Qafqaz müSƏlmanlari idarəSİ baki islam universiteti
Yüklə 5,12 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “İslamda birinci dərəcəni qazanan Muhacirlərə və Ənsar, həmçinin yaxşı işlər görməkdə onların ardınca gedən kimsələrə gəldikdə, Allah onlardan, onlar
[69]
B) Muhadramun Muhadram sözü lüğətdə çoxmənalıdır. Bu kəlmə lüğətdə “soymaq (məs, ağac qabığını soymaq)”, “kəlmədə qrammatik xətaya yol vermək” 322
, “qulağı kəsmək” mənalarındadır. Buna görə də “qulağı kəsik dəvəyə” muhadram deyilir. Hədis alimlərinin istilahında isə muhadram “Peyğəmbərin (s) sağlığında müsəlman olan, lakin onunla görüşməyən kimsələrə deyilir.” 323
(s) də dövrünü görən, amma onunla söhbət etməyən müsəlmandır” kimi tərif etmişlər. 324
tərif etmişdir: “Cahiliyyə və həzrət Peyğəmbər (s) dövrünü idrak edən, Peyğəmbərlə (s) söhbət etməyən kimsələrə muhadram deyilir. Bu sözün cəmi muhadramundur.” 325
təbəqələrindən fərqlənirlər. Çünki onlar Peyğəmbəri (s) görsəydilər və onunla söhbət etsəydilər şübhəsiz ki, səhabə, tarixilik baxımından da Peyğəmbərin(s) vəfatından sonra doğulub səhabə ilə görüşsəydilər tabeun adlanacaqdılar. Lakin onlar nə səhabələrə aid xüsusiyyətləri, nə də ki, tabeuna aid özəllikləri daşımadıqlarına görə muhadramun adlanmışlar. Muhadramların dəqiq sayları bəlli olmasa da onların sayının lap çox olmadığını da alimlər qeyd etmişlər. Məşhur hədisşünas Müslim bin Həccac onların sayının iyirmi olduğunu yazır. 326
kişini qeyd etdikdən sonra, digər qaynaqlardan bir neçə muhadram sadalamaqdadır. 327
göstərənlər də vardır. Onlardan Əbu Osman ən-Nəhdi, Amr bin Meymun əl-Əvdi, Cübeyr bin Nufər əl-Hadrami öncül ravilər içərisində yer almaqdadırlar. 328
Əsqəlaninin “Əl-İsabə fi təmyizis-səhabə” əsərinə müraciət etmək lazımdır. Bu görkəmli İslam alimi yazdığı məşhur əsərinin üçüncü cildini muhadram təbəqəsinə həsir etmiş və bu təbəqə haqqında geniş məlumat vermişdir. Yuxarıda adı çəkilən muhadramlardan əlavə, bu gün mövcud olan kitablarda adları çox çəkilən və daha məşhur olan bir neçə muhadramın da adlarını qeyd etmək faydalı olardı: İbn Rəca əl-Ütaridi, Əhnəf bin Qeys ət-Təmimi, İbn Amir əl-Qərəni, Sureyh bin Haris, Əlqəmə bin Qeys, Kəb əl-Əxbar, Məsruq bin Əcda, Ətrat bin Süheyyə və s. 329
322 Möcəm, h.d.r. maddəsi 323 Prof. Dr. İ. Canan, Hədis üsulu və Hədis tarixi, səh. 457 324 Prof. Dr. Talat Koçyigit, Hədis istilahları, səh. 266 325 Mərifəti ülumil-hədis, səh. 44 326 A. Yardım, Hədis I-II, səh. 76 327 c. II, səh. 239 328 A.Yardım, Hədis I-II, səh. 76 [70]
C) Tabeunlar təbəqəsi Tabeun sözü lüğətdə “izləmək”, “ardınca getmək”, “izinə düşmək”, “yapışmaq”, “bağlanmaq”, “təqib etmək”, “tabe olmaq” və s. bu kimi mənalarda işlədilir. 330
Hədis elmindəki mənası hədis alimləri tərəfindən verilmiş səhih tərif əsasında bilinməlidir. Belə ki, böyük İslam alimi Əllamə Məclisi bu təbəqəni belə tərif edir: “Tabeunlar: səhabə ilə görüşən, Peyğəmbərə (s) iman gətirən, iman və İslam üzərində ölən kimsədir.” 331
Digər hədis alimi Hakim ən-Nişapuri isə tabeunlar təbəqəsini belə tərif etməkdədir: “Mömin olaraq Peyğəmbərin(s) səhabələri ilə görüşən kimsə tabeundur.” 332
“Səhabələrdən birini və ya bir neçəsini görən şəxs tabeundir. 333
Yuxarıda verilən məşhur təriflərdən belə qənaətə gəlmək olur ki, Allah Rəsuluna (s) iman edən onun səhabələrinin biri və ya bir neçəsi ilə görüşən, onlarla həmsöhbət olan kimsəyə tabeun deyilir. Bu təbəqəyə hədisşünaslar bəzən də “Səhabələrin səhabəsi” demişlər. Bəzi hədisşünaslar bu adın tabeunlar təbəqəsinə verilməsini Qurani-kərimə və hədislərə bağlayırlar. Belə ki, Allahın “Tövbə” surəsinin 100-cü ayəsində bu təbəqəyə işarə etdiyini deyirlər. Allah həmin ayədə buyurur: “İslamda birinci dərəcəni qazanan Muhacirlərə və Ənsar, həmçinin yaxşı işlər görməkdə onların ardınca gedən kimsələrə gəldikdə, Allah onlardan, onlar da Allahdan razıdırlar.” Həmçinin Allah Rəsulunun (s) bəzi hədislərində, o cümlədən “Məni görəni görən nə xoşbəxtdir”, “Nəsillərin ən xeyirlisi mənim çağdaşlarım, sonrada onları təqib edənlərdir” hədislərində səhabələrdən əlavə tabeuna də işarə olunduğu qeyd edilir. 334
Şübhəsiz ki, Peyğəmbərdən(s) sonra gələn bu ikinci nəsli tanımaqda böyük faydalar vardır. Bu faydalardan ən önəmlisi isə hədisin sənədini müəyyən etməkdə yanlışlıqla yol verməmək və müttəsil hədisi mürsəldən ayırmağı düzgün müəyyən etməkdir. Tabeunlar təbəqəsi də səhabələr təbəqəsi kimi müxtəlif qruplara bölünmüş, onların dərəcələri müəyyənləşdirilmişdir. Bu təbəqəni ən çox təbəqəyə bölən Hakim ən-Nişapuridir. O, bu təbəqəni on beş təbəqəyə bölmüşdür. O, “Mərifətu ülumil-hədis” əsərində yazır: “Tabeunlar on beş təbəqədir, sonuncu təbəqə bəsrəlilərdən Ənəsə, kufəlilərdən Abdullah bin Əbi Əfvaya, mədinəlilərdən Saib bin Yezidə, misirlilərdən Abdullah bin Harisə rast
329 İ. Canan, Hədis üsulu və hədis elmləri, səh. 457 330 Arapça-türkcə sözlük, t.b.a. maddəsi 331 Biharül-ənvar, c. II, səh. 439 332 Mərifətu ulumil-hədis, səh. 42 333 Şərhi əlfiyyə, c. IV, səh. 52 334 Sübhi Saleh, Hədis elmləri və Hədis istilahları, səh. 298 Yüklə 5,12 Mb. Dostları ilə paylaş:
|