SeyfəDDİn qəNİyev tariyel qəNİ
Yüklə 2,34 Mb. Pdf görüntüsü
|
İrana getmiş Kərbəl ayi Həcər gəlib. Ana, Gülsümxanım xala və mən Kəlbə Həcərin Buynanski küçəsinin Müxtədir küçəsilə kəsişdiyi yerdə, aptekin üstündə olan evinə getdik. Əvvəlcə arvad üzə çıxmadı, uzun söhbətdən sonra aralığa gəldi, ana onu görcək qucaqlayıb öpdü, ağladı, anasını soruşdu. Kəlbə Həcər özünü bilməməzliyə vurdu, dedi ki, mən heç yana getməmişdim, nə də sənin ananı görməmişəm. Gülsümxanım xala çox təmkinlə danışdı, and verdi, arvad dirəndi ki, məni nə çək-çövürə salırsız? Mən evimdən heç yerə getməmişəm, nə də Seyid Rübabəni görməmişəm. Xülasə, arvad bizə heç nə demədi. Həmin vaxtlarda iranlı pasportu olanları İrana sürgün etməyə başladılar. Şəhərdə elə bir vanəfsa qopdu ki, deyərdin bütün şəhər matəmdədir. - kiminin qızı, kiminin bacısı iranlıda ərdə idi, kimisi vaxtilə İran pasportu almışdı - indi məcburi şəkildə İrana getməliydi. Cəmi 3 gün vaxt verilmişdi. Bizim tanıdığımız adamlardan Seyid Rübabə nənənin bacılığı Meşədi Gülsüm, nənənin uzaq qohumlarından Kəbutər və əslən Tağılıdan, Tağı kişinin qızı Ağanisə ailəsi ilə (Əri Əkbər- Axanım əmdostunun qardaşı idi) gedirdi. Meşədi Gülsüm xalanın Ərdəbilin hansısa bir kəndində qardaşı oğlu var idi, dürüst yerini də bilmirdi. Kəbutərin əri İsgəndər Kəbutərin şəklinin dalına adres yazmışdı, o şəkli də, Kəbutərin oğlu Abduləli üzünü çıxartmaq üçün apardı və müharibəyə gedərkən özü ilə birgə tələf oldu. Ağanisə və Əkbər isə məlum yerə gedirdi. Ana bunlara nə qədər qayğı göstərdi, nə qədər kömək etdi, bunlara və cəmi gedənlərə yalvarıb and verirdi ki, imkan edib anamı görün, deyin ki, qayıdıb gəlsin. Dalanımızdakı 3 həyətdə 10 ailə yaşayırdı. Hər axşam (aprel- sentyabr ayları) Məlik əmi dalanın ağzında səkini süpürüb su çiləyər, hərə bir palaz gətirib döşəyər, kimi çay, kimi tum, ucuz konfet, bəzən halva, dolma və s. Kimi xörəklər gətirər, azacıq söhbətdən sonra Əziz əmi nağıla başlayardı. Ən çox danışdığı “Ceyfəlmülk”, “İbrahimin nağılı”, “Bağdagül”, “Məlik- ~ 115 ~ məmməd”, “Yetim Əmrah” və b. idi. Çox maraqlı, canlı danışardı. Sonralar (bu nağıllar çap ediləndə) bildik ki, çoxusunu özündən quraşdırırmış. Bəzən də öz həyatından (əslən Cənubi Azərbaycandan idi) elə qəribə, ağlasığmaz əhvalatlar danışırdı ki, adamın ağzı açıla qalırdı: guya xan oğlu imiş, brilyantdan, yaqutdan, almazdan, zümrüddən dişləri var imiş. Hədsiz gözəl olduğu üçün küçədən keçməyə imkan tapmırmış- hamı tamaşaya çıxırmış. Qəribədir, o mənəvi və maddi sıxıntılıq illərində hər il mayın 2-də Yasamala gəzintiyə çıxardıq - bütün dalan əhli birlikdə. Nəzərə alın ki, Sovet küçəsindən o yana nəqliyyat yox idi. Biz vedrələrlə su, samovar, odun, yemək şeyləri, palaz, döşəkçə və s. aparır, gün batana qədər çöldə olurduq. Oktyabr və May bayramlarında İzzət bacının nəzarəti altında beşmər- təbənin altına gedir, oradan keçən nümayişə baxırdıq. Axşam İzzət bacı bizi tramvaya mindirib binaların üst ündə yanan işıqları göstərirdi. İnsanlar bir-birinə o qədər mehriban, qayğıkeş idi ki, mən o rəhmətlikləri “əmi”, “xala” adlandırır, tez-tez ruhlarına yasin oxuyur, salavat çevirirəm. Ağlım kəsəndən evimizi yığıncaq yeri görmüşəm, ərindən, oğlundan küsən, hökumətdən qaçaq düşən, xəstə olub Bakıya müalicəyə gələn, bazarlığa gələn mütləq gəlib bizdə qalırdı. Əvvəllər Seyid Rübabə nənə, sonra isə ana bunlara əncam çəkir, həkimə, bazara aparır, barışdırır, yedirirdi. Evimizdə Garısdan Curuğ kişi, Tağılıdan Fərrux, Tavadan Əlməmməd, Qəfərlidən Göyçək, Maşad Oruc və b. aylarla qalıb müalicə olunurdu. 1937- ci ilin payızında Maşad Oruc bizdə vəfat etdi. Yanında adamı yox idi. Yazıq ana məcbur olub onu Çəmbərəkənd qəbirisantılığında dəfn etdiridi. Bunun kasıb, cavan qadın üçün nə qədər çətin olduğunu təsəvvür etmək də ağırdır. Həmin illərdə məscidlər bağlandığı üçün evimiz təziyə yeri ~ 116 ~ olmuşdu - mərsiyə deyilir, hədislər danışılır, quran, yasin oxunur, ehsan verilirdi. Ev də, həyət də “məscid arvadları” ilə dolu olurdu, çox vaxt yatmağa da yerimiz olmurdu. Bax, biz belə bir şəraitdə yaşamışıq. Lakin nəinki evdə, həyətdə, hətta dalanımızda belə hamı- İzzət bacı, Gülsümxanım xala, Məlik əmi, Xeyransa xala və b. bizi düzlüyə, təmizliyə, elm oxumağa, yaxşılığa dəvət edir, qoruyurdu. Onsuz da bizim küçəyə çıxmaq, tində durmaq, məhlədə söhbət etmək, “küçə uşaqları” ilə oynamaq hüququmuz yox idi. Məktəb - ev - məktəb - işimiz və yolumuz bu idi. Nənəmiz kimi anamız da çox əliaçıq adam idi. Kəndlərdən gələn nəzir və payı (yağ, pendir, yumurta, yarma,qatıq və s.) təcili olaraq xırda boşqablara yığar və bizi məcbur edib bizdən kasıblara qapı-qapı paylatdırardı. Anamız “əlsiz-ayaqsıza kömək etməli” prinsipini əsas tutaraq bizi təkcə özümüz və İzzət bacı üçün deyil, qonşular üçün də su gətirməyə (azı 500 m məsafədən), çörək, neft almağa göndərirdi. Şəxsən mənim o illərdə (hələ lap çox sonralar da) təzə paltar geydiyim yadıma gəlmir. Hansısa köhnə-külədən ana mənimçün “təzə” paltar tikir, papaq düzəldirdi. Yeməyimiz də belə. Təkcə özümüzçün oturub çörək yedi- yimiz hallar olmayıb; kimsə, ya uzaq yerli qonaq, ya da hansısa bir məscid arvadı boğazımıza ortaq çıxıb, qabımıza qoyulan küftə, ət, dolma və s. müxtəlif üsullarla götürülüb, bunlara verilib. İndi, üstündən 60-65 il keçəndən sonra da mən nənə və anamızın bu qeyri- adi hərəkətlərinə, bu ideal insanlıq duyğularına ad verə bilmirəm, axı bizim özümüzün heç bir gəlir mənbəmiz olmadığı, yalnız nəzir - niyazla dolandığımız o illərdə saysız-hesabsız yiyəli və yiyəsiz bədbəxtlərə, dövlətin dilənçi etdiyi, sərgərdan adamlara, əsil fanatik olan insanlara kömək etməyə, onlara mənəvi və maddi dayaq olmağa ixtiyarımız var idimi? Özümüzü narahat, yuxusuz, yarıac ~ 117 ~ Yüklə 2,34 Mb. Dostları ilə paylaş:
|