ŞƏ r q -q o r b

qısqanırdım...  Altı ay idi  ki, onunla görüşürdüm,  onu sevirdim.  Hcç 
kimi  bclo  chtirasla  scvmomişdim.  Əro  gctdiyim  adam  üroyimco 
dcyildi  vo  bununla  bclo  onun  ölümü  mono  böyük  bir  dord  oldu. 
Sizo  ncco  dcyim,  axı?  Frcdi  tanıyan  giinü  clo  bildim  dünyaya 
ycnidon  golmişom.  Klo  bildim  xoşboxt  olacağam.  Düşündüm  ki, 
yaşamağa  monim  do  lıaqqım  vardır.  Onu  scvirdim.  Ona  hcyran 
idim.  O  mono  nolori  başa salmamışdı?!
Qadın  başını  aşağı  saldı:
-  O mono hor şcyi öyrodirdi, -  qadın ycnidon sözüno davam ctdi.
-   Əlbotto,  onun  ncco  mchriban,  iltifatlı  vo  mono  qarşı  ncco 
mohobbot boslodiyini  siz başa düşo  bilmozsiniz!  Mon bununla tos- 
kinlik  tapır,  özümü  ovundurmağa  çahşırdım.  Frcd  özünü  homişo 
mohobbotli,  diqqotli  göstorirdi,  ancaq  mon  onun  öz  işino  neco 
vurulduğuna hcyran olmuşdum. Yox, bu söhbotin yeri deyil.  Sohər- 
don  axşama  kimi  onun  idarodo  məşğul  olduğuna  mən  təəccüblən- 
mirdim.  Ancaq  sonra...  başıma  nə  golocəyini  hcç  ağlıma  gotir- 
mozdinı. Çünki gözlonilmədon ağlasığmaz işlor, hadisəlor baş verirdi. 
Mon  müoyyon  bir  m əsələdə  tokid  ctdikdo  o,  get-gcdə  dəyişilir, 
tanınmaz  olur,  elo  osobiləşirdi  ki,  guya  mon  onu  hcç  bir  şeydo 
düzgün  başa düşmürom.  Əvvəlco,  onun  mono  dcdiklorinə  inandım 
vo  hotta,  hor şcyo  inanmağa  hazır  idim.  Ancaq  gctdikcə  başa  düş- 
düm  ki,  o  kimdonso,  başqa birindən asılıdır...
Ş cf  ilo  mon,  istor-istom oz  bir-birim izo  baxdıq.  Qadın  fikrini 
tamamladı:
-...B aşqa  bir  qadından.  İlahi,  nccə  də  yaman  güno  qalmışdım! 
Mon bura qodor qısqanclığın no dcmok olduğunu bilmozdim, çünki 
mohobbotin no olduğunu başa düşmürdüm...  Elo bodboxt güno qal- 
mışdım  ki,  özümü  öldürmoyi  qorara  aldım.  Bu  gün  öz-özüm o 
yaxşı-yaxşı  haqq-hcsab  vcrondo  görürəm   ki,  monim  arzum,  isto- 
yim  somimiyyotdon  doğmamışdır.  Çünki  mon  yalnız Frcdi  tohlüko 
qarşısında  qoyuram.  Yoxsa  mon  öz  tapançamı  stulumun  gözündon 
götüror  vo  dorhal  da  özümü  öldürərdim.  Boli,  Fred  artıq  istifado 
ctmodiyi  bir  tapançanı  mono  vcrmişdi.  Tapançam  mono  əna  görə 
vcrmişdi  ki, mən cvdo homişo narahat, soksokəli olurdum, xüsusilə 
qış  günlorindo.  Villa  dö  Rcünyon  adoton  xolvot  ycrdir.  Hordənbir 
avaralar bu  tərofloro  golirlor.  Axı,  mən  qoca  qulluqçu  qadınla  tok 
olurdum?!  Qonşuluqda  yaşayan  iso  qardaşım  idi.  Ancaq  o  da  hcç 
vaxt  golib  monimlo  birlikdə  olmaq  istəm om işdir,  heç  özüm  do
220
bilmirdim  nə  üçüıı.  Hcç  olmazsa  bir  tohlükə  baş  vcrəndo  lapança 
onu soslomək, haraya -  kömoyo çağırmaq üçün kara golordi. Çünki 
mon  ömrümdo...  IIcç vaxt  olimo  silah  almamışam...  Planımı  bütün 
gcconi  götür-qoy  ctdim.  Bu  haqda  dərindon  düşündüm.  Frcd,  öm- 
ründo  yalmz bir  nofor  qadın  görmüşdür.  Bolko  do  o  homin  qadına 
da cvlonmişdir vo mono göro, onu atmaa  istomirdi, bununla bclə, ə 
moni  do  sevirdi.  Mon  ölsoydim  bclo,  o  moni  scvocokdi.  Sabahısı 
gün o, tclefən ctdi.  Mono cşqnamo oxudu.  Ancaq dediklori sözlorin 
içindo  məno  təsəlli  vcro bilocok  bir kolmo do yox  idi.  Homin  gün,
-   dcyo  madam  Döqiz  facionin  baş  vcrdiyi  güno  işaro  ctdi.  -  biz 
görüşməyi  qorara  almamışdıq.  O  özünü  çox  yorğun  hiss  cdirdi. 
Günortadan  sonra o,  tok olmağı  xoşlardı.
Həm in  gün  yuxulu  adamlar  kimi  dolandım.  llcç  bilmirəm, 
ölmok üçün  özümə  ncçə  saat bozək  vcrdim...  tomizlik  işi  apardım. 
Vo  sonra yağışa  baxmayaraq  piyada  yola düşdüm.  Açarı  vo  tapan- 
çamı  əl  sumkama  qoymuşdum.  Gozdim...  gəzdim...  ta  yorulunca... 
Gcconin bir vaxtmda özümü birdon clo yorğun hiss ctdim ki, nolıayot, 
bir maşın saxlatdırdım vo ünvanı  sürücüyə dcdim:  Krım  küçosi, 26.
Birdon  özümü  dohlizdo  gördüm.  Qapıçı  qadın  öz  kiçik 
otağından moni  səslodi:  “ Bonjur, madam!”  Mon onun salamını  alıb 
addımlarımı  ycyinlotdim,  pillokoni  qalxdım.  Fikirloşirdim:  “ Üç 
doqiqodon,  iki  doqiqodən  sonra  nıon  ölü  olacağam!”  Qapıııı  sos- 
sizco  açdım.  Frcdin  paltosunu vo  papağını  gördüm.  İş  otağına  kcç- 
dim. Otaq boş idi. Ancaq qapının o biri torofındo, otaqda kimso vardı, 
oturmuşdu,  qurcalanırdı.  Gözləyirdi  ki.  onu qobııl  ctsinlor.  Qapının 
pərdəsini  yavaşca  qaldırdım.  Pcçin  yanındakı  kiçik  mücrünün 
üstünə  oyilmiş  Frcdin  arxası  m əno  lorof idi.  Onun  no  ctdiyini  mon 
dcyo  bilmozdim.  O  gözlonilmodon  qamotini  düzəltdi.  Qapmın 
pərdosini  vo  moni  apaçıq  göstoron  qarşısındakı  güzgüyo  baxdı. 
N ozərlərim iz  bir-birino  sataşdı.  Onun  gözlori  clo  yanırdı  ki,  mon 
onu güclo tanıdım. Gözlor moni  clo bil ovsunlamışdı.  Başqa hcç bir 
şcy göro bilmirdim. Ancaq o cold monə torof dönüb qışqırdt: “Əllor 
yuxarı!”  Boli,  onun  olindoki  tapança mono  torof tuşlanmışdı.
Mon  indi  başa  düşdüm  ki,  onun  olindoki  tapança  monimdir  vo 
inandım ki, ogor totiyi  çoksoydi, hor şcy mohv olacaq, ona qarşı  olan 
mohəbbətim bir anın  içindo sönocokdi.  Tosovvür cdirsinizmi. o  ncco 
doyişmişdi!  Onun  bu  voziyyotdo  hadiso  törodocoyi  adi  bir  şcy  idi. 
Odur  ki,  mon  bərk  vahiməyo  düşdüm.  Yalvancı  soslo  bağırdım:
221

---

“l-'rcd!” vo bu sos qulaqlanmda böyük oks-sodaya çcvrildi. Ancaq bu 
an  mon  onun  qollan  arasına  atllmaq,  onu  bağnma  basmaq  vo  ondan 
olub kcçon hor şcy üçün üzr istomok haqqında düşündüm.
Vo  bu  an  mon  onun  ycro  sorildiyini  gördüm.  O  torponmirdi. 
Tapançanı  tutan  olim  od  tutub  yanırdı.  Özüm  do  hcç  no  başa  düş- 
modon  ycnidon  qışqırdım:  “ Frcd!”  lilo  bilirdim  ki,  ölürom.  Homin 
anda arxamdan kiminso qaçdığını hiss ctdim vo cold çcvrildim. Arxa- 
dan  qaçan  adamı  gördüm.  Bu,  bayaq  dohlizdo  gördüyüm adam  idi.
Qarabasma  moni  doli  kimi  horokot  ctmoyo  mocbur  ctdi.  Boli, 
mon  yalnız  bu  an  başa  düşdüm  ki,  mon  bu  kabusa,  ya  noyoso  atoş 
açmışam vo hcç bir şcyi do nozoro almamışam.  Mono clo golirdi ki, 
mon  gozmişom,  qardaşımla  rastlaşmışam,  tapançamı  da  olimdon 
clo  o  alıbdır.  Ancaq  bu  dcdiklorim  mümkün  olan  şcy  dcyildi. 
Monim  qardaşım  orada  ncco  ola  bilordi?  Daha  sonra  gözümü 
açaııda özümü  yorğan-döşokdo gördüm...
Qadının üzüno mcyit rongi çökmüşdü... O hor şcyi dcyib qurtar- 
mışdı.  Vo  mon  fikirloşirdim:  “ İkinci  cinayotin  baş  vcrdiyini  ncco 
tosovvür ctmok olardı? Hcç noyo göro...” ...Onun  başı çiynino oyil- 
mişdi.  Fikir onu  aparmışdı.
-  Daha sonra no oldu? -  şc f soruşdu.
-  Sonra  no  oldu? -  qadm,  şefin  dcdiyini  tokrar cdorək  soruşdu.
-  Qardaşımı stolun yanmda gördüm. Hor şcyi ona danışdım. O mono 
ağlımı  itirdiyimi  söylodi.  Hotta,  hokim  çağırtdırdı.  Golon  hokim 
müalico  üçün  sanatoriyaların  birino  gctmoyimi  moslohot  gördü. 
Qardaşım inandı  ki, hoqiqoton bclo bir ohvalat olmuşdur.  Mon Frcdi 
yaralamışdım.  Ancaq onun  voziyyoti  yaxşı  idi,  moni  bağışlayardı... 
Yuxu  moni  apardı.  Yuxudan qalxan  kimi,  monim xcyirxah  xidmot- 
çim  tolaş  içindo  Fredin  ölüm  xoborini  gotirdi  və  polisin  goldiyini 
xobor vcrdi.
Madam Döqiz axınncı  sözünü dedi:
-  Vo homin doqiqo do gcyinib  bura goldim.
222
S E M Y U E L B E K K E T
(
1906
-
1990
)
İL K   M Ə H Ə B B O T
(hckayə)
Atam ölmosoydi, yoqin ki, holo do subay qalmışdım.  Bəli, monim 
scvmoyimin səbobi molız atamın ölməyi oldu. Sözün düzü hcç bilmi- 
rom,  bu  hadisoni  no  ilo bağlamaq daha düzgün olardı,  yoni  monim 
scvmoyimi.  Bilmirom...  Bilmirom...  Yaxşı  olar  ki,  bildiyim  şcylor 
barodə  danışam.  Yox, clo  scvmoyim  haqqında danışsam yaxşı olar, 
axı  çox  şcy, dcmok olar ki,  çox  şcy  holo  do yadımdadır.
Atam  tozə  rəhmotə  getmişdi  vo  mən  öz  övladlıq  borcumu 
ycrinə yctirmok üçün  onun qəbrini  ziyarot ctmoyə  mocbur  idim.  O 
gün  iso onun ölüm  tarixini doqiqloşdirmok üçün qobiristanlığa gct- 
mişdim,  yoni  homin  gün  onun  anadan  olma  tarixini  bilmok  moni 
qotiyyon maraqlandırmırdı.  Bunu ona görə dcyirom ki, ora no üçün 
gctdiyimin  səbəbini  dəqiq  bilirəm.  Mon  do  doqiq  bildiyim  şcylori 
xatırlamağı xoşlayan adamam.  No iso...  Evdon tczdon çıxdım, qobi- 
ristanlıqda  bir  balaca  nahar  clədim  və  axşama  yaxın  cvo  döndüm. 
Bir-iki  gündon  sonra  maraqlandım  ki,  göroson  kişi  ncço  yaşında 
ölüb vo bu m oqsodlə b ird o  qobiristanlığa qayıtmalı oldum. Ycgano 
güman  ycrim  baş  daşındakı  yazı  idi.  0   gündən  hor  iki  tarixi  öz 
doftorçəm ə  yazdım  vo  o  doftorçoni do həmişo özümlo gozdirirom. 
Elo  ona  göro  do  yaxşı  yadımdadır  ki,  scvəndo  iyirmi  bcş  yaşım 
vardı.  Çünki  monim  özümün  anadan  olma  tarixim,  -   özümünkünü 
dcyirom  ha,  -   hcç  vaxt  yadımdan  çıxmır.  Ona  görə  do  onu  hcç 
ycrdə  qeyd  cləm oyə  ehtiyac  olmur.  Onunçun  ki,  bu  tarix  mənim 
yaddaşıma,  beynimə,  düşüncolorimə  yazılıb  və  yoqin  bilirəm  ki, 
noyi  do  unutsam  aııadan  olduğum  ili  heç  vaxl  unutmaram.  Elə  ona 
göro do bu  tarixi bozon qeyd cloyirom, homişo olmasada hordənbir 
olur vo  bu  tarixi  qcyd clomok m əno  ləzzət cloyir.
Bilirsiz nə  var,  kim  no dcyir dcsin,  monim qobiristanlıqdan  çox 
xoşum  golir və orda xoşagolmoz bir şcy görmürom.  Vo çox  güman

---