Qulu məHƏRRƏMLİ

 

148 

ekrana ziyanlı    təsiri. Bunun    nəticəsində   

təsvirin sezginliyi    və 

əksetdirmənin düzgün tonu kəskin şəkildə aşağı 

düşür.    Kinoekran 

yanıqlarmın ziyanlı təsiri (kinoproyektordan gələn 

dağınıq işıq və 

tamaşaçı salonunun özündəki işıq inikasları) 

kinofilmin gün işığında 

göstərilməsi zamanı daha tez üzə çıxır. Təsvirin 

ekrandakı parlaqlığı 

nə qədər az olarsa, işıq yanıqlarınm ziyanh təsiri 

bir o qədər artar. 

      EKRANLAŞDIRMA    (filming/screening) - 

ədəbi əsər (hekayə, 

povest, roman, poema və s.) əsasında film 

yaradılması. Ədəbi əsər- 

lərin ekranlaşdırılması ilə kino sənətində yeni 

janrlar (kinoroman, 

kinopovest və s.) yaranmış, bu janrlar tədricən   

müstəqil kino əsəri 

növü    kimi    formalaşmışdır.    Ədəbi əsərin   

orijinalına ehtiyatla 

yanaşma, onun bədii ideyası, üslubu və obrazlar 

sistemini ekranda 

canlandrrmaq E.-nm əsas prinsipidir. 

      EKRANLAŞDIRMAQ (make screen version) - 

hər hansı bədii 

əsəri, kino üçün yazılmayan pyesi və ya başqa bir 

bədii əsəri kino 

üçün, ekranda göstərmək üçün uyğunlaşdırmaq. 

      EKSPANDER, g e n i ş l ə n d i r i c i  

(expander) - giriş siqnalının 

---

 

149 

amplitudası artdıqca veriliş əmsalı artan 

səviyyələrin avtomatik 

tənzimləyicisi (SAT). 

      EKSPERİMENT    (experiment)    -    sınaq,     

təcrübə.    Hansısa 

yaradıcılıq niyyətini qeyri-ənənəvi üsulla həyata 

keçirmək. 

      EKSPERİMENTAL    KİNO    MƏRKƏZİ   

(experimental cinema 

center) -    1935 ildə Romada    yaradılan    dövlət 

tədris    müəssisəsi. 

Aktyorlar,    rejissorlar, ssenaristlər,    operatorlar, 

rəssamlar,    kino 

təşkilatçılan və s. mütəxəssislər hazırlayır. Təhsil 

müddəti 2 ildir. Bu 

təhsil ocağına yalnız seçdiyi ixtisas    üzrə 

müəyyən    hazırlığı olan 

şəxslər qəbul olunur. Hər bir şöbədə cəmi bir neçə 

nəfər (o cümlədən 

əcnəbilər) müdavim dərs keçir. 

      EKSPERT (expert) - müəyyən elm,    sənət   

sahəsinin bilicisi. Hər 

hansı məsələyə münasibət bildirmək, onu şərh 

etmək üçün verilişlərə 

dəvət olunan yüksək səviyyəli mütəxəssis; 

mürəkkəb və    mübahisəli 

hallarda ekspertiza üçün dəvət edilən mütəxəssis. 

      EKSPERTİZA    (examination) - elm,    texnika, 

incəsənət    və s. 

sahələrdə xüsusi bilik tələb edən    hər    hansı 

məsələnin ekspertin 

---

 

150 

köməyi ilə tədqiq olunması. E.-nm nəticəsi rəy 

şəklində tərtib edilir. 

E.-nın geniş    yayılması    ixtisaslaşmanın   

dərinləşməsi,    biliklərin 

diferensiasiyası,    optimal    qərarlann    qəbulu,   

elmin      ayn-ayn 

sahələrinin inkişaf yollannın müəyyən edilməsi ilə 

bağlıdır. 

      EKSPONOMETR (exponometer) - foto və kino 

çəkilişində, 

yaxud foto    surətlərinin    alınmasmda düzgün 

ekspozisiyanı təmin 

edən obyektivin işıqlanmasını və diafraqmasının 

lazımi    ölçüsünü 

təmin edən aparat; teleistehsalatda kameranın və 

yaxud yüklü rabitə 

cihazının ötürücü borusunun işığahəssas səthinə 

düşən təxmini işıq 

miqdanm göstərən cihaz. Üç növ: o p t i k ,    

f o t o e l e k t r i k     və 

c ə d v ə 1 (kalkulyator) E.-i mövcuddur. İş 

prinsipi çəkilən obyektin 

parlaqlığımn    və      ya    işıqlandırılmasının 

ölçülməsinə      əsaslanan 

fotoelektrik E.-dən daha geniş istifadə olunur. 

Müasir foto və kino 

aparatlarının E.-ləri onlann içərisində olur. 

      EKSPOZİMETR (exposimeter) - bax 

Eksponometr. 

      EKSPOZİSİYA (exposition/exposure)    - 1)   

bədii əsərdə süjetin 

---

 

151 

tərkib hissəsi; təhkiyənin inkişafı üçün hazırlıq 

olan bir hadisəni izah 

edən epizod; 2) fotoşəkil çəkdikdə,    yaxud 

fotoşəkil çap etdikdə 

işığahəssas    təbəqədə    (fotomaterialda)    alınan   

işığın miqdan. E. 

işıqlanma dərəcəsinin işıqlandırma vaxtına hasili 

ilə ölçülür. 

      EKSPOZİSİYA KALKULYATORU   

(exposition    calculator) - 

tapılmış ilkin xarakteristikaya    görə möhkəmliyin 

hesablanmasına 

xidmət edən eksponometrin bir hissəsi.    E.k. 

adətən, hərlənən disk, 

yaxud xətkeş şəklində olur. Xətkeşin    üstündəki 

ayn-ayn cizgilər 

möhkəmliyin səviyyəsini göstərir. 

      EKSPRESSİV (expressive) - təsirli, ifadəli, 

ekspressiyaya malik 

olan. Məs., E. n i t q ,     E  .     i f a d ə .  

      EKSPRESSİYA (expression)    & nitqin 

obräzhlıq,    emosionallıq 

keyfiyyəti;    ifadəlilik;    hisslərin,    baxışların   

ifadəsinin    xüsusi gücü. 

Xüsusi nəvaziş - əzizləmə,    kiçiltmə bildirən 

şəkilçilər,    məcazlar, 

ritorik fiqurlar da E. vasitələri hesab olunur. 

İncəsənətdə - xüsusi 

emosional təsir gücünə malik olan bədii əsərlərə 

xas    keyfıyyət. E. 

bütöv bir əsər və ya onun ayn-ayn hissələri üçün 

(obrazlar, detallar 

---

 

152 

və s.) səciyyəvi ola    bilər. E. obrazlann xüsusilə 

nəzərə çarpdınlan 

ifadəliliyində təzahür edir: bu ifadəlilik mövcud 

incəsənət növünün 

təsviri-ifadə vasitələrinin kəskin-təzadlı    şəkildə 

istifadə    olunması 

sayəsində əldə edilir. 

      EKSPROMT    (impromptu/off 

hand/extempore)    -    1)    xüsusi 

hazırlıq olmadan; hazırlıqsız, deyildiyi, ifa 

olunduğu anda yaradılan 

əsər (müsahibə, şer,    musiqi əsəri); 

improvizasiyaya əsaslanan iti, tez, 

hazırlıqsız danışıq, yaxud hərəkət; 2) bədahətən, 

yaxud qabaqcadan 

düşünülmədən yazılan    e p i q r a m ,  

m a d r i q a l ,       z a r a f a t  

xarakterli    kiçik şer; 3) sərbəst formalı,    iti   

templi, çox da    böyük 

olmayan (adətən, instrumental) lirik 

əhvali-ruhiyyəli musiqi pyesi. 

      EKSTRAVAQANT (extravagant/eccentric) - 

qeyri-adi, ümumi 

qəbul olunmuş adətlərə, normalara uyğun olmayan 

bir nüans; yeni 

və orijinal olan fərqli estetik çalar. 

      EKSTRAVAQANTLIQ 

(extravagancy/eccentricity) - gerçəkliyin 

bəzi hadisələrini və yaxud bu hadisələrin ayn-ayn 

tərəflərini özlərinə 

oxşar    hadisələrin      ümumi      kütləsi    içərisindən 

seçib ayıran    və 

---