ŞƏMİstan nəZİRLİ general əLİ AĞA Şixlinski VƏ Sİlahdaşlari hərb tariXİNDƏn araşdirmalar
Yüklə 3,11 Mb. Pdf görüntüsü
|
Şəmistan Nəzirli 269
qardaşı isə sürgündədir, bağışlansın, – deyənlər çox oldu. Bu vaxt bizim keçmiş nökərimizin komsomolçu oğlu söz alıb kür- süyə çıxdı. Anam ürəkləndi. Utancaq anam ilk dəfə başını qaldı- rıb ümidlə kürsüyə tərəf baxdı. Nökərimizin komsomolçu oğlu Lenindən, Stalindən, proletariatdan və yeni qurulan kolxozdan odlu-odlu danışırdı. Bəyləri, ağaları təhqir edə-edə birdən üzü- nü anam tərəfə tutub, əlini irəli uzatdı: – Bu, o Vəkilovlardan, o Şıxlinskilərdəndir ki, proletariatın qanını su yerinə axıdıb. Səsi alınmalıdır. Vəssalam! – deyib kürsüdən fəxrlə düşdü. Anamı işdən çıxardıb, “səsini” aldılar. Ailəmiz hökumət yanında gözü- köl gəli oldu. Dinə bilmədi, yazıq anam. Dünya yaxşı adamlardan xali deyilmiş, ay oğul. Bir xeyli son- ra anam o vaxtın nüfuzlu adamları Həmid Əfəndiyevə və Sayad Bəhərzalova müraciət etdi. Onlar kommunist olsalar da, vicdan- lı adamlar idilər. Anamın səsini qaytarıb, özünü də işə bərpa etdilər. O vaxt əmim Cavad bəy İranda sağ idi. Onda sərhəd çox da möhkəm deyildi, gedib-gələnlər vardı. Xəbər gətirmişdilər ki, general Cavad bəy Şıxlinski Ərdəbil qarnizonunun komandanı- dır. Əmimə Azərbaycan Demokratik ordusunda general-mayor rütbəsi verilmişdi. Səhv eləmirəmsə, on doqquzuncu ildə veril- diyini anam danışardı. Əmim də, atam da Birinci Dünya müharibəsində tatar polkunun tərkibində vuruşublar, hər ikisi “Müqəddəs Georgi” və “Müqəddəs Vladimir” ordenləri ilə təltif olunublar. Otuz-qırxıncı illərdə o taydan, Cavad bəydən, onun qoçaqlığından yaxşı sədalar gələndə bizim qocalar pıçıltı ilə, eh- tiyatla danışırdılar ki, Cavad bəy hərbi işdə atamdan da mahir olub. O, əmisi Əli ağa Şıxlinski qədər qoçaq imiş. 1946-cı ilə qədər eşidirdik ki, əmim sağdır, evlənib iki oğlu – Çingiz, Nəzir və Gövhər adında qızı var. – Cavad bəy böyük idi, yoxsa atanız Rüstəm bəy? – Cavad əmim 1874-cü ildə anadan olmuşdu. Yaşı qırxı keçsə də evlənməmişdi. Bizim Şıxlinskilərin arasında gec evlənənlər var. – Ədilə xanım, elə general Əli ağa Şıxlinski buna canlı sübut- dur. O da gec, qırx dörd yaşında evlənib. General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları 270
– Anam danışardı ki, boy-buxunda, bacarıqda, xasiyyətdə də Cavad bəy əmisi Əli ağa Şıxlinskiyə oxşayırdı. Atamı da, əmimi də Əli ağa babam Tiflisdəki zadəgan balalarına məxsus kadet korpusuna qoymuşdu. Oranı bitirəndən sonra hər ikisini Peter- burqa aparır, vaxtilə özünün oxuduğu Mixaylov topçuluq məktəbinə oxumağa qoyur (Cavad bəy bundan əvvəl Konstantin hərbi məktəbini birinci dərəcə ilə bitirmişdi – Ş.N.). Atam, əmim Cavad bəydən iki yaş kiçik idi. Atam Rüstəm bəy 1877-ci ildə anadan olub. Hər ikisi də Qazaxda anadan olub. Sizə danışdıqla- rımın hamısını anam yazmışdı, ordan oxumuşam, hara qoymu- şam, harda gizlətmişəm tapa bilmirəm… Anam bu yazıları müharibədən qabaq yazmışdı. Deyirdim ki, ay ana, at getsin, bu yazılar nəyinə lazımdır. Birdən nə olar… Bunlara görə başımız bəlalar çəkər. Anam da arxaçıyınlıqla: “Yox, qızım, – deyərdi, – vaxt gələcək lazım ola- caq, belə kişilərin adı batmamalıdır”. – Ədilə xanım, nə general əminiz Cavad bəyin, nə də polkov- nik atanız Rüstəm bəyin Azərbaycan milli ordusundakı əvəzsiz xidmətləri itib-batmayıb. Xalqımızın görkəmli oğlu Mirzəbala Məmmədzadənin “Azərbaycan milli ordusunun keçdiyi yollar” məqaləsində onlar barədə məlumat var: “Ağdamda (1918-ci ildə) pulemyot bölüyünə məxsus hazırlıq məktəbi açıldı. Sonralar bolşeviklər tərəfindən edam edilən mərhum miralay (polkovnik) Şıxlı Rüstəm bəyin idarəsi altında topçu hissəsi təşkil edildi”. Müəllif yazırdı ki, yenicə yaradılan Müsavat ordusunun birinci diviziyasına mirliva (general-mayor) Cavad bəy Şıxlinski ko- mandan təyin edildi… * * *
Rusiya Mərkəzi Hərbi Tarix Arxivindən aldığımız rəsmi sənəddə Cavad bəy və Rüstəm bəy Şıxlinski qardaşları haqqında məlumat verilir. Bu sənədlərdən hər iki sərkərdənin 1917-ci ilə qədərki fəaliyyəti göstərilir. Şəmistan Nəzirli 271
1914-cü il yanvarın 12-də tərtib olunmuş “Xidmət kitabça”- sında podpolkovnik Cavab bəy Şıxlinskinin 1874-cü ildə yanva- rın 3-də Gəncə Quberniyasının Qazax qəzasında ağalıq nəslində anadan olduğu göstərilir. İbtidai hərbi təhsilini Tiflis kadet kor- pusunda aldıqdan sonra yunker Cavad bəy Peterburqdakı Kons- tantin hərbi məktəbini 1892-ci il avqustun 28-də birinci dərəcə ilə bitir dikdən sonra podporuçik rütbəsi alır. Təhsilini davam etdirmək üçün Artilleriya Zabitləri Məktəbinə daxil olur. Az müddət Kremençuk şəhərindəki artilleriya batareyasında xidmət edir. 1895-ci il mayın 9-da 39-cu artilleriya briqadasına ezam olunur. O, briqadada tədris işləri üzrə müəllim vəzifəsinə təyin olunur. 1896-cı il avqustun 18-də Qazax qəzasına ezam olu- nan Cavad bəy süvari ordusuna at toplamaq üçün göndərilir. Sonrakı illərdə Qars və Aleksandropol şəhərlərində xidmətdə olan Cavad bəy Şıxlinski 1901-ci il avqustun 19-da ştabs-kapitan rütbəsi alır. 1904-cü ildə Qars şəhərində beşinci batareyanın komandiri olan Cavad bəy həmin il martın 28-də xidmətdə fərqləndiyinə görə üçüncü dərəcəli “Müqəddəs Stanislav” ordeni ilə təltif olu- nub.
Xidmət yeri tez-tez dəyişdirilən Cavad bəy İranda, İrəvanda, Tiflis quberniyasının Qombarı, Muxrovan ərazilərində, Çarskoe- Seloda müxtəlif hərbi vəzifələrdə ləyaqətlə qulluq etmişdir. 1913-cü il fevralın 21-də ona Romanovlar sülaləsi çarlığının 300 illiyi münasibəti ilə xatirə medalı və podpolkovnik rütbəsi verilir. Sənədlərdə göstərilir ki, xidmətə başlayan gündən həmişə nümunəvi zabit kimi qulluq etmiş, heç vaxt töhmət almamışdır. Öhdəsinə düşən tapşırığı vaxtında və ləyaqətlə yerinə yetirmişdir. 1913-1914-cü illərdə podpolkovnik Cavad bəy Şıxlinski 23-cü İri Çaplı artilleriya divizionuna komandir təyin olunur. 1916-cı il fevralın 10-da Cavad bəy 45-ci artilleriya briqadasında dördüncü batareyanın komandiri olur. 1917-ci il aprelin 22-də isə Cavad bəy Şıxlinskiyə polkovnik rütbəsi verilir.
Yüklə 3,11 Mb. Dostları ilə paylaş:
|