ŞƏ r q -q o r b

dcmoyo  lıcç  bir  sözüm  yoxdur.  Amma  o,  sualıma  bond  imiş  kimi 
dcdi  ki, qalmağa olağı var.  Söz ağzından çıxan  kimi nıon isti bir hiss 
kcçirdim.  Elo  bil  hcç  no  cşitmodim...  Otağı  var,  ya  olacaq,  bir şey 
anlamadım...  Bir  az  doqiqloşdirmok  lazım  idi.  O,  sualıma  olavo 
olaraq dcdi ki, onun  iki otağı var.  Bir do xobor aldım vo eyni cavabı 
cşitdim:  iki  otaq vo bir motbox.  Hiss clodim ki, bir də xobor alsam, 
hamam  vo  ayaqyolu  olduğunu  da  dcyocok.  Dcmoli,  sizin  iki  ota- 
ğınız var? -  dcyo iri gözlorimi ona dikib soruşdum.  Dcyoson biz dil 
tapa  bilmişdik.  Bir  ycrdodir?  -  dcyo  maraqla  xobor aldtm.  Boli,  -  
dcdi.  Xobor  alanda  ki,  bunu  niyo  avvoldən  mono  demoyib,  cavab 
vcrib  dcdi  ki,  özündo  olmayıb.  Suda  boğulan  adam  xilas  olmaq 
barodo  fikirloşdiyi  kimi  mon  do onun  bir az ovvol mono dcdiyi  söz 
barodo  düşünmoyo  başlamışdım.  Vo  üroyimo  (yeno  do  harama 
dammışdı  doqiq  bilmirom)  dammışdı  ki,  o  yanımda  olmayanda  da 
ancaq  bu  barodə  düşünocoyom.  Doğrudan  otaqlar  iki  idi  v ə  onları 
motbox ayırırdı.  O deyəndo  ki, şeylorini gotiro bilorsən, m ən gülüb 
cavab vcrdim ki, olanım budur, üstümdokilər... Onun otaqlan köhnə 
bir  mohəllonin  arasında,  ikinci  m ərtobədo  ycrloşirdi.  O,  kcrosin 
lampası  yandıranda  xobor  aldım  ki,  clcktrik 
lampanız  yoxdur? 
Cavab  vcrib  dcdi  ki,  yox,  amma  suyumuz  vo  qaztm ız  xirtdə- 
yocondir.  O  soyunmağa  başladı.  Qadınlar  bclodirlər  də,  bir  şey 
tapmayanda  soyunurlar.  Sözün düzü, əllərindən g ələn iş elə budur. 
O  moni doli  clomok  istoyirdi, deyosən, amma şükür Allaha ki,  mon 
liit  qadın  bodoni  çox  görmüşdüm.  Mon  o  biri  otağa  da  baxmaq 
istodiyimi  bildirdim,  çünki  onu  görmomişdim.  Lap  clə  görsəydim 
do  deyocokdim  ki,  o  otağı  bir  do  görmək  istəyirəm .  Bəs  siz 
soyunmaq  istomirsiz? -  deyə xəbor aldı. -  Bilirsiz, -  dcdim, -  m ən 
tosadüfon  soyunuram,  yatarkən  ancaq  çokmolorimi  çıxartram, 
vossalam.  Üst  paltarlarım  isə -  dedim,  tosadüfi  hallarda  əynim dən 
çıxır,  havadan asılı olaraq.  N ə isə  fıkirloşib, çiyninə bir yaylıq saldı 
vo qabağa düşüb moni o biri otaqla tanış clomoyo başladı.  Sonradan 
bildim  ki,  o  otağa  dohlizdon  do  yol  varmış.  Bəlko  yaxtn  olduğu 
üçün  moni  motbəxdon  aparmışdı,  bilmirəm...  M ən  otağa  heyrətlo 
baxırdım.  Otağın  mcbclinin  sayı  clə  idi  ki,  sanki  onu  hardasa 
görmüşdüm.  Mon soruşdum:  Nodir axı bu? O çox sakitcəsino cavab 
vcrdi:  Qonaq otağı.  Bəli,  qonaq otağı  zir-zibillo dolu  idi  və o zibil- 
ləri  dohlizo  daşımağa  başladım.  O  yazıq-yazıq  m ənə  baxırdı. 
M ənim  cavabım  onu  maraqlandırmasa  da  soruşdu  ki,  neylom ək
232
istoyirom.  Mon  onsuz  da  onunla  danışmaq  istomirdim  vo  hcç  no 
dcmodim.  Ona  fıkir  vermodən  otaqdakı  oşyaları  bir-bir  dohlizo 
daşıdım. Otaqda o qədor zir-zibil vardı ki...  Moqsodim girişi tomiz- 
lomok  idi,  otaq  məni  tutmuşdu  vo  burada  qalmağa  hazırlaşırdım. 
Hcç  olmasa  şlyapanı  soyun,  -   dcyib  gülümsündü.  Mon  ycno  ona 
ohəm iyyət vcrmodon işimi gördüm vo nohayot, otaqda divandan və 
bir-iki  rəfdən  başqa  bir  şey  saxlamadım.  Divanı  qapıya  sarı  sürü- 
düm  və  ertəsi  gün  rəfləri  do  dəhlizo  apardım.  İşimi  görüb  qurta- 
randan  sonra,  ho  yadımda  ikon  dcyim  ki,  o  mono  qotiyyon  kömok 
eləmodi,  özümü  divana  saldım.  Mənim  uzandığımı  görüb  dcdi  ki, 
m ələfə və üstüm ə  salmağa bir şcy  gotirocək.  Monə onun  lıcç  nəyi 
gərək  deyildi.  Gccolor  pordoni  çəkmirsiz?  -   dcyo  xobor  aldım. 
Pərdonin  çirki  qaranlıqdan  da  bilinirdi.  Pordo  açıq  olduğundan 
bayınn qaranlığı  içəri  dolurdu  vo  mənim  əsoblorim  dartıhrdı.  Mon 
divanı  çevirməli  oldum...  Daha  doğrusu  elə  ycro  çokdim  ki,  pən- 
cərə  görünmosin.  Mon  it  öz  darnına  cuman  kimi  divanın  üstüno 
cumdum .  O  dedi:  Lampanı  otaqda  saxlayıram ,  birdən  gcco 
lazımınız  olar.  Mon  ə w o l  dcdim  ki,  lazım  dcyil,  sonra  dcdim  ki, 
özü  bilor,  istəyir  saxlasm.  Fikirləşdim  ki,  yatmaq  gözol  şcydir, 
amma bunun gccolor araya çıxan zibili  olmaya da.  Ona göro do ona 
dedim:  Gccə  bayıra  çıxmaq  üçün  mono  tas  vcrsəniz  pis  olmaz. 
Onun evindo tas tapılmadı, daha doğrusu məno uyğun bir şcy ortaya 
çıxmadı. O dcdi ki, ortası dcşik stul varevindo, osil monim ölçüıııdo. 
O bclə deyondo  nənom  yadıma düşdü, o lıomışo ortası  dcşik stulda 
oturardı,  özü  də  clo  məğrur,  clo  şax  oturardı  ki...  Noyso...  axırı  ki, 
ağzıbağlı  bir  qazança  tapıb  gotirdi.  Mon  ona  dcyondo  ki,  qapaq 
m əno  lazım  deyil,  onu  apara  bilor,  təəceüblə  xobor  aldı:  Ncco 
qapaq sizə  lazım dcyil.  Ə gor mən  desoydim  ki,  bunun  qapağı  lıanı, 
yəqin  ki,  sualı  vermok  xatirinə  cyni  londa  dcyordi  ki,  qapağı  ncy- 
nirəm.  Yaxşı  ki, qapağın  ağzını  otaqda saxladı,  yoxsa  yuxuya gcdo 
bilməzdim.  Çünki  əlimdo bir şcy tutmadan yata bilmirdim. O,  lam- 
panı  ə w o l  qoyduğu  ycrdon  götürüb  kömür  peçinin  üstüno  qoydu. 
m əno elə goldi  ki, indico çıxıb gcdocok, amma yanılmışdım, o asta 
addımlarla  divanın  baş  torəfındo  diz  çökdü.  Dcdi  ki,  cvindo  nə 
varsa  hamısı  dədə-babadan  qalmadır.  Onun  sözlori  moni  maraq- 
landırmtrdı,  bunu  o  özü  də  bilirdi.  Onun  ycrino  kim  olsaydı,  çıxıb 
gcdərdi.  O  danışdıqca  mən  yuxulayırdım,  amma  o  mono  manc 
olurdu.  M ən  dedim  ki,  çıxıb  gctso  yaxşı  olar.  O  monirn  sözümdon
233

---

çıxmadı  vo  lampanı da götürüb gctdi.  Nohayot, mon tok qala bildim 
vo  flkirloşdim  ki,  omolli-başlı  yaıacağam.  T oossüf ki,  dincolo  bil- 
modim.  Sohor  yuxudan  ayılanda  bütün  bodonim  sızıldayırdı.  Hor 
ikimiz  lüt  idik,  bir yataqda  uzanmışdıq.  Dcyoson,  mon  onu...  Boli, 
monim  scvgimin  ilk gccosi  bela kcçdi.
Yavaş-yavaş  monim  güzoranım  qaydasına  düşürdü.  İstodiyim 
vaxt  o  mənim  ycm əyimi-içm əyim i  vcrir,  otağımı  təmizloyir,  pal- 
tarlanmı yuyurdu.  Yazıq monim günahım  üzündon həm işə mondon 
lozzət ala bilmirdi.  Ona görə də otaqdakı  bütün sodləri yarıb keçən 
molahotli  səslə,  amma  mənim  huşumda  qalmayan,  noğmolor oxu- 
yurdu.  Onun  nəğm ələri  daha  m əno manc  olmurdu.  Bir dəfə  ondan 
xahiş  elədim  ki,  otağıma  dibçok  çiçəyi  gotirsin.  O,  sözümü  yerinə 
yctirib  çiçək  gətirdi  və  peçin  yanına  qoydu.  Pcç  yanmırdı.  Mon 
dibçəyə qulluq eləm əyə başladım, amma bir qodor keçəndən sonra 
dibçək də  onun çiçəyi  də hətta otağa dolan qoxu  da  məni  bezdirdi. 
Mən  fıkrimi  ona  açanda  dedi  ki,  tozosinı  gotiro  bilər,  amma  mən 
ctiraz  elədim,  çünki  təzəsi  m ənə  lazım  deyil,  köhnəsi  kimi.  Anna 
barəsində  mən  daha  düşünmürdüm,  o  moni  qətiyyən  maraqlandır- 
mtrdı.  Onun  nəfəsi, səsi,  gəzişi, hətta baldırları  da məni  m araqlan- 
dırmırdı.  Onun  otağından  gələn  qarıştq  soslor  məni  narahat  clə- 
m əyə  başlamışdı,  mon  özümü  açar  dcşiyindon  onun  otağına  bax- 
maqdan  güclə saxlayırdım.  Fikirləşirdim  ki,  bəlkə  o  deşiyə bir  şey 
tıxaytb,  bəlko  ordan  hcç  no  görünmür.  Bir  gün  x əb ər  aldım: 
Dcməli, siz  fahişəliklə dolanırsız? O: -  Bəli -  dcdi, -  biz fahişəliklə 
dolanınq. -  Bəlkə, -  dcdim, -  ordakılara deyosən ki, bir az sakit işlə- 
sinlor.  Elə  dcdim  ki,  onu  hövsolədon  çıxara  biləm ,  onunsa  vecinə 
olmadı  vo  gülə-gülo  dcdi  ki,  oniar  dayana  bilmirlər.  Deməli,  m ən 
çıxıb getsəm, pis olmaz, hə? -  deyə xəbər aldım. O, dədə-baba şey- 
lərinin  arasından  pordo  çıxarıb  m ənim   və  öz  qapısma  asdı.  M ən 
dedim ki, hərdənbir modom cofəri  ycm ək üçün m ənə əziyyət verir. 
Cəfəri!  -   dcyib  elə  bağırdı  ki,  guya  m ən  adam  yeyənəm   v ə  ürə- 
yimdən  adam  əti  ycmək  kcçir.  Başa  düşdüm  ki,  cofəri  mövsümü 
başa çatır və bu mümkün olan şey deyil.  Ə gər dünyada cəfəri  deyi- 
lən  bitki  olmasaydı,  mon  yoqin  ki,  şüyüd yemoyi  də  xoşlamazdım. 
Onda  mənimçün  soğanla nanonin  fərqi  olmazdı...  Elə  bu  fıkirlordo 
idim ki, birdən ürəklənib m ənə dcdi ki, uşağa qahb, özü d ə bcş-altı 
aydır.  Hətta  onu  da  dedi  ki,  uşağın  m ondən  olmasına  heç  bir şüb- 
hosi yoxdur. Sonra moni  inandırmaq üçün soyundu vo qam ım  m əno
234
göstordi, clo bil qamını  gözümo soxacaqdı.  Soyunmağının sobobini 
onunla izah elədi ki, moni inandırsın, ağlıma gotirmoyim ki, qamına 
yastıq-zad bağlayıb. O monə iri gözləri ilə baxırdı, gözlorinin rongi 
yadımda  qalmasa  da  doqiq  bilirəm  ki,  gözlori  iriləşmişdi.  Mən 
bütün qüvvəmi  vo səsimi  toplayıb dedim ki, uşağı  salmaq  lazımdır. 
Sözümə  bond  imiş  kimi  pordoləri  açdı,  onlardan  birini  özüno 
bürüdü,  gözlori  daha  da  iriloşdi...  Və  çıxıb  gctdi.  Boli,  o  gündon 
monim  günüm  qara  oskiyo  büküldü.  Hara  gcdirdimsə  o  qamını 
gözümə  soxurdu,  başıma  qaxırdı  və  tez-tez  də  dcyirdi  ki,  uşağın 
məndon  olmasına hcç bir şübho yoxdur,  fıkir vcrsəm, guya mon do 
onun  qamında  uşağın  ncco  atılıb-düşmoyinin  şahidi  ola  bilorəm. 
Mon  do  cavab  vcrirdim  ki,  ogər  uşaq  atılıb-düşürso,  deməli 
mondən  deyil.  Qış  qapının  ağzında  idi,  mən  doqiq bilirdim  ki,  qışı 
kcçirmək üçün burdan yaxşı sığınacaq tapa bilmorom. Ona göro do 
gctm ək barodo düşünəndo otim  ürpəşirdi.  Amma  no ctmok olardı? 
Mən  hiss  elodim  ki,  onun  yanında  kimso  var,  başı  qarışmışdı,  özü 
do  yanmdakı  zənən  xeylağı  idi,  dcyəson.  Qovulmadığım  ycrdon 
gctmok m onə çotin golirdi, amma mənim başqa olacım qalmamışdı. 
Mon  sakitco  pcncoyimi  və  şlyapamı  gcyindim,  ayaqqabılanmın 
bağını  bağladım,  hcç  nəyimi  unutmadan  dohlizo  açılan  qapını 
açdım.  Daşıyıb yığdığım şcylərin üstündon atıla-atıla eşiyə çıxdım. 
Hiss  eloyirdim  ki,  məni  izloyirlor,  düzdü  mən  lıcç  no  görmədim, 
ancaq  hiss  clodim.  Harada  olduğumu  ayırd  cləm ək  üçün  səmaya 
baxdım.  Ayı  bürcünü  axtarmağa başladım,  doqiq  bilirdim ki,  ə göy- 
dədir, amma m ən onu tapa bilmədim.  Sonra fıkirləşmədon gctməyə 
başladım. Öz addım soslorimi ozizləyo-ozizləyo dünyamn irili-xır- 
dalı  soslərinin ohatəsindon çıxıb sükuta qoşuldum, sükutu qucaqla- 
dım,  sükutu  sevdim.  Monimçün  hcç  bir  əhəm iyyəti  yox  idi.  Sos 
sosdir,  sos  sos  olaraq  qalır.  Əsas  m əsələ  odur ki,  o  səslər olmasm, 
o səslərin kökü kosilsin.  Mən həmişo bu arzuyla yaşamışam, amma 
daha xeyri yoxdur, mon bu arzuya nifrət eləyirom. Yəqin ki, qarşıda 
moni başqa imtahanlar gözloyirdi.  Subay qalmayacaqdım ki.  Kimiso 
sevm ək  lazım gələcokdi.  Scvgi ürəyin insan bcynino yeritdiyi elik- 
sir kimi  bir şcydir.  Ürəklə zarafat cləm ok mümkün deyil...
235

---