ŞƏ r q -q o r b

olmadığım  başa  düşür.  Əlbotto,  bu  çox  davam  cdo  bilməzdi, 
qadında ona qarşı  baş qaldıran  hisslor gct-gcdo  böyüyürdü.
Sohmdarların  ümumi  yığıncağından  iki  gün  ovvəl,  on  sokkiz 
min  franklıq böyük bir  mobloğ  kosirlori  ödomok  üçün  toxucu  fab- 
rikinin  kassasına  daxil  olur.  Fcru  bu  mobloği  alıb  gotirmok 
moqsodilo  banka  gcdir.  Pulun  alınması  üçün  hazırlanmış  çckdo 
tokco  bank  müdirini  ovoz cdon  şoxsin  imzası  varmış.  Sonra homin 
mobloği onun özü gotirib scyfo qoyur. Bir ncçə hoftə imiş ki, scyfın 
açannı  o,  cibində  gozdirirmiş.  Müdir,  yığıncağın  başlandığı  güno 
qodər homin  mobloği öz nozarəti  altında saxlayır və yalnız bu vaxt 
tokid  edir ki,  Fcru  onun  yanında  qalıb  işləsin.  Bu  müdirin  ona  bclə 
inam  göstomıəsi  onu  təşvişo  salır.  Ümumi  yığıncağın  başlandığı 
gün  (yığıncaq  günortadan  sonra  başlanmalı  imiş)  sohər açılan kimi 
Fcru  mobloği  saymağa  başlayır.  Bclə  bir  təcili  işo  başlamasına 
müdiriıı no üçün səroncam vcrmosi onun hcç ağlma da gəlmir. Dörd 
yüz min  frank oskik golir.  Fcru dost hesab etdiyi  bir nəfərin yanına 
qaçır.  Onun  ittiham  edilmosi  üçün  bu,  əvvəlcədən  planlaşdırılıb- 
mış.  Müdir həmçinin bildirir ki, scyfı başqa adam aça bilm əz, çünki 
açar  homişo  Fcrunun  öz  əlindo  olubdur.  O  bunu  da  əlavo  cdir  ki, 
müdirin  arvadını  lokəlom əyo  cohd  etm əklə  onun  cvinə  qalmaqal 
salan bir adam  hər şcyə qadirdir.  Çox tcz, hazırlıqsız və çox sərrast 
deyilmiş bclo  bir ittiham  hökmü  Ferunun  gözlərini  açır,  onu  duyuq 
salır.  Scyfın  açarını  müdir  bax,  bunun  üçün  Fcruya  tə rə f  itolo- 
yibmiş.  Ancaq  kök  adamın  büruzo  vcrdiyi  bu  qəzobdon  Fcru  işin 
işdon  keçdiyini  başa  düşür.  M üdir  həm in  gün  səhər  artıq  bilir  ki, 
Feru  bu işdən canını  hcç cürə qurtara bilm oyocəkdir vo günortadan 
sonra şoriklər arasında qazanc payını  bölondo dörd yüz min  frankın 
çatışmadığını  hamı  görocokdir;  özünü  müdafıo  ctmək  üçün  hcç  bir 
imkanı  olmayan  Fcru homin  saat da  hobs olunacaqdır.
Feru  və onun  müdiri  arasında dəhşətli  bir səhno baş  vcrir.  Feru 
səsini  qaldıran  kimi  müdir odasını  dəyişir.  Fcru  ağlamağa  başlayır, 
arvadının  onu  taladığını,  dağıtdığını  bildirir  vo  arvadının,  uşaqla- 
rımn  xatirinə  onu  bağışlamağı  müdirdən  döno-döno  xahiş  cdir. 
M üdir ona dörd yüz min  frankı qaytarır və xahiş edir ki, no qodor ki 
gec deyil, bu pulu da o biri pul dostlərilə bərabor aparıb ycrino qoy- 
sun.  Fcru  bütün  bu  dcyilonlori  cdir.  Müdir  ondan  xahiş  edir  ki,  o, 
kassaya  indiyo  kimi  hcç  kimin  gctmədiyi  pillokonlərlo  və  dohliz-
lərlo gctsin.  Fcru göz yaşları  içində dcyilonloro omol cdir vo domir 
kassaya yaxınlaşanda  müdirin  müavinini  kassanın yanında görür...
Öz  kabinctində  olan  müdir  qışqırıq  sosi  cşidir.  O,  direktorun 
yanına girir ki, Fcrunun böyük bir oğurluğu haqda ona xobor vcrsin vo 
desin  ki, hesabdarın sızıldayıb ağladığını gördüyündon hcç olmazsa 
dostluğun  xatirino  götürdüyü  pulları  aparıb  ycrinə  qoymağı  ondan 
xahiş  ctmişdir.  Əgor  dircktor  istoyirso  o,  Fcrunu  pullan  ycrino  -  
kassaya  qoyanda  göro  bilor.  Müdir  kosə  yolla  kassaya  torəf qaçır. 
Fcru  onun  qarşısında  m atı-qutu  qurumuş  halda  donub  qalır,  olin- 
doki  bağlı  pulları  hcç  bilmir  ncylosin.  Müdirin  moslohotino  qulaq 
asacağı  təqdirdə  cşitdirirlor  ki,  onu  işdon  uzaqlaşdıracaqlar.  Ogor 
azacıq  ctiraz  cdorso,  elə  homin  andaca  onu  cinayot  mosuliyyotino 
cəlb  edəcəklor.  Fcru  bilmir  özünü  ncco  müdafıo  ctsin.  Müdirin 
onunla  ikinci  dofo  oyun  oynadığını  başa  düşdüyündon  heç  bir şcyi 
götür-qoy  ctmodən  inamr  ki,  həqiqotin  açılması  inandırıcı  olm a- 
yacaqdır.  Axt,  ona kim  inanacaqdı? O susur.  Qapıya atılıb “rohmli” 
adamın  paltarının  hcç  olmazsa  boyunluğundan  yapışıb  hor  şcyi 
onun  boynuna qoymaq,  ona ctiraf ctdirm ək  istoyir.
Adını  təm izə  çıxarmaq  üçün  diqqətlə  və  tomkinlo  min  cür 
vasito,  yol  arayıb-axtaran,  üroyindo  intiqam  hissi  aşıb-daşan  l-cru, 
cvino  golir.  O,  kcçmiş  cobho  yoldaşlarından  birinin  cvino  yollanır 
vo  istəyir ki,  ənu  özüno vokil  tutsun.  Fcru,  yoldaşının  ona  iııannıa- 
dığını görür.  Bclə olduqda o, müdirin arvadının yanına gctmok  isto- 
yir.  Fikirləşir ki, yaxşı, bax, tutaq ki  gctdi, bos no dcsin ona? Arvad 
gündolik  yaşayışı  xatirinə  və  nəhayət,  uşaqlarının  atası  kimi  orini 
scvirdi.  O da buna  inanmayacaqdı, arvad da onu dəhşotlo, biabırca- 
sına rodd cdəcokdi.  Fcru bir vəkildon moslohot alır. Vokil do özünü 
laqcyd  aparır və  bu  hongam ədən  bclo  asan  vo  sağ-salam at  qurtar- 
dığına  görə  onu  ürəkdon  təbrik  edir.  Vəkilin  yanından  gedondən 
sonra  Fcru  özünü  öldürmək  fikrino  düşür.  Ancaq  özünü  öldürmok 
üçün  do  bir  əsas  yox  idi.  Axı  o,  pulları  oğurlamamışdı?!  Onun  on 
ağır günündo,  tosadüfən  sonin  xaç  atalığının  şokli  olan  qozct  onun 
olino kcçir. Frcdcrik Böloya -  Cinayot Axtarışı  İdarosinin adlı-sanlı 
m üfottişinə  son  dəroco  oxşaması  bu  adama ümid vcrir.
O  hcç  kimdon  hcç  bir  maddi  kömok  istomirdi.  Bu  işdon  yaxa 
qurtarmaqdan  başqa  onun  ayrı  bir  kömoyo  chtiyacı  yox  idi.  Bölo, 
sorğu-sualsız  ona  normal  yaşayışını  tomin  ctmək  vo  üst-başını 
təzələm ək üçün pul  vcrir.
209

---

Toxminon  iki  hoflo  sonra,  elo  homin  idaronin  özündo,  nohayot, 
onun  Leon  Fcru  ilo  no  üçün  son  doroco  maraqlandığım  öyrondim. 
Hor şcydon  ovvol  mono  and  içdirdi  ki,  no  qodor  ki  o  sağdır,  onun 
mono  dcdiyini  lıcç  kimo  dcmoyim.  O  mono  toxminon  bcle  dedi: 
“Bilirsoıımi ki, no sobobo göro istomirom Xüsusi Briqadanm dirck- 
toru olum?!  Harada işloyiromso işloyim, bilirom ki, heç kim monim 
işimi  göro  bilmoz.  Mon  senin  işini  o  zaman  böyük  momnuniyyotlo 
aparardım  ki, bütün  işlori  yalnız özüm  göroydim  vo  heç kimle ela- 
qodo olmayaydım. Amma idaronin öz qaydaları var ve bunlara riayot 
cdondo söz yox ki, bu mümkün olaıı şcy deyildir. Ho, yaxşı, gol bizim 
ikimiz do cürot cdib qayda-qanunuıı, nizamnamonin hcç vaxt yol ver- 
modiyi  bir şcyo  girişok.  Əgor son  tokco  monim  müdirim  olsaydm, 
yoqin  ki,  bu  işdo  sono  inanmağa  osasım  olardı,  başqalarına  olduğu 
kimi,  bunu  sono  do  rova  bilordim.  Axı,  son  mənim  dostumsan?! 
Bax  mosolo  do  burasmdadır.  Mon  Fcrunu  özümlo  götürürem,  onu 
fonnalaşdırıram,  onu  öz  donumda  gcyindirirom,  özümə  oxşadıram 
vo o, böyük ustalıqla Frcdcrik Bölonu toqlid cdir.  İşlodiyim idaroyo 
o yalnız  lazım olaıı  vaxtlarda golocokdir.
Günlorin  bir  günündo  mon  bir cinayotin  üstünü  açanda  Xüsusi 
Briqadanın dircktoru da monimlo getmoli oldu.  Fcru da orada idi. O 
artıq bizim  işlo az meşğul olurdu.  O  işdo olan zaman yalandan can- 
foşanlıq cdir, özünü lazımlı bir adam kimi göstormoyo çalışırdı. Mon 
toroddüd clmodim, onu da özümlo apardım. İşlor çox ola gedirdi, hor 
şcy öz qaydasında  idi.  Hor dofo bir hadiso baş vcrondo mon  forqino 
varmadan dorhal  işo  başlar,  onu sınaqdan  keçirmoyo çalışardım.
Allı  ay  bundan  ovvol  sonin xaç  atalığın  bir ziyafoto dovet edil- 
mişdi.  Onun  ovozino  ora  Fcru  getmiş  vo  orada  çox  fusunkar  bir 
qadınla tanış olmuşdur. O, bir gün sonra hemin qadın haqqında mone 
xüsusi hoyocanla danışdı vo qoti olaraq bildirdi ki, onu bir daha göro 
bilmoyocokdir.  Bclo  ki,  mövcud  voziyyot  ona  üroyi  istodiyini 
etmoyo  imkan  vcrmir.  Bölonun  başqa  bir  fıkri  do  varmış.  Fcrunun 
tebioton  hossas olduğunu bildiyindon bclo düşünür ki,  başma golo- 
cok  macoradan  onu  çokindirmoyo  ixtiyarı  yoxdur.  Hadiso  ilo  ela- 
qodar olaraq bunu da dcyok ki, Fcrunun süni olaraq  Bölonun cildino 
girmodiyini  mon  olimin  içi  kimi  bilirdim,  bclə  ki,  o,  no  qəd ər  ki, 
Bölo  idi  onun scvmoyo vo scvilm oyə ixtiyarı  vardı.  Burası  da vardı 
ki, sənin xaç atalığın bu hadisodon özünü çox şon göstorirdi.  Həmin 
qadın  ona  öz  pcşosinə  daha  sıx  bağlanmaqda  homişo  sobəb  olmalı
210
idi.  O,  hotta təkid cdir ki, cavan qadın golib  burada  Fcrunu görsün. 
Bütün  camaat  ancaq  Frcdcrik  Bölonun  ycni  cşqo  düşmosindon 
danışırdı.  Fcru  ilo  madam  Döqizin  olaqosi  doğrudan da  rosmi  şokil 
almışdı.  Hotta,  camaat  deyirdi:  “Göroson,  toy  no  vaxt  olacaqdır?” 
Fcru  yaxşı  bilirdi  ki,  bu,  mümkün  olan  şcy dcyildir.  Madam  Döqiz 
iso olsa-olsa onun  yalnız. moşuqosi  ola bilordi.
VI
G ecə  saat  üçdo  tclefon  zəng  çaldı.  Bununla  da  menim  bütün 
planım  alt-üst oldu (çünki  homin  gün no cdəcoyimi  planlaşdırmış- 
dım).  Tclcfonda  damşan  şc f özü  idi:
-  Son-Lui xəstəxanasından bildirirlor ki, yaralı can vcrir.  Elə bu 
saat sən  gct ora,  mən  do  yarım  saatdan sonra golocoyom.
Y anaçıq  qapıdan  inilti  golirdi,  homin  tanış  inilti...  Cavan  bir 
tocrübəçi  təlobə,  yaşlı,  gonbul  tibb  bacısı  vo  bir  başqası  tutqun 
işıqda çarpayınm  otrafmda dayanmışdılar.
İnilti birdon-biro kosildi... Tibb bacısı qışqırdı:
-   Hokim!..
Tocrübəçi  toləbə  irolilodi  vo  mon  üç  nofor ağxalathnın  çarpa- 
yıntn  üstünə  əyildiyini  gördüm.  Nofosimi  içori  çəkmişdim.  Son 
doroco sakitlik  idi.
-   Müsyö,  -   tocrüboçi  tolobo  mono  torof çcvrilorək  dillondi, 
hor şcy  bitdi,  o öldü.
Rongim  sapsarı  saraimışdı, o m əno baxıb pıçıltı  ilo dcdi:
-  Müsyö  Bölo ilo  qohumluq  olaqəniz yoxdur ki?
-  M ən onun  xaç  oğulluğu  idim.
Cavan  tibb bacısı  lampanın qarşısındakı  örtüyü çokdi, gur, göz- 
qam aşdıncı  işıq otağa doldu.  Mon  tocrüboçi  tolobo  ilo dohlizo çıx- 
dım.  Bizo  torof gəlon  müsyö  Pikarı  gördük.
-  Müsyö  Bölo  clo  indico kcçindi, -  tocrüboçi  toləbo dcdi.
Ş cf otağa daxil  oldu.
-   Müsyö,  bolkə  mcyiti  yarsınlar?  Kim  bilir,  bolko  güllolori 
çıxartsaq,  ycni  bir şcy öyronocoyik?
-   Ho,  yaxşı  oldu!  -   şcf,  söhboto  qarışdı.  -   Razıyam,  mcyit 
yarılsın!  Lap clo  bu  saat  yarılsın!
Az sonra,  Dampycr,  bir noforin  müşayiətilo  güllolorin  ikisini  do 
soliqəli  bükülmüş şokildo bizo gotirdi.
211

---