O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Moliyaviy tahlil subyektlari va ularning manfaatlari 
t/r 
Moliyaviy 
tahlil 
subyekt-
lari 
Subyekt manfaatlari 
Qo‘yilgan 
mablag‘ 
Kompen-
satsiya 
1. 
Korxona 
xodimlari 
Firma va kompaniyaning moliyaviy ahvoli, 
uning hisobot davridagi faoliyatining 
moliyaviy natijasi va pul mablag‘larining 
aylanishi, shuningdek‚ ularning kelgusidagi 
o‘zgarishlari to‘g‘risidagi ma’lumotlarni 
o‘rganishdan 
Jismoniy va 
aqliy salohiyatni 
yo‘naltirilishi 
Ish haqi va 
ragbatlantirishl
arning turli 
shakllarida 
2. 
Investor 
lar 
Investorlar – berilgan investitsiyalar bilan 
bog‘liq xatarlar munosabati xo‘jalik 
subyektining dividendlarni to‘lash 
qobiliyatini baholashga imkon beradigan va 
aksiyalarni sotib olish, saqlash yoki sotish 
kerakmi yoki yo‘qligini belgilashga 
ko‘maklashadigan ma’lumotlarni 
o‘rganishdan 
Xususiy kapital, 
sarmoya 
qo‘yilishi 
Dividend, 
ulush, 
3. 
Auditorlar 
E’lon qilinadigan hisobot shakllarini 
to‘g‘riligini huquqiy tamoyillar asosida 
baholash va firma, kompaniyalar moliyaviy 
holatini yaxshilashni ichki imkoniyatlarini 
ko‘rsatib berishdan, mulk egalari 
manfaatlarini himoya etishdan 
Amaliy yechim 
va tavsiyalar 
berilishi 
Auditorlik 
xizmatlari 
qiymati 
4. 
Yuqori 
tashkilot 
lar 
Band qilingan moddiy va moliyaviy resurslar 
harakatini va samaradorligini o‘rganishdan 
Amaliy (moddiy 
va moliyaviy) 
ko‘mak yordam 
berilishi 
Faoliyat 
natijasidan 
ulushga ega 
bo‘lish 
5. 
Soliq 
idoralari
Majburiy to‘lovlar, soliqlar va ajratmalarni 
undirish yuzasidan resurslar holati, harakatini 
va faoliyat natijaviyligini o‘rganishdan 
Jamiyat 
manfaatlariga 
xizmat qilinishi 
orqali 
Soliqlar, 
to‘lovlar va 
yig‘imlarning 
to‘liq va o‘z 
vaqtida yig‘ib 
borish 
6. 
Sug‘urta 
agentlik 
lari 
Firma, kompaniya mulkini turli tahlikalardan 
himoya qilish, saqlanishi yuzasidan 
ma’lumotlarni o‘rganishdan 
Sug‘urta 
polislarini 
olinishi 
Sug‘urta 
to‘lovlari 
7. 
Mol 
yetkazib 
beruvchi 
lar 
Shartnomaviy munosabatlarni yo‘lga qo‘yish, 
tomonlarning o‘z majburiyatlarini bajarishi, 
to‘lov intizomiga rioya qilish, to‘lovga 
qobillikni holati to‘g‘risidagi ma’lumotlarni 
o‘rganishdan 
Tovar moddiy 
zaxiralarni 
yetkazib 
berilishi 
TMZning 
kelishilgan 
narxlardagi 
qiymatiga ega 
bo‘lishi 
8. 
Haridor va 
buyurtmach
ilar 
Ta’minotdagi o‘zilishlarga yo‘l qo‘ymaslik 
yuzasidan firma va kompaniyalarning 
moliyaviy va iqtisodiy salohiyatining 
tayanchi to‘g‘risidagi ma’lumotlardan
o‘rganishdan 
Mahsulot(ish, 
xizmat)larni 
sotish yuzasidan 
ishonchli savdo 
hamkorligi 
Mahsulot (ish‚ 
xizmatlar)ni 
kelishilgan 
narxlardagi 
qiymatiga ega 
bo‘lish 
9 
Kreditorlar 
O‘zlariga tegishli kreditlar va foizlar o‘z 
vaqtida to‘lanadimi yoki yo‘q ekanligini 
aniqlashga imkon beradigan ma’lumotlarni 
o‘rganishdan 
Kredit va 
qarzlar 
tushirilishi 
Kreditlar va 
qarzlar foizi 

---

72 
10 
Jamoatchi 
lik 
Korxona faoliyatining barcha qirralari 
Korxona 
faoliyatida 
jamoat 
manfaatlarini 
qay darajada 
uyg‘unligini 
kuzatib borish 
orqali uning 
barcha 
bo‘g‘inlariga 
ta’sir etishi 
orqali 
Jamoat 
manfaatlar
uyg‘unligi 
ta’minlanadi 
Moliyaviy holat tahlili subyektlarining keng qamrovliligi va ular manfaatlarining 
turlichaligi moliyaviy holat tahlilini o‘tkazish bo‘yicha aniq konseptual asoslarni 
belgilashni talab etadi. Lekin xo‘jalik yurituvchi subyektning moliyaviy holatini 
baholashning me’yoriy hujjatlarga tayangan rasmiy va norasmiy jihatlari mavjud. 
Rasmiy jihatlarni xo‘jalik subyektlarining reyting bahosini chiqarishda, to‘lovga 
qobillik va kreditga qodirligini baholashda, iqtisodiy nochorlik va bankrotlik 
darajalarini belgilashda ko‘rish mumkin. Norasmiy jihatlar bo‘yicha tahlilchi, 
analitiklar o‘zlari uchun maqbul shaklda tartib va qoidalarni belgilashlari va ularga mos 
analitik jarayonlarni tuzib chiqishlari mumkin.