Riyaziyyat 7-ci sinif
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
7. Aşağıdakı cədvəl ρ atmosfer təzyiqinin h dəniz səviyyəsi hündürlüyündən asılılığını göstərir. 1. 1 km, 3 km, 5 km, 10 km hündürlükdəki atmosfer təzyiqini təyin edin. 2. Atmosfer təzyiqi dəniz səviyyəsindən hansı hündürlükdə 760,0 mm civə süt., 674,0 mm civə süt., 40,9 mm civə süt.-na bərabərdir? 8. Cədvəli tamamlayın və alınmış koordinatlar cütünü düzbucaqlı koordinat sistemində qeyd edərək alınan nöqtələri ardıcıl birləşdirib qrafik qurun. Hansı fiquru aldınız? Nöqtələrin koordinatları arasında hansı asılılığın olduğunu demək olar? 9. Şəkil 4-də günün uzunluğunun ilin fəsillərindən asılı olaraq dəyişməsi qrafiki verilmişdir. Ordinat oxu üzərində hər ayın 1-i üçün günün uzunluğu, absis oxu üzərində isə hər ayın nömrəsi göstərilmişdir. 1. Hansı ayın 1-də günün uzunluğu 10 saat, 700 dəq., 850 dəq. olmuşdur? 2. İlin hansı fəslində günün uzunluğu 700 dəqiqədən çox, 10 saatdan az olmuşdur? 3. Yanvarın, martın, mayın, iyulun, oktyabrın 1-i üçün günün uzunluğu neçə saat olub? 9. y(x) funksiyasının qrafiki (şəkil 5) verilmişdir. Qrafikə görə təyin edin: 1. y (0), y (2), y (4), y (– 1) qiymətlərini tapın. 2. x-in hansı qiymətində funksiya 1, 2, 0 qiymətlərini alır? 3. x-in elə bir neçə qiymətlərini deyin ki, həmin qiymətlərdə y müsbət işarəyə malik olsun. 4. x-in elə bir neçə qiymətini deyin ki, həmin qiymətlərdə y mənfi işarəyə malik olsun. 5. x-in elə bir neçə qiymətini deyin ki, həmin qiymətlərdə y sıfıra bərabər olsun. 6. (2; 0); (4; 1); (0; 1); (0; – 1); (– 1; 0) nöqtələrindən hansı verilmiş qrafikə aiddir? Nə üçün? 5.2. Xətti funksiya və onun qrafiki Fəaliyyəty = kx + b Nümunə 1. y = 2x + 1 funksiyasının qrafikini quraq. 2. x-ə bir neçə qiymət verərək y-i təyin edin. Arqumentin (x-in) və funksiyanın (y-in) qiymətlərini cədvələ yerləşdirək. Verilmiş k və b ədədləri üçün y = kx + b düsturu ilə verilən funksiyaya xətti funksiya deyilir. b = 0 olduqda y = kx olar ki, bu düz mütənasib asılılığın düsturudur. k = 0 olduqda y = b olar ki, belə funksiyalar sabit funksiya adlanır. Xətti funksiyanın qrafiki düz xətdir. Burada k düz xəttin bucaq əmsalı adlanır. k < 0 olduqda düz xətt OX oxunun müsbət istiqaməti ilə kor bucaq, k > 0 olduqda isə iti bucaq əmələ gətirir. x-in yerinə istənilən ədəd yazaraq onu verilmiş k ədədinə vurduqda və nəticəni verilmiş b ədədi ilə topladıqda müəyyən ədəd alınır, deməli, xətti funksiyanın təyin oblastı bütün ədədlər çoxluğudur. İxtiyari x ədədi üçün kx +b ifadəsinin qiyməti də ixtiyari ədəd olduğundan, y = kx + b funksiyasının qiymətlər çoxluğu da bütün ədədlər çoxluğudur. 1. y = – 3x + 2 düsturu ilə verilmiş funksiyada x hansı qiymətləri ala bilər? Bəs y- in ala biləcəyi qiymətlər haqqında nə demək olar? 2. x-ə qiymətlər verərək düstura əsasən y-i təyin edin və cədvəl şəklində yazın. 3. Düzbucaqlı koordinat sistemi qurun. Cədvəldə verilmiş koordinatlara uyğun nöqtələri düzbucaqlı koordinat sistemində qeyd edin. Alınmış nöqtələri ardıcıl birləşdirin. Hansı fiquru aldınız? Həmin qrafiki qurmaq üçün iki nöqtənin koordinatlarını bilmək kifayət edərdimi? Nə üçün? Cavabınızı əsaslandırın. Verilmiş koordinatlar cütünə uyğun nöqtələri düzbucaqlı koordinat sistemində qeyd edək. Alınmış nöqtələri ardıcıl birləşdirək. Alınan qrafik düz xətdir. Bu düz xətt OX oxunun müsbət istiqaməti ilə iti bucaq əmələ gətirir (şəkil 1). Qeyd. İki nöqtədən bir düz xətt keçirmək mümkün olduğuna görə cədvəl tərtib edərkən x-ə iki qiymət vermək kifayət edir. Çalışmalar 1. (şifahi) Aşağıdakı düsturla verilmiş funksiyalardan hansılar xətti funksiyadır? Nə üçün? Hər bir xətti funksiyada k və b-ni təyin edin. 2. Cədvəldə verilmiş koordinatlara uyğun nöqtələri düzbucaqlı koordinat sistemində qeyd edərək ardıcıl birləşdirin. Alınan qrafik hansı fiqurdur? Bu qrafiklərə uyğun funksiyaları düsturla necə vermək olar? k-nın qiymətini müəyyən edin. 3. 1. Düzbucaqlı koordinat sistemində absisi 6 olan nöqtələr hansı fiquru əmələ gətirir? Bu halda alınmış düz xətti hansı düsturla vermək olar? 2. y = – 3 sabit funksiyasının qrafikinə aid olan nöqtələr hansı fiquru əmələ gətirir? 3. Bir neçə sabit funksiya yazın və onların qrafikini qurun. Bu qrafiklərin OX və OY oxları ilə qarşılıqlı vəziyyətlərini müəyyən edin. 4. Düsturla verilmiş funksiyalara uyğun qiymətlər cədvəli tərtib edin və qrafiki qurun. Bu funksiyaların qrafiki hansı fiqurdur? Xətti funksiyanın qrafikini qurmaq üçün ən az neçə nöqtənin koordinatını bilmək kifayətdir? Nə üçün? 5. Samir və Nail y(x) = 2x + 3 düsturu ilə verilmiş funksiyanın qrafikini qurdular. Samirin çəkdiyi düzbucaqlı koordinat sistemində absis və ordinat oxları üzərində seçilmiş vahid parça bir dama, Nailin çəkdiyi koordinat sistemində isə absis və ordinat oxları üzərində seçilmiş vahid parça iki dama idi. Onların qurduqları qrafik nə ilə fərqlənər? Parta yoldaşınızla birlikdə siz də qrafikləri onlar kimi quraraq aşağıdakıları təyin edin, aldığınız nəticələri müzakirə edin: 6. y = x + 2 funksiyasının qrafikini qurun. Qrafikə əsasən M(0; 2), N(1; 3), A(–1; 1), B(– 4,7; – 2,7), C -21 2 ; 1 2 nöqtələrinin həmin qrafikin üzərində yerləşib yerləşmədiyini müəyyən edin. Qrafik qurmadan bu nöqtələrin y = x + 2 funksiyasının qrafikinə aid olub- olmadığını necə müəyyən etmək olar? 7. y = 2x − 1 3 funksiyasının qrafikinin A 0 ; - 1 3 , B(1; – 2), 1 3 ; 1 3 , D(2;3) nöqtələrinin hansından keçdiyini qurma aparmadan müəyyən edin. 8. y = – 0,5x – 2 funksiyasının qrafikini qurun və onun üzərində x-in elə qiymətlərini göstərin ki, həmin qiymətlərdə y müsbət və ya mənfi işarəyə malik olsun. Bu düz xəttin üzərində a) absisi müsbət, ordinatı mənfi işarəyə malik olan; b) absisi mənfi, ordinatı müsbət işarəyə malik olan; c) absisi və ordinatı mənfi işarəyə malik olan; ç) absisi və ordinatı müsbət işarəyə malik olan bir neçə nöqtə göstərin (əgər varsa). Qrafikin hansı rüblərdə yerləşdiyini söyləyin. 9. Şəkil 2-də verilmiş qrafiklərə əsasən x və y dəyişənlərinin qiymətlər cədvəlini tərtib edin və funksiyanın düsturunu verin. Hər bir hal üçün qrafiklər OX oxunun müsbət istiqaməti ilə necə bucaq əmələ gətirir? 10. Fərid düzbucaqlı koordinat sistemində verilmiş aralıqlarda sabit funksiyaların qrafiklərini qurdu və hər hansı fiqur aldı. Həmin fiqurun perimetrinin 20 sm olduğunu müəyyən etdi. Fəridin çəkdiyi fiquru siz də çəkin və perimetrin düzgün tapıldığını müəyyən edin. 1) x dəyişəni – 3 və 3 arasında olduqda, y = – 2; 2) y dəyişəni – 2 və 2 arasında olduqda, x = 3; 3) x dəyişəni – 3 və 3 arasında olduqda, y = 2; 4) y dəyişəni – 2 və 2 arasında olduqda, x = – 3. Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|