O‘ZBÅÊist

Invåstitsiya va xolding kompaniyalari faoliyati

Invåstitsiya kompaniyasi — bu qimmatli qog‘ozlarni ñhiqarish, qimmatli qog‘ozlarga mablag‘lar sarflash, qimmatli qog‘ozlarni o‘z nomidan va o‘z hisobidan olish-sotish ishlarini amalga oshiruvñhi yuridik shaxsdir (biz invåstitsiya kompaniyasi dåb ataydigan muassasa AQSH amaliyotida invåstitsiya banki dåb nomlanadi).

Invåstitsiya kompaniyalari o‘z råsurslarini faqat muassislarning mablag‘lari va qayta invåstitsiyalangan o‘z mablag‘lari hisobidan shakllantiradi hamda yuridik va jismoniy shaxslarga sotiladigan o‘z qimmatli qog‘ozlari emissiyasini amalga oshiradi.

Invåstitsiya kompaniyalarining asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:

1. 
   Qimmatli qog‘ozlarni ñhiqarishni tashkil etish va emitåntga (muassislarga) ularning joylashtirilishi kafolatini bårish.
   
2. 
   Qimmatli qog‘ozlarga invåstitsiyalar qilish.
   
3. 
   Qimmatli qog‘ozlar bilan o‘z hisobidan va shaxsiy tavak- kalñhilik asosida opåratsiyalar (oldi-sotdi) qilish (dilårlik faoliyati). O‘zbåkistonda dastlabki invåstitsiya kompaniyalari 1992-yilning oxirida paydo bo‘ldi. Ulardan eng yirigi «Toshkånt» Råspublika univårsal tovar-fond birjasi bazasida tashkil etilgan «Toshkånt» O‘zbåkiston moliya-invåstitsiya kompaniyasi («O‘zmoliyainvåst») edi. Invåstitsiya kompaniyalari «Qimmatli qog‘ozlar bozori to‘g‘risida»gi O‘zbåkiston Råspublikasi qonuni qabul qilingunga qadar «Qimmatli qog‘ozlar bozorining faoliyat ko‘rsatish
   

måxanizmi to‘g‘risida»gi va «Korxonalar to‘g‘risida»gi Qonunlar asosida ish olib borardi. Ularning invåstitsiya muassasasi sifatidagi faoliyatini tartibga soluvñhi maxsus qonun hujjati mavjud emas edi. Shuning uñhun ko‘pñhilik invåstitsiya kompaniyalari tijorat va qimmatli qog‘ozlar bozori bilan bog‘liq bo‘lmagan boshqa faoliyat turlari bilan shug‘ullanardi. 1996-yilda invåstitsiya kom- paniyalari faoliyatining ayrim ñhåklovlari qabul qilinganidan kåyin (ular o‘zlarining jalb qilingan råsurslarini aholining omonatlari va mablag‘lari hisobidan shakllantirishi mumkin emas edi) ularning ko‘pñhiligi invåstitsiya muassasalarining boshqa turlariga (odatda, boshqaruvñhi kompaniyaga) aylangan holda o‘z maqo- mini o‘zgartirdi.

Invåstitsiya kompaniyasi faoliyatining asosiy yo‘nalishlaridan biri andårrayting, ya’ni qimmatli qog‘ozlarni xarid qilish yoki ularni sarmoyadorlar o‘rtasida joylashtirish kafolatini bårish hisoblanadi. Andårraytingga quyidagilar kiradi: qimmatli qog‘ozlarni ñhiqarish shartlarini bålgilash, ularning yangi nashrlarini tayyorlash, qimmatli qog‘ozlarni kåyin sarmoyadorlarga qayta sotish uñhun emitåntlardan sotib olish, ularni joylashtirish kafolatini bårish, yangi nashrlarga obuna qilish bo‘yiñha sindikatlar yoki sotish bo‘yiñha guruhlar tashkil etish.

Andårraytår — bu qimmatli qog‘ozlarga xizmat ko‘rsatuvñhi va ularning birlamñhi joylashtirilishiga kafolat båruvñhi, qimmatli qog‘ozlarni kåyinñhalik xususiy sarmoyadorlarga qayta sotish uñhun emitåntdan sotib oluvñhi invåstitsiya muassasasidir.

Andårraytår sifatida invåstitsiya muassasalarining guruhi ishtirok etishi mumkin.