Qulu məHƏRRƏMLİ

 

109 

çıxışı, aparıcınm ekrana ilk çıxışı və s. 

      DEBÜTANT (debutant(e)) - fılmdə ilk dəfə 

çəkilən, səhnədə ilk 

dəfə çıxış edən, teleradioda ilk dəfə veriliş aparan 

şəxs. 

      DEDUKSİYA (deduction) - 1)    mühakimə 

prosesində ümumi 

müddəalardan xüsusi nəticəyə gəlmə; hər hansı bir 

ümumi fıkirdən 

məntiqi yolla yeni müddəa çıxarmaq (induksiya ilə 

qınlmaz surətdə 

bağlıdır). Daha dəqiq desək, D. məntiqi qanunlar 

əsasında bir və ya 

bir neçə    fikirdən    (müqəddimələrdən) nəticə 

hasil    edilməsidir; 

2) bədii ədəbiyyatda,    kinoda, radio və TV-də 

işlənən yaradıcıhq 

metodu. 

      DEDUKTtV METOD (deductive    method)    - 

elmi nəzəriyyələr 

qurmaq üsulu;    spesifik xüsusiyyətini deduktiv 

nəticə    çıxarmaq 

texnikasınm tətbiqi    təşkil edir.    Bəzən D.m.-u 

digər metodlardan 

(məs.,    i n d u k t i v       m e t o d d a n )  

ayırmaq,    deduktiv 

mühakiməni təcrübədənkənar mühakimə kimi şərh 

etmək    və elmdə 

deduksiyanm rolunu    həddinJten    artıq şişirtmək   

cəhdləri    olub. 

---

 

 

                                                         

110 

Həqiqətdə    isə deduksiya və induksiya    bir-biri ilə   

sıx bağlıdır və 

deduktiv    mühakimənin    gedişi    insanm   

çoxəsrlik    təcrübi-idrak 

fəaliyyətindən asılıdır. 

      DEFEKT    (defect/blemish) - verilişdə (lentdə,   

səsdə,    təsvirdə, 

işıqda və s.) nəzərə çarpan texniki qüsur. 

      DEFORMASİYA (deformation) - pozulma; 

xarici təsirin və ya 

temperaturun    dəyişməsi    nəticəsində    cismin 

ölçü    və formasının 

dəyişməsi. Məs:    l e n t i n     d e f o r m a s i y a s ı .  

      DEKADA (decade) - ongünlük, r e k l a m    

d e k a d a s ı .  

Kinonun    təbliği, yaxud    reklam tədbirlərinin   

təşkili üçün    geniş 

istifadə olunan formalardan biri. 

      DEKADE (decade) -    TV    pultunda    9   

rəqəmindən    sonrakı 

kanallara keçmək üçün istifadə edilən onluq 

rəqəmlər düyməsi. 

      DEKLAMASİYA    (recitation/declamation)    -   

1)    şer    və    nəsri 

pafoslu səs və hərəkətlə söyləmə; bədii oxu 

məharəti; 2) təmtəraqlı, 

qeyri-təbii danışıq tərzi, süni pafos. 

      DEKLAMATOR    (reciter) -    bədii əsərləri   

məharətlə oxuyan 

adam; deklamasiya ilə çıxış edən artist. 

---

 

111 

      DEKLARASİYA    (declaration) - mühüm    bir 

məsələ haqqında 

rəsmi bəyanat; hər    hansı prinsiplərin, müddəalann   

hökumət    və 

partiya adından təntənəli surətdə elanı və onlann 

yazılmış olduğu 

sənəd; bəyannamə. 

      DEKODER (decoder) - kod çözücüsü; 

kodlaşdınlmış analoji TV 

siqnallarının ilkin vəziyyətə qaytanlması üçün 

qurğu. Bəzi peyk 

yayımlan kodlamr və kod çözücüsü olmadan   

baxıla bilməz. Yalnız 

abunəçilərə verilən bu kod çözücüləri siqnallan 

təsvirə çevirir. D.-lər 

teleaparata müxtəlif formalarda qoşulurlar. 

Koderlərlə birlikdə D. 

vasitələri müasir    digital    rəqəmli    bazanın 

genişlənməsi şəraitində 

böyük əhəmiyyətə mahkdir. 

      DEKOR (decor/scenery)    -    bəzək,    bədii 

tərtibat;    dekorativ 

elementlərin bəzək vəhdəti. 

      DEKORASİYA (decoration/scenery) -    1) 

hadisələrin    cərəyan 

etdiyi yerin və    şəraitin teatr səhnəsində (TV 

tamaşasmda) rəssamlıq, 

yaxud memarlıq    cəhətdən    təsviri; 2)    səhnə   

tərtibatı, studiyanın, 

konkret bir verilişin bədii tərtibatı. 

---

 

 

                                                         

112 

      DEKORATİV    (decorative) -    1) bəzək üçün 

düzəldilmiş, bəzək 

üçün olan; 2) effektli, mənzərəli. 

      DEKORATİV    SƏNƏT (decorative art)    -    ən   

geniş yayılmış 

plastik sənət sahəsi.    Memarlıq və dizayn kimi 

D.s. də insanlann 

yaratdığı maddi    mühitin    bədii cəhətdən 

formalaşmasına xidmət 

edir, ona estetik    və ideya-bədii keyfiyyətlər 

aşılayır. Monumental 

D.s.    (fasad və    interyerləri bəzəyən    memarlıq 

dekorları,    divar 

naxışlan, relyef, vitraj, mozaika və eləcə də park 

heykəltəraşlığının 

yaradılması), dekorativ-tətbiqi sənət və tərtibatçılıq   

sənəti (bayram 

şənliklərinin, muzey    və    sərgi ekspozisiyalanrnn, 

vitrin və s. bədii 

tərtibatı) sahələrinə bölünür. Meydan, küçə, park 

kompozisiyasının, 

həmçinin interyer, kostyum və s.    elementi kimi 

yaradılan D.s.    əsəri 

TV çəkilişlərində    də göstərilən təsvirin 

ahəngdarlığında mühüm rol 

oynayır. 

      DELTA-MODULYASİYA (delta modulation) - 

rabitə kanalı    ilə 

yalnız yanlışlıq (səhv) işarəsi barədə informasiya 

verən    kodlaşdırma 

üsullarından biri. 

---

 

113 

      DEMOQRAFİK GÖSTƏRİCİLƏR 

(demographic indices) - TV 

kontekstində    hər    hansı proqrama harada,   

kimlərin    baxmasmın, 

onlann sosial tərkibinin və yaşmm 

müəyyənləşdirilməsi. 

      DEMONTAJ    (dismantling)    -    maşının,   

aparatm,    qurğunun 

hissələrinin sökülməsi; TVvə kinoda - hazır montaj 

olunmuş materialm 

parçalara, bölmələrə aynlması, çəkiliş   

təsvirlərinin    ilkin vəziyyətə 

qaytanlması. 

      DENSİTOMETR    (densitometer/opacity 

meter) -    optik    sıxlığı 

ölçmək üçün cihaz. 

      DEPARTAMENT (department) - bəzi 

beynəlxalq    təşkilatlann, 

TV şirkətlərinin inzibati strukturunda istehsalat 

vahidi. 

      DETAL (detail) - ən xurda təfərrüat; 

kinematoqrafik plan. Bəzən 

kadrda    iri göstərilən əsas süjetin (yaxud məkanrn,   

əşyanın) bir 

hissəsi. Kadrdakı bütün tam parçadan bütöv 

haqqında daha dolğun 

informasiya verir. 

      DETEKTtV FİLMl (detective) - casuslann   

gizli sərgüzəştlərini 

təsvir edən ekran əsəri. 

---