iştirakın gətirdiyi
nisbi gəlir ilə,yol polisinin xidməti zamanı alınan rüşvətin müqayisə-
si,bu amil
ə baxmağın nə qədər əhəmiyyətli olduğuna nümunədir.
Yuxa
rıda sadalanan bu üç amil təşkilat daxilində və digər uyğun təşkilatlardan keçmiş
t
əçrübəni öyrənmək baxımından məqsədəuyğundur. Polis xidmətinin dürüstlük mədəniy-
y
ətinin vəziyyəti bir neçə vasitələrlə ölçülə bilər,o cümlədən,edilən şikayətlərə necə ba-
xılması ilə, daxili nəzarət işləri və idarəetmə strukturlarına rəhbərlik ilə və polisin
tutduğu
yer v
ə ona ictimaiyyətin etibarı ilə bağlı aparılan sorğularla.
Cədvəl 1: Mümkün polis korrupsiyası risk qiymətləndirmə matrisası
Riskl
ər
Riskin m
ən-
b
əyi
Riskd
ən gə-
l
ən təsir
Riskin
Müm-
künlüyü
Riskin cid-
diliyi
Polis t
əşkilatına
qar
şı
Siyasi Kor-
rupsiya
Poli
sin adına
z
ərər;polisin ruhu-
na t
əsir;mülki hü-
quq m
əsuliyyəti
Yüks
ək
Yüks
ək
Po
lis işçilərinə
qar
şı
Kiçik kor-
rupsiya
Ictimai ina
mın
itirilm
əsi; səmə-
r
əsiz polis xid-
m
ətləri;cinayət və
ya intizam ölçü-
l
ərinə məsuliyyət
Yüks
ək
Orta
Polisl
ərə işləyən
ictimaiyy
ət
nümay
əndələri-
n
ə qarşı
(x
əbərçilər,şa-
hidl
ər,
şübhəlilər)
Qorxutma
Əməkdaşlığın
itirilm
əsi
Yüks
ək
Ciddi
Polis korrupsi-
ya
sının qurban-
la
rı
Kiçik kor-
rupsiya
Əməkdaşlığın
v
ə polisə ina-
mın itirilməsi
Yüks
ək
Orta
Əhali
Polis q
əddar-
lığı
K
əşfiyyatla
t
əmin etmək
uğursuzluğu
Orta
Orta
Höküm
ət
Siyasi kor-
rupsiya
Maliyy
ə itkisi;
ad-sa
nın itirilmısi
Orta
Yüks
ək
Öz
əl biznes
Rüşvət
Biznesl
ə məş-
ğul olmağın ma-
liyy
ə itkiləri
Orta
Aşağı
316
Bu
əsas matrisadır. Ehtiyac və şəraitdən asılı olaraq təklif edilən kateqoriyalar genişlə-
n
ə bilər və ya forması dəyişə bilər. Məsələn,polis təşkilatı daxilində daha çox differensia-
siya aparmaq üçün “riskl
ər” kateqoriyasında genişlənmə aparmaq mümkün olardı.
Polis xidm
ətində risk qiymətləndirməsi üçün müxtəlif yanaşmalar vardır. 3-cü Haşiyə
narkotik qanununun t
ətbiqi ilə bağlı risklərə yönəlmiş Avstralia nümunəsini göstərir..
Ha
şiyə 3: Narkotik qanununun tətbiqində risk qiymətləndirməsi
228
Arzu X inam = niyy
ət
Resurslar X bilik = qabiliyy
ət
Niyy
ət X qabiliyyət = təhlükə ehtimalı
T
əhlükə ehtimalı X nəticələr/zərər = RISK
3.1.3.
Təhsil müdaxilələri: təlim ehtiyacları qiymətləndirməsi
T
əlim ehtiyacları qiymətləndirməsi (TEQ) adətən(baxmayaraq ki,həmişə yox) hər bir
təlim cəhdindən öncə baş verən addımdır.O, kadrların təliminin tələb
olunan sahələrinin
ha
zırlanmasına və təşkilati dəyişikliyi hədəf alan uyğun təlim proqramının hazırlanmasına
imkan verir. TEQ -siz apa
rılan təlim, vaxt və resurs israfçılığı riskini yaradır. TEQ -nin
əhatə etdiyi və onun aparılma yolları aşağıda təsvir olunur.
Ha
şiyə 4: Etik təlimin məqsədi
‘
İstənilən etik təlimi proqramı iki nəticəyə nail olmağa yönəlməlidir:proqramlar,işti-
rak
çılara zəruri dəyişim prosesi başlamaq üçün fərdi qabiliyyətlər verməli və nəyə görə
bu islahatla
rın lazımlı və mümkün olduğu haqqında iştikakçıların
təsəvvürünü möhkəm-
l
ətməlidir”
229
.
TEQ-nin apa
rılması aşağıdakıları aydınlaşdırmaq üçün faydalı olar
230
:
T
əşkilati məqsədlər və o məqsədlərə nail olmaq üçün təşkilatın səmərəliliyi.
Işçilərin təcrübəsi ilə səmərəli iş üçün tələb olunan təcrübələr arasında
boşluqlar və ya fərqlər
T
əlim vasitəsilə həll oluna bilməyən problemlər
T
əlim və hazırlıq tədbirlərinin baş verməsi üçün şərtlər.
317
TEQ apa
rılması həmçinin baza ilə təmin edir və onun fonunda
sonralar təlim proqra-
mının səmərəliliyi qiymətləndirilir.
Ehtiyacla
rı müəyyən etməkdən ötrü,müxtəlif mənbələrdən
məlumat toplamaq üçün
cürb
əcür metoddan istifadə oluna bilər. Buraya sorğu anketləri,müsahibələr,görülən işlə-
rin d
əyərləndirilməsi, müşahidələr,testlər,fokcus qrupları,sənədlərin
gözdən keçirilməsi
v
ə məsləhət komitələri daxildir. Ictimaiyyətin nümayəndələrindən və həmçinin polis və
dig
ər hökümət rəsmilərindən və ekspertlərdən təlim ehtiyacları sahələri haqqında infor-
masiya toplamaq fayda
lı olardı. Məsələn,əgər hesab olunur ki,yol polisi korrupsiyaya bu-
laşmışdır,o zaman sürücülərə və digər yoldan istifadə edənlərə yaxınlaşmaq lazımdır..
TEQ bütövlükd
ə təşkilata,tapşırıqlara və ya fərdlərə fokuslana bilər.Sistemli
polis kor-
rupsiya
sı probleminin çox sayda ölkələrdə mövcudluğuna görə və bu cür korrupsiyanın
ya
şamasının və ciddiliyinin təşkilati mədəniyyətlə geniş izah edildiyi yerlərdə,uyğun qiy-
m
ətləndirmə təşkilati səviyyədə baş verməlidir və həmçinin, tapşırıqlara və fərdlərə də
ba
xılmalıdır.
Tap
şırıqların analizi də faydalıdır
231
v
ə yaxşı tapşırıq analizi aşağdakıları aydınlaşdırır:
Yerin
ə yetirilməli tapşırıqlar
Tap
şırıqların yerinə yetirilməsi üçün şərtlər
Nec
ə və nə zaman tapşırıqlar yerinə yetirilir
Işin tələb olunan keyfiyyət və kəmiyyəti
Tap
şırıqları yerinə yetirmək üçün
təcrübə və bilik
Harada v
ə necə bu təcrübələr daha yaxşı qazanılır.
TEQ ba
şa çatan kimi,növbəti addım təlim təklifini hazırlamaqdır.Bu təklif təlimi əsas-
lan
dırmalı və bu təlimdən gözlənilən nəticələr,kimlərin təlim keçəcəyi və təlim olmazsa
onun
mümkün n
əticələri açıqlanmalıdır.
3.1.3.1.
Fayda
lı ola biləcək səciyyəvi vasitələr və metodlar
Burada müzakir
ə olunan metodlar strateji qiymətləndirmə məqsədləri üçün və təlim müda-
xil
ələri üçün,xüsusilə də təlimin verilməsi və seminarların aparılması baxımından faydalı ola
bil
ər. Aşağıda göstərildiyi kimi,bir çox metodlar hər iki məqsəd üçün rol oynayır..
Vasit
ələr aşağıdakı elementlərə uyğun olaraq acıqlanacaq:
Nəyə görə(məqsəd).
Nə (vasitənin təqdimatı).
Necə(istifadə etməli).
Kim (
iştirakçılar).
Nə zaman(bu vasitəyə isnad).
Harada (han
sı kontekstdə vasitə ən yaxşı istifadə olunur)
232
.
318