Muh?ndis ekologiyas? 11esas

                                                                                  

 415

axını istiqam tin  n z r n qüvv  sah sinin v ziyy tind n 

asılıdır.  

10.2.2. Çirkli suların mexaniki t mizl nm si 

prosesinin texnoloji sxemi 

Zavoddan g l n çirkli sular su toplayıcı hovuza daxil 

olur. Burada  bütün istehsal sah l rind n g l n çirkli 

sular havaüfürücünün köm yil  aerasiya il  qarı dırılır v

sonra da nasos vasit sil  çirkli suların t mizl nm si 

qov a ına gönd rilir. Çirkli sularin mexaniki t mizl nm

qov a ının prinsipial sxemi 

kil 10.7 – d  göst rilmi dir.  

Çirkli sular 1 toru üz rind n keçiril r k süzülür. 

T mizl nmi  sular nasos vasit sil  sonrakı  m rh l y , 

tor üz rin  çökmü

lam is   ç ng il   t mizl n r k 

lamtoplayıcılarına yı ılır.  ri qatı ıqlardan t mizl n n su 

çökdürülm  seksiyasına daxil edilir, burada  vv lc  2 

qumtutucusunda, sonra da 3 horizontal çökdürücüd

çirkli suların t rkibind  olan mineral v  üzvi 

çirkl ndiricil rin a ırlıq qüvv si t siri hesabına ayrılması 

prosesi aparılır.  Çirkli suların bu aparatlarda qalma 

müdd ti 1,5 saatdan az olmamalıdır. T mizl nmi     su  4 

ffafla dırıcı aparata gönd rilir. 4 

ffafla dırıcı aparata 

h m d  koaqulyant kimi hidrokrekinq katalizatoru 

---

                                                                                  

 416

istehsalı prosesind  yaranan çirkli sular da verilir. 

Prosesd  yaranan çöküntül r 

lamtoplayıcılarına 

gönd rilir. Sonra su 5 pres-filtri keç r k xırda dispers 

fazadan ayrılır. T mizl nmi  su öz axını il  sonrakı 

t mizl m  m rh l l rin  (m s l n, kimy vi v  ya bioloji)  

gönd rilir.  

1 

2

3 

4

5

    II                    IV                VI                  VIII               XI 

 IX 

I 

III 

V

VII 

X

XII 

       

kil 10.7. Çirkli suların mexaniki t mizl nm

                       qov a ının prinsipial sxemi: 

Aparatlar: 1 – tor, 2 – qumtutan, 3 – horizontal 

çökdürücü, 4 – 

ffafla dırıcı, 5 – pres-filtr. Axınlar: I – 

istehsalatdan g l n çirkli sular; II – tor üz rin  çök n 

lam; III – sonrakı  t mizl nm y  gönd ril n su; IV – 

qumtutucudan ayrılan çöküntü; V– son t mizl nm  üçün 

horizontal çökdürücüy  gönd ril n su; VI – horizontal 

çökdürücüd n ayrılan 

lam; VII – 

ffafla dırıcıya 

gönd ril n su; VIII – 

ffafla dırıcıdan ayrılan  lam; IX – 

koaqulyant kimi veril n hidrokrekinq katalizatoru 

istehsalı prosesind  alınan çirkli sular; X – pres-filtr

veril n su;  XI – pres-filtrin  çöküntüsü; XII – son 

t mizl nm y  gönd ril n  su. 

---

                                                                                  

 417

10.2.3. Çirkab sularının kimy vi v  fiziki-kimy vi 

üsullarla t mizl nm si 

Çirkli sular mexaniki t mizl nm d n sonra t rkibind n 

v  ir li sürül n t labatdan asılı olaraq kimy vi, fiziki-

kimy vi v  ya bioloji t mizl nm y  gönd rilir. Kimy vi 

t mizl m  üsulu çirkl ndiricil rin ayrılması ancaq  qatı ıq 

v  reagent arasında, çirkab sularından asanlıqla ayrıla 

bil n yeni madd l rin alınması il  ged n kimy vi 

reaksiyalar n tic sind  mümkün oldu u halda t tbiq 

olunur. S naye çirkab sularının bu cür t mizl nm

üsulları neytralla ma, oksidl

m , reduksiya, z r rli 

qatı ıqların z r rsiz hala çevrilm si, xlorla ma üsulu il

z r rsizl

dirm   v  qatı ıqların çökdürülm si proses-

l rin

saslanır.  

Çirkab sularının t mizl nm sinin elektrokimy vi 

üsullarına elektrokimy vi oksidl

m   v  reduksiya, 

elektrokoaqulyasiya, elektroflotasiya, elektron mübadil si, 

elektroliz v  elektrodializ prosesl ri aid edilir. Çirkl nmi

sular h mçinin ultras s, ozon, iond yi m   q tranları  v

yüks k t zyiqin köm yi il  t mizl n  bil r. Xlorla ma yolu 

il  suların t mizl nm si yax ı  m lumdur.  onmübadil  - 

b rk madd  (ionit) v  elektrolit m hlulu arasında ba

---

                                                                                  

 418

ver n dön r kimy vi reaksiyadır.  onitl r (iond yi diricil r) 

öz ionlarını xarici mühit ionları il  d yi dirm  qabiliyy tin

malik, h ll olmayan b rk madd l rdir. Sintetik iond yi m

q tranları, seolitl r (alyümosilikatlar), hidroksidl r v

d yi k n valentli metalların duzları daha geni   t tbiq 

sah si tapmı lar.  ond yi m  üsulu suların duzsuzla -

dırılma,  irinl

dirilm   v  yum aldılmasının  sas üsulla-

rından hesab olunur; Bu üsulla ist nil n t mizl nm

d r c sin   v  ayrılan çirkl ndirici komponentl rin utiliz

olunmasına nail olmaq olar. T mizl nm  zamanı çirkli 

sular iond yi m   q tranı, seolitl r v  s. il  doldurulmu

ionit filtrl rind n keçirilir.  

Kimy vi t mizl m   s naye çirkab sularını dövri su 

t chizatı sistemin  verm zd n  vv l h m müst qil bir 

üsul kimi, h m d  çirkab sularını su hövz l rin   v  ya 

h r kanalizasiya 

b k sin  buraxmazdan  vv l t tbiq 

olunur. Kimy vi t mizl nm  üsulunun t tbiqi bir sıra 

hallarda (ilkin, qabaqcadan olan), bioloji  v  ya fiziki-

kimy vi t mizl nm d n 

vv l m qs d uy un hesab 

olunur. Kimy vi emal h mçinin istehsalat çirkab sularının 

dezinfeksiyası, r ngsizl

dirilm si v  ya onun t rkibind n 

müxt lif komponentl rin çıxarılması    m qs dil  tam 

t mizl nm  üsulu kimi d   t tbiq olunur.  stehsalat çirkab 

---