MiRZƏ ŞƏFİ ŞƏrq qərb araşdirmalarinda
Yüklə 2,91 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Nəzakət Əliyeva
- Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında
Nəzakət Əliyeva 180 ki, qamətli qızlar xatırlansın. Sevənlərin gözləri günəşdir və bu bütün möminləri oda sitayiş etdirir. Günəş özü parlayan liradır (musiqi aləti) və onun şüaları qızıl simlərdir ki, bu da Şərqin sevimli akkordlarını məhəbbətin qüdrəti üçün tütəkdə səsləndirir… İndi isə mənim müdriklik məktəbindəki dəftərlərimdən birini əlimizə götürərək və Mirzə Şəfinin Qərbin poeziyası haqqında qərarını misallarla əyaniləşdirək. Heyne və Hötedən tərcümə etdiyim kiçik şeirlər ona xüsusilə başqa cür çatdı. Şillerin şeirlərinin gözəlliyini ona çatdırmaq lap çətin oldu. Ancaq belə bir fikir söylədi ki, bu şeirlərdən hər birinin özəyi var və bu dil baxımından çətinlik yaradır. Belə çətinliklər üzə çıxanda Tiflis gimnaziyasında fars dili müəllimi işləyən dostumuz erməni H.Budaqova müraciət etmək olar. Budaqov həm alman, ingilis və fransız dilini çox yaxşı bilir və nəğmələri bu dillərdən şərq dillərinə tərcümə etmək ona böyük sevinc gətirir. Belə çalışmalardan aydın oldu ki, nə qədər zəngin ruhlu insanlar xarici poeziyadan həzz almaqdan məhrumdurlar. Belə ki, biz bir gün Heynenin ulduzlar haqqında şeirini tərcümə etmək istədik. Budaqov şeirdəki istehzanı büs-bütün başa düşdü, ancaq biz bütün qüvvəmizlə çalışsaq da, Mirzə Şəfiyə anlada bilmədik, çünki nə tatar dilində, nə də fars dilində «Filoloq» sözünün ifadəsini tapa bilmədik. Biz bu sözü «Dilbilir» kimi tərcümə etdik. Axı Mirzə Şəfi özü Dilbilir idi və Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında 181 bu Gəncə alimi bununla başqa dildə olan ulduzların dilini necə başa düşsün. Tomas Moorun və Lord Bayronun bəzi nəğmələrini o yaxşı başa düşdü və bu onu çox sevindirdi. T.Volfenin bir gözəl şeiri ona çox böyük təsir göstərdi. ON BEŞİNCİ FƏSİL: Tiflisdə tatar mənzili Tatar və fars yazı alimlərinin görüşlərində və baxışlarında tanınan Mirzə Şəfi, Tiflisin «yaxşı cəmiyyət» adlanan cəmiyyətinə məlum deyildi. Bu «Yaxşı cəmiyyət» əsasən hərbiçilərdən, yüksək vəzifəli şəxslərdən və kiçik bir qrup alman, fransız və ispan adlarından ibarət idi. Buraya saysız-hesabsız gürcü şahzadələri və knyazları da baş çəkirdilər. Böyük ziyafətlərdə, ballarda və buna bənzər bayramlarda çox güclü Asiya elementi özünü biruzə verirdi. Burada, əsasən, dəbdəbəli paltarlarda və qiymətli qaşlarla bəzədilmiş silahlarla qırğız, türkəmən, kabardin, abxaz, guriyalı, xanlar, sultanlar və müxtəlif tatar və çərkəz mənşəli knyazları görmək olardı. Mən müqəddəs David dağının ayağında yaşayırdım. Çox bərk istilər və quraqlıq olanda burada belə adət var idi ki, yazıq gürcü qadınları qapılara düşərək sədəqə toplayır və sonra bunu Allahı sevənlərə verərək xahiş edirlər ki, o öz mərhəmətini əsirgəməsin və yerə yağış göndərsin. Bu məqsədlə onlar ziyarətə Nəzakət Əliyeva 182 gedirlər və əllərində xaçlar, müqəddəslərin şəkilləri və s. ilə açıq havada əkinlər üçün xeyir-dua verərək qurbanlar da göndərirlər. Sədəqə toplanması təntənəsi hər gün davam təkrarlanır, o vaxta qədər səma bu duaları eşidir və Yerə yağış göndərir. Mən Mirzə Şəfini tapıb, ondan axşam keçiriləcək dəsrləri başqa günə keçirməyi xahiş etmək istəyirdim. Biz onun mənzilinə daxil olanda o, ayaqlarının üstü örtülmüş halda divanda uzanmış və qəlyan çəkirdi. Bizi görən kimi o ayağa qalxdı və «Xoş gəldiniz!» dedi. Biz otaqda gənc bir oğlanı da gördük və onun kimliyini soruşduq. Mirzə Şəfi dedi: «Kasıb bir qohumudur. Atasının ölümündən sonra mən onu bu evə gətirmişəm və ona müdriklik dərsi öyrədirəm. Ancaq o dindarlığa daha çox meyl edir və müctəhid olmaq istəyir». Mirzə Şəfinin bu söhbəti zamanı gənc əlində şərab badələri ilə içəri daxil oldu. Mirzə Şəfi badəni onun əlindən alıb dedi: «Get öz dəftərini gətir, bu həftə nə yazdıqlarını oxuyaq». Gənc öz dəftərini gətirdi və oradakı başlıqları oxuduq: «Rusların Yerevana gəlişinin tərif şeri» və o birisi isə «Qarabağ tatarlarının böyük rus padişahına, Yerin böyük hökmranına duası». Birinci dəftər tatar dilində, ikinci dəftər isə ərəb dilində, fars şeirləri ilə qarışıq halda yazılmışdı. «Ey mənim müdrik müəllimim, mən Sizin kitabxananıza çox böyük maraqla baxmaq istərdim! Mirzə Şəfi Şərq-Qərb araşdırmalarında 183 Yəqin səndə mömin tərif nəğmələrindən və dualardan fərqli olaraq başqa kitablar var». «Əslində – dedi o, - mən kitablarımı hər kəsə göstərmirəm». Sonra o, mənə kiçik, ancaq çox qiymətli və onun ədəbi yaradıcılığının zənginliyini açıqlayan poetik və fəlsəfi məzmunlu ərəb və fars dilində olan əlyazmalarını göstərdi. Mən sualımı səsləndirə də bilmədim: Ey müdrik insan bu necə mümkündür ki, sən hər gün şərq poeziyasının ən gözəl güllərini ətrafına səpirsən, sanki yazın güllərinin ən gözəl yeri kimi və mənbə az olan yerdə sən necə yarada bilirsən?». «Mənbənin həcmi məhduddur, ancaq məzmunu böyükdür. Ən yaxşı şairlərin yazdıqları yaxşı şeyləri mən əzbər bilirəm və nəyisə unutsam, onu yenidən öyrənirəm. Pis şairlərdən mən heç nə oxumuram, onların əsərləri nəyimə lazımdır? Mən nə qədər çox zəngin elmli olsam, bir o qədər kasıb kitablarım olacaq. Nə qədər çox yoxlayıramsa, o qədər çox lazımsız, artıq şeylər tapıram. Ən yaxşısı odur ki, yaxşı kitabı yüz dəfə oxuyasan, nəinki pis kitabı bir dəfə. Nə qədər çox kitab varsa, o qədər çox qarışıqlıq! Mən başqasının şeirini oxuduqdan sonra heç vaxt yaxşı şeir yaza bilmirəm, çünki o mənə mane olur. Mən yalnız gözəl gözlərdən, sevimli əl və ayaqlardan, ətirli çiçəklərdən, yaxşı çaxırdan və təmiz yaz havasından məst olanda gözəl şeirlər yazıram. Bunlar hamısı yaratmaq üçün bir mənbədir. (Bu sözləri deyəndə alim bir qədər şərab içdi, birini də mən ona hədiyyə etdim, onu içən kimi o sözünə davam etdi). Kiçik gül bağı mənə daha çox ətir bəxş edir, nəinki böyük səhranın Yüklə 2,91 Kb. Dostları ilə paylaş:
|