Oğuzlar (TÜrkməNLƏR) faruq süMƏR
Yüklə 5,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 6. DR. ÇAKIROĞLUNUN QƏRBİ ANADOLUDAKI YÖRÜK OYMAQLARINA DAİR SİYAHISI 6 (XIX əsrın II yarısı)
- Aydın vilayətinin cənub-qərbində və digər yörələrində yaşayan oymaqlar
FARUQ SÜMƏR
406 Kərim oğlu 1
40.000 4.000
20.000 2.000 Qarıntılu 100 çadır 4.000
4.000 2.000
150
Kozan oğlu 2 500 ev
7.000 5.500
2.500 50
Boz doğan 3
1400 40.000
40.000 20.000 3.000 Təcirlü 4
1.200 çadır 30.000
40.000 21.000 1.000 Farsaq 5
800 çadır 20.000
40.000 9.500
750
OYMAQLARINA DAİR SİYAHISI 6 (XIX əsrın II yarısı):
1. Əhmədli: bir bölüyü Kulada, bir bölüyü də Bursaya bağlı Simavda yaşayır. 2.
Altçı: Attalada; oturduqları yer At Alana qədər uzanır. 3.
Anamaslı 7 : Dəmirçi qəzasında. Bunlar 50 çadır və 70 evdir. 10.000 davarları var, 15.000 quruş vergi verirlər.
1 Kərim oğulları boz doğanların boy bəyi ailəsidir. Buradakı 2500 çadır bu ailənin idarəsin- dəki boz doğanlara aiddır. Digər boz doğan qolundan ayırd etmək üçün bunlara kötük boz doğan deyilir. Bunların çoxu və ya önəmli bir qismi yürəgil (yürəgir) ovasında yerləşmişlər. 2 Hələ də oxunan türkülərində "ünü böyük" deyilən dərəbəylərinə bağlı topluluğun əhalısi və sərvəti (!). Göründüyü kimi, hər evə 14 qoyun, 11 keçi və 5 inək düşür. Bu adamların çoxunun əkin yeri olmadığı, olsa da çox az və dağlıq ərazidə olduğu üçün bir dəyər daşıma- dığı düşünülsə onların, digər qaynaqların da təsdiq etdiyi kimi, olduqca yoxsul insanlar ol- duqları anlaşılar. Bundan 15-20 il öncə də durumları yaxşı deyil idi. Kozan oğullarının isə nə dərəcədə zəngin bir ailə olduğu bu rəqəmlərdən görünür. 3 Bu boz doğanlar Kərim oğullarının idarəsi altında olmayan boz doğanlar olub çoxu Qədir- li və Ceyhan qəzalarında yerləşmişlər. Daha öncə boz doğanların əski və qələbəlik bir oy- maq olduğu, əsl yurdunun İç-el yörəsində olduğu söylənmişdi. Bunlar da bütün yörüklər ki- mi, boy-buxunlu, iri cüssəli adamlardır. Çuxurovanın məşhur qızdırması belə onların sağ- lam vücudlarına təsir edə bilməmişdir. Yenə bütün yörüklər kimi, sakit, gülərüz insanlardır. Onların təqribən əlli il öncəki durumları haqqında Cənubda türkmən oymaqlarına bax (II basqı, II, s. 389-393). 4 Mətndə: tacirin. Bir çox arxiv qaynaqlarında da belə yazılır. Ancaq yayğın şəkli təcirlidir. 5 Bugünkü çuxurovalılar da belə söyləyirlər. Əski qaynaqlarda onlar varsaq olaraq anılır. Onların İrana öç edənlərinin şeir və ya türkülərinə varsağı adı verilmişdi. Ancaq Çuxurova- da və dağlardakı farsaq kəndlərində bu söz (yani varsağı) bilinmir. 6 Yunan əslli izmirli Dr. Çakıroğlu XIX əsrın II yarısında Qərbi Anadolu'da yaşayan oy- maqlardan bir çoxlarının adlarını və onların oturduqları yerləri göstərən bir siyahını Afina- da çıxan bir dərgidə yayınlamışdır. İngilis etnoqraf və folklorçu F.Hasluck da türkmənlərə dair digər siyahılar kimi, Çakıroğlunun siyahısını da “Cristianity and İslam under the Sultans” (Oxford, 1922, I, s.475-477) adlı kitabına daxil etmişdir. Biz də bu siyahını onun əsərindən alaraq burada veririk. Ancaq Hasluckun bu oymaqların hamısını sünni olmayan oymaqlar şəklində göstərməsi kəsinliklə doğru deyildir. 7 Bu, dülqədir elinə bağlı Böyük Anamaslu (digər adı Qaraçalı) oymağının bir obası və ya qolu ola bilər. OĞUZLAR (TÜRKMƏNLƏR)
407 4.
Ərəbli 1 : Salihli civarında yaşayırlar, yaşadıqları yer Bursa vilayəti- nədək uzanır. 5.
Çaqqal: Saru-xan sancağında otururlar. 6.
Çarıq: Kulada yaşayırlar. 7.
Farsaq 2 : Aydın vilayətinin hər tərəfinə yayılmışlar. Bu, 1.200 ailədən ibarət olan çox zəngin və qələbəlik bir oymaqdır. 8.
Göy musalı: bunlar Dəmirçi qəzasında, İnciklər kəndi yaxınlığında yaşayırlar. 50 çadır və 50 evdən ibarətdirlər. 9.
10.
Qacar 3 : Səlgədə və Alaşəhirdə yaşamaqla bərabər güneydə Nazilliyə qədər uzanırlar. Qacarlar qələbəlik və önəmli bir oymaqdır. Bu oymaq kula qacarı, kələş qacar və ova qacar qollarına (məhəllə) ayrılır. Vamberi səlgə qacarı da bunlara əlavə edir. 11. Qara-təkkəli 4 : İzmir civarında qışlayırlar. 12. Xorzum 5 : Aydın və Bursa vilayətlərində yaşayırlar. 13.
Qızıl keçili 6 : Səlinti (Kula) nahiyəsində, Pınarköydə yaşayırlar. Bun- lar 800 çadırdır, 60.000 davarları var, 6.000 quruş vergi verirlər. 14.
Manavlı: Alaşəhirlə Salihli və Bursa vilayətində yaşayırlar. 15.
xınlarında yaşayırlar. 16.
Saraç: Uşaq ilə Eşmə arasında yaşayırlar. 17.
7 : Nazilli ilə Dənizli arasında və Bursa vilayətində yaşa- yırlar. 18.
Şəbidli: Kula qəzasında yaşayan 60 evlik bir oymaqdır. 19.
yırlar. On obaya ayrılırlar: arpat şeybli, qısat şeybli, hacı şeyhli. Bunlar 70- 80 çadır və 200 evdir, 15.000 quruş vergiləri vardır. 20.
digər yörələrində yaşayan oymaqlar
1 Ehtimal ki, bunlar da əslən XVII əsrdə və ya daha sonra qərbə gələn türkmənlərdəndir. Daşıdıqları ad türk əslli bir şəxsdən gəlir. 2 Buraya Çuxurovadan gəlmişlər. 3 Bu qacarlar əslində Hələb türkmənlərinə mənsub bir oymaq idilər (Səfəvi dövlətinin quru- luşunda Anadolu türklərinin rolu). 4 Doğrusu qara təkəli olacaq. 5 Xorzum (Xarəzmdən). Xorzumların bir qismi Çuxurovaya köçüb bundan əlli il əvvəl Ala- dağ və Binboğada yaylaya çıxırdılar (Cənubda türkmən oymaqları, II, s.37, 39, 341, 342). 6 Əslən məntəşəli olan qızıl keçililərin mühim bir qismi son zamanlarda Bursanın Uludağ çevrəsində yaşayırdı. 7 Doğrusu: sarı təkəli. Yüklə 5,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|