Rəy verən: f.ü. f d. dos. Fazil Rüstəmov

Yaşar Əhmadov AzərHətəmov 

-

 

1991-ci  ildə  “sıfır  varianti”  (nulevoy  real)  adlandınlan 

vətəndaşlıq  haqqında  qanunun  qəbul  olunması  nəticəsində 

Ukraynada  yaşayan  hər  bir  şəxs  milli  mənsubiyyətindən  asılı 

olmayaraq vətəndaşlıq əldə etdi. 

-

 

Müstəqilliyin  əldə  edilməsindən  öncə,  1989-cu  ildə  milli 

azlıqlann  dil  hüquqlarının  təmin  olunması  haqqında  qanun 

imzalanmışdır. 

-

 

1992-ci ildə isə Ukraynanın milli azlıqlar haqqında ümumi 

qanunu təsdiq olunmuşdur. 

-

 

90-cı  illərin  ortalannda  Ukrayna  Avropanın  alman  dili 

xoritosini  ratifikasiya  etmişdir,  lakin  bundan  öncə  Ukraynanın 

unitar  xüsusiyyətini  müəyyən  edən  1996-cı  ildə  konstitusiya 

vasitəsi ilə təsdiqlənmiş qanun qəbul edilmişdir. 

“ Ukraynada unitar dövlət quruluşudur: 

*

 

yeganə  dövlət  dili,  yeganə  vətəndaşlıq,  yeganə  istisna  - 

Krım Respublikasının muxtariyyət statusu olmuşdur. 

-

 

Siyasətdə  milli  azlıqların  hüquqi  təminatından  daha  cox 

yüngül sosiomədəni siyasi vəziyyətə böyük rol aynimışdır: 

*

 

birincisi,  müsbət  rolu  ukrain  və  rus  dillərinin  yaxınlığı 

oynadı  -  əhalinin  əksər  hissəsi  hər  iki  dilin  daşıyıcısıdır  və  bu 

səbəbdən dillərarası kommunikasiya ziddiyyəti yaranmır; 

*

 

ikincisi,  milli  azlıqlar  üçün  siyasi  elitamn  optimallığı  lap 

öncədən təmin olunmuşdur; 

*

 

ölkə əhalisinin rusdilli qismi ölkənin yeni siyasi elitasının 

formalaşmasında aktiv rol oynamışdır; 

*

 

etnik spesifikada hec bir differensiasiya hİss olunmamışdır. 

-

 

Siyasi  gərginliyi  aradan  qaldırmağı  bacaran  Ukraynanın 

siyasi  sisteminin  demokratik  xüsusiyyəti  də  bu  məsələlərin 

təhlükəli həddə çatmaması üçün müsbət rol oynamışdır. 

-

 

Ukraynanın  təhsil  sistemi  xidmətində,  informasiya 

sahəsində mobil ukrainləşmə aparılmışdır. 

68 

---

Multikulturalizm - fəlsəfi lüğət 

-

 

Ukraynanın  Avropaya  inteqrasiya  siyasəti  milli  azlıqların 

hüquqlannın möhkəmlənməsinə və inkişafına xidmət edir - burada 

ən mühüm rolu; 

*

 

milli  mədəni  icmalar  tərəfindən  milli  azlıqlann 

maraqlarının dəstəklənməsi, 

*

 

həmçinin  dövlət  dəstəyi,  milli  azlıqların  doğma  dillə- 

rindəki KİV-lər, 

*

 

milli-mədəni  cəmiyyətlərin  ayrı-ayrı  mədəni  -  tədris 

layihələri oynayır. 

-

 

Ukrayna siyasətinin vacib bir spesifikası: 

*

 

bu  ölkədə  radikal  və  milli  siyasi  hərəkatlann  qeyri- 

populyar olmasıdır. 

-

 

Hazırda  Avropa  və  keçmiş  sovet  ölkələrində  sağyönlü 

radikal  hərəkat  müşahidə  olunmaqdadır  -  bu  Ukraynada  da 

mövcuddurlar - lakin nisbətən cüzi miqyasda: 

*

 

ukrainlərin  coxu  həm  sağ,  həm  də  sol  təmayüllü  radikal 

siyasi hərəkatları təkzib edir; 

*

 

Ukraynanın  bu  spesifikası,  o  cümlədən  mülayim  etno- 

milli siyasət öz müsbət nəticələrini verməkdədir. 

“  Ukrayna  -  keçmiş  sovet  ittifaqımn  böyük  miqyasda  və 

kəskin millətlərarası münaqişəsi olmayan ölkələrindən biri sayılır: 

*

 

burada ciddi separatçı problem olmamışdır; 

-

 

Əgər XX əsrin 90-cı illərinin əvvəlində- Moldova, Qafqaz 

kimi  ölkələrdə  baş  verən  münaqişələr  səbəbindən  Ukrayna 

əhalisinin  yarısı  millətlərarası  münaqişələrdən  çəkinirdisə, 

hazırda belə təhlükələrdən çəkinənlərin sayı ölkə əhalisinin yalnız 

12 faizinini təşkil edir: 

*

 

ölkədə milli zəmində diskriminasiya mövcud deyildir, 

*

 

yalnız əhalinin üç faizi bu məsələ ilə bağlı bu və ya digər 

faktları qeyd edir; 

*

 

bu  multikultur  plüralizmə  dəlalət  edir,  bu  etnomədəni 

fərqliliyin mövcudluğu və inkişafıdır. 

69 

---

Yaşar Əhmədov AzərHətamov 

-

 

Bəzi  siyasətçilər  milli  eynilik  problemlərini,  həmçinin 

miillətlərarası  ziddiyyətləri  siyasi  partiyaların  fəaliyyətində 

istifadə etməyə çalışırlar: 

*

 

buna görə də millətlərarası münasibətlər harmoniyası üçün 

çağırışlar Ukraynada qalmaqdadır. 

-

 

Ukraynada  ayn-ayn  milli  icmalann  milli  distansiya- 

laşdınlması, etnik izolyasionizmi təmayülləri artmaqdadır. 

-

 

Ukrayna  millətlərarası  siyasət  təcrübəsinin  pozitivliyi 

ondan ibarətdir ki, bəzən milli münasibətlər sferasında ziddiyyət 

təşkil  edən  məsələlərin  mülayimliyi  və  uyuşqanlığı  ölkədə 

millətlərarası  münasibətlərin  harmonik  tərzdə  həllinə  imkan 

yaradır. 

Multikulturalizmin Qazaxıstan modeli 

-

 

Bu  gün  biz  tolerantlıq  prinsipləri  və  mədəni  müxtəlifliyə 

hörmətə  əsaslanan  yeni  sivilizasiyalar  və  mədəniyyətlərə  başqa 

bir alternativ qəbul etməyən bir cəmiyyətdə yaşayırıq. 

-

 

Müstəqillik  illərində  Qazaxıstanda  etnik  və  dini 

bərabərliyinin effektiv - hüquqi bazası yaradılmışdır. 

-

 

Effektiv-hüquqi  bazanın  əsasım  ölkədə  yaşayan  xalqların 

dini etiqad və dil azadlığı haqqındakı qanunları təşkil edir. 

-

 

Qəbul  edilmiş  milli  vəhdət  doktrinası  bu  sahədə  vacib 

addım olmuşdur. 

-

 

Qazaxıstanda  yaşayan  xalqların  konstitusiya  statusuna 

malik  olan  assambleyası  ölkədə  millətlərarası  sazişi  baza 

institutuna çevirmişdir: 

*

 

bu institutun tərkibinə 820 etnomədəni birlik daxildir. 

-

 

2003-cü  ildən  etibarən  ölkənin  paytaxtı  Astana  qlobal 

dinlərarası  dialoq  mərkəzinə  çevrilmişdir  -  dünya  dinlərinin  və 

ənənəvi  dinlərin  liderlərinin,  müxtəlif  dinlərə  mənsub 

nümayəndələrin  2003,  2006  və  2009-cu  illərdə  dəyirmi  masa 

arxasında görüşlər şəklində keçirilən qurultaylarında: 

70 

---