Oliy matematika, statistika va ekonometrika

 
O’rtacha mutlaq chetlanish 
 
CHORAKILI MALUMOTLAR UCHUN EKSPONENSIAL 
MODEL 
Y
i
=
1
4
3
2
1
0
3
2
1
1






Q
Q
Q
x
(8.9.1.) 
CHORKLIK MALUMOTLARNI TEKSLASH UCHUN 
O’ZGARTIRILGAN EKSPONENSIAL MODEL 
logY
I
=
1
4
3
3
2
2
1
1
1
0
1
3
4
3
2
1
0
1
4
3
2
1
0
log
log
log
log
log
log
log
log
log
log
log
log
)
log(
2
1
1
3
2
1
1































Q
Q
Q
X
Q
Q
Q
X
Q
Q
Q
X
(8.9.2.)

---

38 
(9.2.)Model to’g’ri chiziqli hisoblanadi shuning uchun unga logY
i
ni javob
tariqasida, X 
i
, Q
1
, Q
2
, Q
3
larni mustaqil o’zgaruvchilarni qabul qil
ib eng kichik
kvadratlar usulini qo’llasa bo’ladi
OYLIK MA’LUMOTLARNI TEKSLASH UCHUN EKSPONENSIAL MODEL SHAKILLANTIRISH (8.9.4.) 
1
12
11
11
10
10
9
9
8
8
7
7
6
6
5
5
4
4
3
3
2
2
1
1
0
1
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
log
log
log
log
log
log
log
log
log
log
log
log
log
log(
log
1 1
1 0
9
8
7
6
5
4
3
2
1
1














































M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
X
Y
i
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
M
X
i
(
Shunga e’tibor qaratingki chorakli vaqtili qatorni tekislaydigan modelda 4 ta kvartal hisobini yuritish uchun bizga sohta 
o’zgaruvchilar – Q
1
, Q
2 
va Q
3
kerak bo’ladi , 12 oylik vaqtinchalik qator modelida esa 11 ta sohta o’zgaruvchilar – M
1
, 
M
2 
M
11
kerak bo’ladi. Bu modelarda javob tariqasida Y
i
emas , logY
i 
o’zgaruvchi qo’laniladi, haqiqiy regressiya 
koeffitsentlarini topish uchun teskari ifodani bajarish kerak. 
 
 
ChORAKLI MA’LUMOTLAR EKSPONANSIAL O’SISH MODELI 
.
3
4
2
3
1
2
1
1
0
log
log
Q
b
Q
b
Q
b
X
b
b
Y
i





(
8.
9.3)

---

39 
NAZORAT SAVOLLARI:
1.Vaqtli qator deb nimaga aytiladi? 
2.Vaqtli qatorlarning qanday turlarini bilasiz? 
3.Vaqtli qatorlarning tahlil ko’rsatkichlarini tushuntirib bering? 
4.Vaqtli qatorlarda o’rtacha darajalar qaysi usullar bilan aniqlanadi? 
5.Vaqtli qatorlar tendentsiyalarini aniqlash tartibi? 
6.Analitik tekislan qanday amalga oshiriladi? 
7.Trend nima? 
8.Ekstropolyatsiya va interpolyatsiya nima? 

---

40 
II.Modul. Ijtimoiy iqtisodiyot statistikasi.
 
Tayanch so’z va iboralar
:
 
aholi, aholi soni, aholi tarkibi, aholi harakati, tug’ilish, vafot etish, tabiiy o’sish, nikoh 
qurish, ajrashish, doimiy aholi, mavjud aholi, vaqtincha aholi. 
 
1. Aholi soni va tarkibi statistikasi 
Aholi bu – ma’lum hududda yashovchi va uzluksiz tabiiy ko’payish orqali yangilanib boradigan odamlar 
to’plami.
Aholi statistikasining birinchi va muhim vazifalaridan biri bu aholi sonini aniqlash va uning hududlar, yashash 
joylari bo’yicha joylashishini o’rganishdir. Aholi sonini aniqlashda aholi ro’yxati boshlang’ich manba hisoblanadi. Sobiq 
ittifoq davrida O’zbekistonda 1926, 1939, 1959, 1970 va 1989 yilda aholi ro’yxati o’tkazilgan.
 
Aholi ro’yxatining natijalari ma’lum bir sanaga va aniq bir momentga aholi soni to’g’risida ma’lumot beradi. 
Aholi ro’yxati o’tkaziladigan davrlar oralig’ida so’nggi aholi ro’yxatiga va aholi tabiiy hamda mexanik xarakatiga 
asoslanib, hisob yo’li bilan aniqlanadi: 
bu erda: A
0
- aholining yil boshidagi soni; 
'
tug
A
- joriy yilda tug’ilganlar soni; 
l
o
A
'
- joriy yilda o’lganlar soni; 
kel
A
- 
joriy yilda kelganlar soni; 
ket
A
- joriy yilda ketganlar soni. 
Aholi soni aniqlanayotganda ikki xil kategoriyadagi aholi soni hisobga olinadi: