ŞƏ r q -q o r b

-   llcç  no,  müsyö  Simon,  dcmok  olar  ki,  hcç  no...  Mon  onun 
adını  bclo  cşitmonıişonı.
-  Müsyö Bölo onun haqqtnda bu vaxta qodor sizo bir söz dcm o- 
yib?
-  Hcç  vaxt!  Ancaq,  bir dofo cvdo  işloyorkon,  o  mono  demişdi: 
“ Üçüncü  morıobonin  yarısını  kirayoyo  vcrocoyom,  özü  do  bu 
yaxınlarda,  monim  oziz  Anjclikam.  İlk  baxışda  balaca  işdir,  ancaq 
başqa  cür  do  baxmaq  olmaz  buna;  clo  bu  özü  bir  işdir.  Divarı 
başlayıb  lıörmok  lazımdır.  Sizin  heç  no  ilo  işiniz  olmasın,  işloro 
özünı  nozarot  cdocoyom” .
-  Elcktrik  lampanız varmı,  madam  Moron?
-   Bir köhnosi  var.
O,  lampanı  ıııono  vcrdi.  Divar  şkafındakı  paltarları  diqqotlo 
nozordon  kcçirtdim.  Əvvollor xaç atalığımm oynindo gördüyüm bu 
paltarların  lıamısını  tanıdım.
Ycnidon  madanı  Moronin yanına eıımoli  oldum.
-   Müsyö  Bölonun  gcyim  otağı  ikinci  mortobodo  ola-ola  ncco 
olub  ki, onun  paltarlan  üçüncü  mortoboyo  golib  çıxıbdır?
-   Müsyö  Bölonun  paltarları  niyo  üçüncü  mortobododir?  -  
madam  Moron  israrla soruşdu.  -  Üçiincü  mortobonin  harasındadır?
-  Dibdoki  otaqda,  böyük  divar şkafında.
-  O  palıar  şkafı  açıqdır?  Axı  mon  onu  homişo  bağlı  görmüşom 
vo  özüm  do  hor  gün  otağı  yığışdırıram?!  Ancaq  qaldı  ki,  müsyö 
Bölonuıı  paltarları, onlar siz dcdiyiniz ycrdo  ola bilmoz, çünki  mon 
özüm  öz gözlorimlo  onları  ikinci  mortobodoki  divar  şkafında  gör- 
müşom.
İkinci  mortoboyo  qalxdım.  Eyni  homin  paltarlar,  doğrudan  da 
divar şkafında  idi.
Kolofin  ucunu  tapmışdım.  Monim  no  tapdığımı  siz,  yoqin  ki, 
başa  düşürsünüz.  Nam olum   adam   m üsyö  Bölonun  yanında 
işloyirmiş.  Homin  adam  cynilo  ona  oxşayırmış,  lap  bir almanın  iki 
üzü  kimi...  bu  "cynilo  oxşar”  sözü  moni  karıxdırırdı.  Dcyok  ki, 
qarşılaşdığınız  bclo  bir  ohvalatda  hor  hansı  bir  kömok  sizin  üçün 
qotiyyon olvcrişli dcyildir vo tutaq ki, homin adamı siz xaricon nccə 
görürsünüzso,  cloco  do  gcyinmişdir!  Bos,  onda  sifotlorin,  pal- 
tarlarm  oxşarlığı  noyə  lazımdır?  Ola  bilordimi  ki,  naməlum   adam, 
Bölonun  olamotlorini  oxz  ctmoklo  m ənim   şcfımin  cildino  girib 
cam aat  içino çıxsın?  Mən  bunu araşdırmalıydım.
200
III
Mən  Frcdcrik  Bölonun  anasının  yanına  gctmok,  baş  vcrmiş 
facioni  tofsilatı  ilo  ona  danışmaq  qorarına gəldim.
Madam  Bölo  öz  ycrlisi  olan  bir  nofor  cavan  qızla  birlikdo 
yaşayırdı.  Bölonun  anası  uzun  süron  xostəlikdən  iflic  olub  yatağa 
düşmüşdü.  Arvad  oturaq  həyat  kcçirirdi  vo  bclö  bir  voziyyoldo 
ancaq oğlu ona  kömoklik cdirdi.
Mon  onu  adəton  qış  vaxtları  oturduğu  ycrdo,  yemək  otağında 
gördüm.
-  Aha, -  arvad başmı  dikoldorok dillondi, -  clo  fikirloşirdim ki, 
gələn  xaç  atahğındır!  Soni  o göndorib!
Sadocə cavab vcrdim:
-  Salam,  ana!
-  Ho,  dc  görok  no  olub,  Simon?  Gözümo  yaxşı  dəymirson.  Bir 
şcy  baş vcrmoyib ki?!
Mən  onun  həyəcanlı  baxışlarına diqqot yctirdim;  arvad təhlükə 
hiss edon quş  kimi  başını  cold qaldırdı.
-  Oğluma bir şcy olmayıb  ki?
-  Balaca  bir  hadisə  baş  vcribdir,  boli...  -   zorla  gülümsoyorok 
cavab vcrdim, -  ch, ciddi clo bir şcy yoxdur! Yüngülco yaralantbdır, 
boş şcydir.  Bclo yaraları  biz hor gün görürük.
-   Deyin  görok,  -   arvad  hiddotlo  soruşdu.  -   doğrudanmı  bir 
hadiso baş vcrib?!
Bu haqda ona bir söz dcmoyo chtiyat ctdim.  Mon baş tutmayan bir 
tocavüzdən,  yoni  onun  oğlunun  sinosino  yiingülco  təxunub  kcçon 
güllo yarasından söhbəl açdım...  Birncço gündon sonra kcçib gcdor, 
dcdim.
-   O  ya  sağalacaqdır,  ya  da  ki...  Daha  pis!  -   arvad  dillondi.  -  
Mən  bclo şirin  nağıllarla aldanan  analardan dcyilom.
Onu var gücümlə  inandırdım ki, mənim  yegano arzum  Bölonun 
sağalmasını,  sağ-salam at  ayağa  durmasmı  görmokdir.  O,  gözünü 
gözümo  zilləyib,  moni  sorğuya  tutmaqda  davam  ctdi.  Mon  tcz-tcz 
Jan  Martonin  adını  çokirdim,  nodonsə,  arvad  buna  ohomiyyot 
vermirdi.  Ü zərindəki  kiçik  şəkli  ona  göstərmok  moqsədilo  şoxsi 
vərəqəni  eibim dən  çıxartdım.  Madam  Bölo  vəroqoni  alıb  özündon 
konara tutdu, diqqətlo nəzər saldı vo elə o  saat da m əno qaytardı.
-  Son sohv salırsan, -  dcdi, -  bu  sonin  xaç atalığının şəklidir.
201

---

-   Yox  cy,  ana!  -   cavab  verdim.  -   Bu,  Jan  Martondir.  Adma  bir 
baxın!  B irdo ki, axı  monim xaç atalığımın bığı  da var...
O pıçıldadı:
-  Vcr bir do baxım.
Ycnidon şokli ona vcrdim.  O, cynoyini düzoltdi və homişoki kimi 
ollori  titromoyo başladı.
-   Mon  sono dcyirom  ki,  bu,  Frcddir, bir  baxın,  gör ncco  oxşayır. 
Ə w əllo r o da bığ saxlayardı... ancaq bu,  Frcddir ki var.
Uamıdan  yaxşı  mən  bilirdim  ki,  Bölo  ilo  onun  qatili  arasında 
bclo  oxşarlıq  vardır.  Ancaq  onu  da  bilirdim  ki,  bunlar  heç  do  eyni 
adamlar deyildilor, bunu doktor Dampycr do duymuşdu.  M olumdur 
ki,  ana  bclo bir işdo  heç vaxt yanıla bilmoz.
-  Sizi  inandınram, anacan...
O monim sözümü qozobli  vo  inamsız tor/do kosdi:
-  Moni noyo inandırırsan? Bir bu qalmışdı ki, öz qamımdan çıxan 
balamı  da mono tanıtdırasan,  ho? Götür bu albomu, axtar...
Böyük  bir albomu  olimo  aldım.  Orada  açıq  moktublarla qarışıq 
cürbocür  şokillor  vardı.  Bölonun  kollccdo  oxuduğu  vaxtlar,  on  altı 
yaşında  çokdirdiyi  şoklo  diqqot  yetirdim.  Dodaqlar  homin  dodaq- 
lar idi.
-  Hə, yaxşı, -  əl-ayağı osən madam Bölo sözünə davam etdi: -  
İndi  özün  qan!  Bir  söz  de!  Fredin  bu  şəkli  nə  üçün  onun  qatilinin 
vəsiqosindodir,  ho?
Mon lıuşumu  itü-ocoyimi hiss ctdim.
-  Qulaq asın, ana, -  dcdim, -  heç  özüm  də  bilm irəm   ki,  bu  saat 
əlim do no  tutmuşam?!  Bugünkü  işim  məni  lap əldən  salıb, odur ki, 
bork yorulmuşam.  İnanın  ki,  başımı  lap  itirmişom.
Xoşboxtlikdon  o  monim  bclo  səfeh  cavabımla  razılaşdı  və 
monim  ağlımı  itirdiyimi  zonn  ctdi;  yoxsa,  onun  üçün  son  doroco 
aydın  olan,  hoqiqəto  oxşamayan  bu  mübahisəni  davam  etdirərdi. 
M onə goldikdə  isə,  mon  özüm  bir o  q əd ər də özümdo deyildim.
IV
Küçələrdo o qodor adam vardı ki, yeyin gctmək mümkün dcyildi. 
Elə  yorulmuşdum  ki,  gözlərim  yumulur,  qulaqlarım  səs-küydon 
uğuldayırdı.  Moni qarabaqara izloyən bu işin düyününün açılmasmda 
bir işıq  ucu  görmodiyimdon  yolu sorsəm   adam lar kimi  gedirdim.
202
Kava  moni  Cinayot  Axtarışı  İdarosinin  birinci  mortobosindo 
gözloyirdi.  Bizim hamımızın xoşuna gəlon tomkinlilik dcyilon şcyi 
o  itirmişdi.  Görən  kimi  özünü  üstümo  atdı  vo  dar  bir  pillokonlo 
m əni  fotoqrafıya  cm alatxanasının  böyründə  ycrloşon  kiçik 
şöbəlordən  birinə  torof çəkdi.  Dəhlizin  dibindo,  üfüqün  alatoran- 
lığını  xatırladan  işıqda  qara  örtüklorlo  örtülmüş  nohong  aparatlar 
görünürdü.  Daxil  olduğumuz otaqda  bir stol  vardı.  Bura  çox böyük 
bir elcktrik  lampası  ilo  işıqlandırılmışdı.  Adamın  gözlorini  qamaş- 
dıran  bu  işıqda  profildən  çokilmiş  iki  böyüdülmüş  şokil  divara 
vurulmuşdu:  Biri gonc  Bölonun, o birisi  isə namolum adamın -  Jan 
M artəninki  idi.  Bölonun  bığı,  saçlarının  vurulma  fasonu  bu 
profıllori  bir-birindon  tam am ilə  forqlondirirdi.  Bununla  bclo, 
Kavaqlyolinin  mono  no  dcmok  istodiyini  indi  başa  düşürdüm  və 
bilirdim ki,  mənim  xaç  atalığımın anası  da səhv ctmirmiş...
-   Mənim  scvimli  dostum,  hcç  bilirson  mon  no  istoyirdim?  Hcç 
kim  mono  hcç  nə  dcməyibdir,  ancaq  iş  clo  maraqlıdır  ki,  bigano 
qala  bilmodim.  Bonardclin  vo  sonin  bu  iki  adamı  sohv  sala 
bilocoyiniz moni narahal ctdi. Nohayot, mon bu mosoloni başa düşo 
bildim. Özüm-özümo qot ctdim: “Mon oxşar olamotlori axtanb tapa- 
cağam ” .  Ancaq,  cyni  zamanda,  monim  bu  işim  hom  do  buradakı 
fərqli  cəhətlori  də  müəyyonloşdirmoyo  ümid  vcrirdi,  başa  düşür- 
sən? Mon Bölonun bir şoklini  istədim.  Bu, onun  Polis  İdarosino işə 
girdiyi  vaxtdan  ovvol  çokdirdiyi  şokildir.  Ho, dcmoli...
Dostum  məni  stola  torof  çəkdi.  Özü  iso  onun  üstüno  oyildi, 
sanki  öz  büstünü  slola  yapışdırdı.  Balaca  saqqalı  az  qalırdı  ki, 
şəkilləro toxunsun.
-   llə ,  bax,  -   şohadot  barmağını  şokillorin  üstüno  qoyaraq 
təkidlə  dedi,  -   bir  bu  hissəyo  diqqot  elo!  Yanaqlarının  konarına 
bax!  Üzündoki bu qırışa nozor sal!  Buna da, bu qırışa da, o birisinə 
do!  N əhayət, gördüyün bu  ləko var cy, gorok ki, çapıq ycridir...
Dostum qamotini düzoltdi  vo dorindon köks ötürdü:
-  Bax, budur məsolo.  İndi başa düşürson? -  dcdi.
Donub yerimdə qaldığımı görcok o əsəbiloşdi:
-  Ycno başa düşmodin? -  tokrar soruşdu.
Mən ancaq bunu deyo bildim:
-  Əlbətto, son dcyəndir.
203

---