toplama metodla
rından istifadə etmək yolu ilə əldə etmək olar,məsələn,sorğularla(o cüm-
l
ədən onlayn sorğular),focus qrupları ilə və polis fəaliyyəti problemləri ilə bağlı məlumat
bazala
rını əldə etmək məqsədilə aparılan müsahibələrlə.
“H
əssas” məlumatlar əldə etmək çətin ola bilər.Polis korrupsiyası kimi mövzular-
da,m
əlumat bazası üçün potensial mənbələr ola biləcək bir çox fərdlər,/təşkilatlar üzə çıx-
ma
ğa qorxa bilərlər. Bu, hətta qiymərləndirmə aparanlar üçün bu
cür məlumat əldə edil-
m
əsini daha da vacib edir. Qiymətləndirmə prosesinə onların töhvələrini daxil etmək
üçün,bu m
ənbələrin narahatlıqlarını azaltmaq yollarını tapmaq faydalı olardı. Anonim
m
əlumatların toplanması çox zaman zəruri olur. İnformasiya verən adamların açıqlanma-
ma
sı üçün anonim pulsuz telefon xətlərindən istifadə oluna bilər.Artan istiqamətdə,xüsu-
sil
ə inkişaf etmiş ölkələrdə,İnternetdəki sosial şəbəkə site-lərı polis praktikaları haqqında
informasiyala
rı qeydiyyata almaq üçün istifadə olunur və beləliklə, məlumat bazası haq-
qında zəngin mənbələr yaranır. Bu cür potensial
mənbədən, hətta sadəcə məhdud internet
cıxışı olan ölkələrdə də istifadə oluna bilər.
İnformasiyanın ən mühüm mənbələri problemlə ən yaxın şəkildə işləyənlər və ya bu
m
əsələləri nəzərdən keçirənlər olacaqdır.Polis işçiləri öz iş yerlərində baş verən prob-
leml
əri ən yaxşı izləmək və şərh vermək iqtidarındadırlar.Onlar çox zaman korrupsiyalı
praktikala
rın baş verdiyi xidmətlərdə korrupsiyaya şahid olurlar.
Probleml
ərin müəyyənləşdirilməsi və həmçinin,problemlərin həllinə işçilərin cəlb
edilm
əsinin əhəmiyyəti vardır. Polis və siyasi rəhbərliyin korrupsiyaya bulaşdığı ölkələr-
d
ə,polis işçilərinin açıq şəkildə qorxmadan danışması tez-tez problem yaradır və yəqin
ki,d
əyişikliyə müqavimət və ifşaedicilərin cəzalandırılmasına aparır.
K
ənar(xarici) ekspertlər və ya beynəlxalq qeyri-hökümət təşkilatlarının və ya çoxtərəf-
li strukturla
rın(ATƏT,BMT,AB) tədqiqatçılar
qrupundan istifadə etmək, bu cür məlumat
toplama tap
şırıqlarında əməkdaşlıq edən polis işçilərinin lüzumsuz
risklərə məruz qalma-
ma
sını təmin etmək üçün yəqin ki,faydalı olardı.(aşağıda dəyişim fəallarının müzakirəsi-
n
ə baxın).
İzləmə təşkilatları olan ombudsmanlar və anti-korrupsiya komissiyaları(onların möv-
cud oldu
ğu ölkələrdə) və həmçinin insan hüquqları və münaqişələrin önlənməsi üzrə çalı-
şan QHT-lər(Amnesti İnternational,Human Right Watch,Beynəlxalq Böhran qrupu) çox
zaman m
əlumat bazlarını toplayıb saxlayır və problemli polis fəaliyyətinə işıq salan,icti-
maiyy
ətə acıq olan hesabatlar dərc edir.
3.1.1.2.
Məlumat bazası analizi
Geniş dairəli və hərtərəfli məlumat toplama prosesi baş verdiyi halda,qiymətləndirici cari
t
əşkilati imkanları və həmçinin,fəaliyyətlə bağlı çatışmamazlıqları müəyyənləşdirmək halında
309
olma
lıdır. Qiymətləndirməni bütöv
yanaşma ilə aparmaqla,onlar həmçinin işin görülmsinə tə-
sir ed
ən rəsmi və qeyri-rəsmi bir qisim kənar qüvvələrə də fokuslanacaq.
Korrupsiya kimi sah
əni analiz edərkən,növbəti altbölmələrdə təsvir edilən müəyyən
m
əsələlərə diqqət yetirilməlidir.
Problemin t
əbiəti və miqyası
Korrupsiya problemi xüsusi halla
rın öyrənilməsi ilə açıla bilər,lakin riskləri idarə
etm
ək perspektivindən, o, təhlükəli amillər və ya problem zonaları baxımından daha yaxşı
analiz edilir
224
.
Əvvəllər qeyd edildiyi kimi, korrupsiyaya qarşı təşkilati strategiyalar fəa-
liyy
ət sahələrinin zəif nöqtələrini hədəf seçməlidir,nəinki konkret korrupsiya hallarına xü-
susi t
ərzdə cavab verməklə. Sonuncu yanaşma intellektlə görülən yox,reaktiv yanaşmadır
v
ə sonucda resursların israf edilməsidir. Ən yaxşı yanaşma,nümunələri tapmaqla və ya
korrupsiya
lı halları toplamaqla bu cür təhlükəli amilləri üzə çıxarmaqdır..
Qeydiyya
ta alınmış uyğunsuzluq
nümunələrinə rəsmi cinayət,inzibati və şikayət qeydiyya-
tı vasitəsilə(harada varsa)baxmaq mümkündür. Nümunələr,korrupsiyanın harada baş verdiyi-
n
ə(coğrafi zona,rütbə,iş sahəsi) və həmçinin, gedən tendensiyalara aid ola bilər.
Strateji qiym
ətləndirmənin digər analitik tapşırığı,uyğunsuzluğun aparıcı elementlərini
mü
əyyənləşdirməkdir və tam olaraq bu elementlərin miqyası və xarakterini və korrupsiya
problemin
ə kömək edən digər amilləri qiymətləndirməkdir. Bunların əvvəllər
müzakirə
etdiyimiz üç s
əviyyəsinin hər birində baş verəcəyini gözləmək olar. Bu məqsəd üçün cür-
b
əcür vasitələrdən, o cümlədən, GZIT (2-ci Fəsilə və lüğətə baxın)analizləri,nüfuz xəritə-
l
əməsi və güc sahəsi analizlərindən istifadə oluna bilər (aşağıda müzakirə olunur).Müxtə-
lif m
ənbələrdən alınan məlumat cari korrupsiya səviyyələrinə töhvə verən açar aparıcı
elementl
ərin və amillərin müəyyən edilməsində və onların nisbi töhvələrinin qiymətləndi-
rilm
əsində kömək edə bilər. Bütün polis xidmətlərində elə sahələr var ki, onlar korrupsi-
ya
nın inkişafı üçün daha münbitdir nəinki başqa sahələr.Aşağıda bir neçə nümunələr Ha-
şiyə1-də verilmişdir.
Ha
şiyə1: Polis xidməti üçün yüksək riskli sahələr
•
Cinay
ət təhqiqatı və korrupsiya işinin aparılması.
•
Cinay
ət təhqiqatı və xəbərçilərlə iş.
•
Yol polisl
əri və rüşvət imkanları.
•
Qarovul nöqt
ələri və həbsxanada hücum və ölüm halları.
•
Avtomobilli patrul v
ə yüksək sürətli təqib.
310