Oğuzlar (TÜrkməNLƏR) faruq süMƏR
Yüklə 5,56 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1. Ə f ş a r
- 2. Q a c a t (=Q a c a r)
- 3. M ü q ə d d ə m
- 5. T ü r k m ə n
- 7. T a l ı ş
OĞUZLAR (TÜRKMƏNLƏR)
411 33. Cəlayir 34. Xələc 35. Səədlü 36. Bulverdi 37. Qaşqay 38. Qurd 39. Acırlu 1. Ə f ş a r a) Azərbaycan və bilxassə Urmiyə yörəsində yaşayır. Qasımlu və araşlu adlı iki qola ayrılır. Bir çox obalardan meydana gəlmişdir ki, bunlardır: qa- raçlu, imamlu, davudlu, heydərlü, yorğanlu, usallu (usalu), qılınclu, qani bəylü, həsənsalu 1 , kiləlü, yəbərla, tutmaxlu, adaxlu, kuhguelü 2 , qarahəsənlu, əlibəylü, tərzili, şahboranlu........................................................25.000 (nəfər) b) Xəmsədə, yəni Qızıl-üzən sahillərindən Sultaniyyə və Sayınqalaya qədər uzanan Zəncan torpağında...............................................10.000 (nəfər) с) Qəzvin çevrəsi, başlıca Çal və Huar (Hiarə) yörələrində..5.000 (nəfər) ç) Həmədan çevrəsində .......................................... təqribən 7.000 (nəfər) d) Tehranın yerləşdiyi Rey bölgəsində .................. ...........7.000 (nəfər) e) Xuzistandaki Şüştər yaxınında ............................... ......10.000 (nəfər) f) Kirmanda ............................................................... ........6.000 (nəfər) g) Xorasanda ............................................................... ........8.000 (nəfər) ğ) Farsda ..................................................................... ........5.000 (nəfər) h) Mazandaranda .......................................................... .........5.000 (nəfər) cəmisi: 88.000 3 (nəfər) 2. Q a c a t (=Q a c a r) Qacar oymağı yuxarı-baş və aşağı-baş olmaq üzərə iki qola ayrılmışdır. İndiki İran şahları bu oymağa mənsubdurlar. Fətəli şah bu oymağın rəisidir. Qacarlar çox da qələbəlik deyillər. Üstün bir mövqeyə çatan igidlər və xoş- bəxt insanlar kimi qacarlar da digər oymaqlar və xalq tərəfindən sevilmir. Yuxarıda adları keçən qacarın iki qolu bu obalara ayrılır: qavallu 4 , dəvəlü, kikyalu, dabanlu, suçanlu, kərlü, izzəddinlü 5 . 1 Mətn: hassansalu. 2 Mətn: Kouhguelu, yəni kuh-giluyəli. Duprenin təsnifi ondan istifadəni asanlaşdırmaq üçün bir az dəyişdirilmişdir. 3 Ünlü əfşar (avşar) boyunun İrandaki varlığı budur; bu sayı ilə İrandaki türk əsilli oymaq- ların başında gəlir. Avşarın tarix boyu ən qələbəlik boylardan biri olduğunu bilirik. Ancaq yaxşı bildiyimiz digər bir xüsus daha vardır: o da bu boya mənsub obaların hər yerdə avşar (əfşar) adına möhkəm bağlı qalmalarıdır ki bu, digər 23 boyun çoxunda görünmür. Burada verilən və aşağıda veriləcək rəqəmlərə qadınlar və uşaqların sayı daxil deyildir. 4 Doğrusu qovanludur. Bəzən qoyunlu şəklində yazılsa da, bunundoğruluq ehtimalı azdır. 5 Aşağı-başa bağlı obalar: qovanlu (qoyunlu?), izzəddinlü, şam-bayatı, qara musanlu, yuxa- rı-başa gəlincə, bu qolun obaları bu adları daşıyırdı: dəvəlü, sapanlı, köhnəlü, xəzinədarlu, qayaqlu və kərlü (F.Sümər. Qacar maddəsi. Encyclopaedia of İslam=E.İ). Qacarların əski FARUQ SÜMƏR
412 a) Mazandaran və Tehran ............................................. .........1.800 (nəfər) b) Xorasanda, Mərvdə .................................................. ............500 (nəfər) с) İrəvanda .................................................................. .............500(nəfər) ç) Gəncədə ................................................................... ..........1.000(nəfər) cəmisi: 3.800 (nəfər) Qacarlardan bir qol ana oymaqdan ayrılaraq əfşarlara qatılıb qacar-əfşar adını daşımışdır. Bunlar Mazandaranla İrəvan dolaylarında yaşayırlar. 3. M ü q ə d d ə m Marağada yurd tutmuşdur. Müqəddəmlərin başı Azərbaycan bəylərbəyi- si Əhməd xandır. Əhalısi təqribən 5.000 nəfərdir.
Azərbaycanın qərbində və Xoy ilə Səlmas yaxınlarında yaşayırlar. Baş- çıları Cəfərqulu xandır. Bu, əski Xoy valisi idi. 1800-ci ildə Fətəli şaha qarşı etmişdir. Oymağın əhalısi 1.200 ailəyə yaxındır. 5. T ü r k m ə n Əski və yeni adı ilə iki qola ayrılır. a) əski türkmən 2 , Azərbaycanda ............................... .........8.000 (nəfər) Həmədan çevrəsində .......................... ........................ .........3.000 (nəfər) Farsdakı Kazərunda ..................................................... .........2.000 (nəfər) cəmisi:13.000 (nəfər) b) yeni türkmən 3 Tehranda və Mazandaranda ......... .........3.000 (nəfər) İranın bəzi çöl və ovalarında...............................................25.000 (nəfər) cəmisi:38.000 (nəfər) 6. K ə n g ə r l ü 4 Kiçik bir oymaqdır. Araz sahillərində ........................ 4.000 və ya 5.000 Qum və dolaylarında.................................................1.000 nəfər qədərdir.
tarixləri haqqında bilgi üçün: "Səfəvi dövlətinin quruluşunda Anadolu türklərinin rolu" adlı kitaba bax.Qacar xanədanı aşağı-başın qovanlu (qoyunlu) obasından çıxmışdır. 1 Şərəf xan dümbəlü oymağını kürd əsilli bir oymaq sayır. Fəqət dümbəlülərin hələ XVI əsrdə türkcə danışduqlan yenə Şərəf xanın verdiyi bu lətifədən anlaşıla bilər. Şah Təhmasib dövründə Xoy şəhəri dünbəlü oymağının rəisi Hacı bəyə verilmişdi. Bir gün Hacı Bəyin əs- gərlərindən bir neçəsi dünbəlü bir halvacı dükanına gedib çoxlu halva yeyirlər. Dükandan çıxarkən halvaçı onlardan pul istəyir. Dünbəlülər heyrətlə "nə pulu, şəhər bizim, halva bi- zim" deyirlər (Şərəfnamə, Qahirə, 1930, s.401). Yenə Şərəf xan dünbəlülərlə bağlı bunun kimi başqa bir lətifə də söyləyir (göstərilən yer). Əslində, bunlar Xoy şəhəri camaatının zarafatlarından başqa bir şey deyildir. Şəhər camaatının kəndlilər və köçərilər haqqında hər yerdə və hər zaman belə lətifələr uydurub danışdığı hamıya məlumdur. 2 Əski türkmən. Bu, bəlkə səfəvi xidmətində bulunan ağqoyunlu türkmənləri idi. 3 Bu da bəlkə İran torpağında yaşayan yaxa türkmənləridir. 4
oymağın yurdu Nahçivan yörəsi olub, ustacalu boyuna bağlı idi.
Yüklə 5,56 Mb. Dostları ilə paylaş:
|