəzetinə  göndərir.  M.Ə.Rəsulzadə  sonralar  ilk  yazısının  necə  çap 
olunmasını belə xatırlayır. 
 
"Bakıda  1903-cü  ilin  baharı  idi.  Qaladibi  parkının  xiyabanında  dolaşan  gənclərlə  bir  yerdə 
idim. Hamısı rusca danışırdı. Ana dili olan türkcə yerinə pozuq da olsa ruscaya üstünlük verirdilər. Bu mövzu ilə 
bağlı rusca  danışanları tənqid edən bir məqalə yazdım və Tiflisdə çıxan "Şərqi-Rus" qəzetinə göndərdim. Bu 
məqalə "Şərqi-Rus" qəzetində "Bakıdan məktub" başlığı ilə çap olunmuşdur. M.Ə.Rəsulzadə dil haqqındakı ilk 
məqaləsini, ömrünün sonuna qədər davam edən mücadilələrin başlanğıcı hesab etmişdir. 
 
M.Ə.Rəsulzadə "Milli dirilik" əsərində  yazırdı: "Dil adətən hər bir  heyətin hankı bəşər dəstəsinə 
mənsub olduğunu göstərən bir lövhədir. Dil milliyyətin hamısını təşkil etməsə də, yüzdə doxsanını vücudə gətirən 
böyük bir amildir. Millətlər dəxi təccəddüd etmək istədikdə və milliyyətcə bənlik hasil etmək fikrinə düşdükdə, 
təbiidir ki, hər şeydən əvvəl dillərindən başlamalıdırlar. Çünki dil bir nöqteyi nəzərdən həman millət deməkdir". 
 
"Milli dirilik" əsəri Azərbaycan millətini diriltmək, dirçəltmək məqsədi daşıyan, ona azadlıq və 
istiqlala nail olma yollarını müəyyənləşdirən proqram mahiyyətli bir əsərdir.  
 
Dil məsələsi ilə bağlı M.Ə.Rəsulzadə "Milli dirilik" əsərində yazırdı: "Bu xüsuslarda vaqe olan 
münaqişə və müzakirələrin bütün türk aləmində  hər daim vaqe olduğu hər kəsin məlumudur.  Bu yoldakı fikir 
mübadilələri göstəriyor ki, türk aləminin hər tərəfində az-çox türklüyün rüknunu təşkil edən bu dil məsələsinin 
həlli əlzəm görülüyor. Bu özü bir də milli dirilik ilə dirilmək istədiyimizə böyük bir dəlildir. Fəqət bu xüsusda qəti 
qərara gələ bilmək üçün hələ bir çox elmi tədqiq lazımdır. Ancaq bu tədqiqlərin nəticəsindən hasil ola biləcək elmi 
müqəddəsnatdan sonradır ki, məsələnin həlli qabil olacaqdır. Bu müqəddəmələr hazır olmadığı müddətcə həman 
məsələnin həllinə qarışmaq bir az əcələ olur, ehtimal ki, arzu olunan nəticələri hasil etməz. Mənafiə bunlar hazır 
oluncaya  qədər  ədəbiyyatımız  ilə  dilimiz  tamam  durğun  bir  halda  qalsın  təklifini  də  etməyoruz.  Yalnız  bunu 
söyləmək  istəyoruz  ki,  müqəddəmat  məsələ  hazır  olunmayanadək  məsələyə  qəti  bir  qərar  vermək  mümkün 
olmayacaqdır".  
 
M.Ə.Rəsulzadənin Bakıya dönüşü Romanovlar sülaləsinin 300 illik yubileyi münasibəti ilə elan 
olunan ümumi əfvdən sonra mümkün olmuşdur. İstanbul "Türk ocağı" mühitinin öz üzərindəki təsirini bu surətlə 
əks etdirən Rəsulzadə Bakıya döndükdən sonra "Osmanlı dili" ilə "azəri türkcəsi"  tərəfdarları arasında cərəyan 
edən münaqişələrə "Osmanlı dili" ilə nəşr olunan Şəlaləyə yazdığı "Dil ictimai bir amil" və "Yeni dilçilər" və 
"türkçülər" sərlövhəli məqalələri ilə qarışdı. Dilin geniş xalq kütləsinin başa düşülməsi üçün lazım olan ictimai 
bir amil olduğunu qeyd edən və türkçülərin dil haqqındakı sadəlik və birlik görüşlərindən ilham alan Rəsulzadə o 
istiqamətdə inkişaf edən yeni bir azəri türkcəsinin də artıq doğmuş olduğunu müjdələyir. 
 
M.Ə.Rəsulzadə yazırdı: 
 
Ziya  Gökalpın  "Türk  yurdunda  dərk  olunan  "Türkləşmək,  islamlaşmaq  və  müasirləşmək  " 
məqələləri məni adətən vəcdə gətirdi. 
 
Bakıya  geri  döndüm.  Mətbuat  dil  məsələsi  ilə  məşğul  idi.  Bu  məsələdə  Ziya  nəzəriyyəsinin 
müdafiəçisi oldum. 
 
M.Ə.Rəsulzadə dillə bağlı fəaliyyətini Cümhuriyyət dövrü də davam etdirmişdir.  
 
 
 

---