Qida kimyasından mühazirələr. MƏRuzəÇİ: dos. Həşimov Xalıq Məhəmməd oğlu
Yüklə 86,67 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tənəffüs əmsalı.
100 Ca 1300 Süd və süd məhsulları 0,8 Sümük toxumasını formalaşdırmaq; qanın laxtalanması; orqanizmin siqnal maddəsi Mg 20 Yaşıl tərəvəz 0,35 Sümük toxumasını formalaş- dırmaq, fermentlərin koferment tərkibi CI 160 Xörək duzu 1,7-5,1 Mineral maddələr mübadiləsi P 650 Ət, süd, tərəvəz,dənli bitkilər 0,8 Sümük toxumasını forma- laşdırmaq; enerji mübadiləsi, nuklein turşularının mübadiləsi S 200 Kükürdlü aminturşular (sistin, sistein, metio-nin) 0,2 Lipidlərin və karbohidratların mübadiləsi; konyuqatların əmələgətiricisi Mikroelementlər Fe 4 – 5 Ət, qaraciyər, yumurta, tərəvəz, kartof, dənli bitkilər 0,010 Hemoqlobin, mioqlobin, sitoxromlar Zn 2 – 3 Ət, qaraciyər, dənli bitkilər 0,015 Sinktərkibli fermentlər Cu 0,1 – 0,2 Ət, balıq, meyvə, tərəvəz (2 – 3) ∙ 10 -3 Oksidazalar Mn 0,02 Qida məhsullarının əksərində (2 – 5) ∙ 10 -3 Fermentlər Co ˂ 0,01 Balıq ─ B 12 – vitamini Cr ˂0,01 ─ (0,5 – 2) ∙ 10 -4 ─ Mo 0,02 Dənli bitkilər, qoz, fındıq, şabalıd (1,5 – 5) ∙ 10 -4 Oksireduktaza Se ─ Ət, tərəvəz (0,5 – 2) ∙ 10 -4 Selentərkibli fermentlər J 0,03 Dəniz balığı, yodlaşdı- rılmış duz, dəniz yosunları, içməli su, qoz 1,5 ∙ 10 -4 Tiroksin F - ─ Dana əti, içməli su, çay, süd (1,5 – 4) ∙ 10 -4 Sümük, dişin emalı * - Bölünəndə kişilər, böləndə qadınlar üçün norma verilmişdir. ** -Göstərilən makroelementlərə gündəlik təlabatı 100 mq-dan çox olanlardır. Canlı orqanizmə daxil olan hər bir üzvi maddə müəyyən miqdarda potensial enerji ehtiyatına malikdir. Buna sərbəst enerji adı verilmişdir. Üzvi maddə yandırıldıqda onun enerjisi bütünlüklə istilik şəklində xaric olunur. Maddənin kalorinetr vasitəsilə təyin edilən yanma istiliyinə ümumi enerji adı verilmişdir. Sabit temperatur və atmosfer təzyiqi şəraitində maddənin yanma istiliyi ilə sərbəst enerjisi arasında olan əlaqə ΔH=ΔG+TΔS tənliyi ilə ifadə edilir (bu tənlikdə ΔH- ümumi enerjinin dəyişməsini, ΔG-sərbəst enerjinin uğradığı dəyişikliyi, T-mühitin mütləq temperaturunu, ΔS isə sistemin entropiyasını göstərir). Hər hansı bir reaksiya zamanı sərbəst enerjinin dəyişməsini isə ΔG=ΔH-TΔS tənliyi ilə ifadə etmək olar. Maddənin sərbəst enerjisinin ayrılması ilə müşayiət olunan reaksiyalar ekzerqonik proseslər, enerjinin sərf olunması ilə baş verən reaksiyalar isə ender- qonik proseslər adlanır. Canlı orqanizmlərdə kimyəvi reaksiyalar sadəcə olaraq istilik enerjisinin xaric olunması ilə nəticələnmir. Bu reaksiyalarda yaranan enerji 101 istilik enerjisinə çevrilmədən bilavasitə bir sıra həyati funksiyaların yerinə yetirilməsinə sərf edilir. Üzvi maddələrin sərbəst enerjisinin maddi əsasını atomlar arasında olan kimyəvi rabitələr təşkil edir. Adətən, üzvi birləşmələrdə olan adi kimyəvi rabitə növlərinin parçalanması və sintezi zamanı ayrılan və ya qəbul edilən enerjinin miqdarı 19,5 kC/mol-dan artıq olmur. Lakin 25 kC/mol və daha artıq sərbəst enerjiyə malik olan kimyəvi rabitə növləri də məlumdur. Belə kimyəvi rabitələrə- makroergik rabitə, birləşmələrə isə makroergik birləşmələr deyilir. Makroergik rabitəyə malik olan birləşmələrdən üzvi aləmdə ən geniş yayılanları-nukleozit- trifosfatlar (ATF, UTF, STF, QTF,TTF), kreatinfosfat, fosfoenolpiroüzüm turşusu, 1,3-difosfoqliserin turşusu, bəzi tioefir birləşmələri (məsələn, asilkoenzim-A) və başqaları aiddir. Bioenergetik proseslərdə ATF-in çox mühüm əhəmiyyəti vardır. Onun bir qram molekulunun hidroliz prosesinə uğrayaraq ADF və fosfat turşusuna çevrilməsi zamanı 30,2 kC enerji ayrılır. Bu maddə orqanizmdə universal enerji mənbəyi vəzifəsi daşıyır. Toxuma- larda digər makrorgik rabitəli birləşmələr çox zaman ATF molekullarında toplanan enerjinin sərf edilməsi hesabına yaranır. Tənəffüs əmsalı. Heyvan orqanizmində qida maddələri tədricən oksidlə- şərək, mübadilənin son məhsulları olan karbon qazına, suya və digər kiçikmole- kullu kimyəvi birləşmələrə çevrilir; bu prosesi üzvi maddələrin zəif sürətlə yanmasına bənzətmək olar. Qida maddələri orqanizmin daxilində karbon qazına və suya qədər oksidləşdikdə, onların orqanizmdən xaricdə yanması zamanı ayrılan istiliyin miqdarına bərabər enerji əmələ gəlir. Buna görə də, orqanizmin sərf etdiyi oksigenlə ondan xaric olan karbon qazının həcminə əsaslanaraq, bədəndə əmələ gələn enerjinin miqdarı haqqında mühakimə yürütmək mümkündür. Bədəndən xaric olunan karbon qazının həcminin sərf edilən oksigenin həcminə nisbəri tənəffüs əmsalı adlanır. 2 2 O CO RQ Burada RQ tənəffüs əmsalının rəmzidir. Tənəffüs əmsalının qiyməti oksidləşən maddələrin tərkibindən asılıdır. Karbohidratların oksidləşməsi zamanı sərf edilən oksigenin həcmi əmələ gələn karbon qazının həcminə bərabər olur. Aydındır ki, əgər orqanizmin qəbul etdiyi oksigenin hamısı yalnız karbohidratların oksidləşməsinə sərf edilərsə, onda tənəffüs əmsalı vahidə bərabər olur. Yüklə 86,67 Kb. Dostları ilə paylaş:
|