Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler

316

 

  /  Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu 

DS‟de Bulunup Yakın veya Farklı Anlamda Olan Kelimeler 

AğırĢak: Yün eğirme aleti [Derleme Sözlüğü c: 1] 

DS‟de  Ģöyle  geçmektedir:1.  Kağnı  arabasında  tekerlekler  üstüne  konulan  ağaçların 

gerdirilmesi  için  kullanılan  parça  2.  El  değirmeninde  iki  taĢ  arasına  yatay  olarak 

konulan  tahta  veya  demiri  3.  Memenin  etli,  ĢiĢkin  kısmı  4.  Bir  çeĢit  elma  5.  Kır 

menekĢesi. 

Alagöz: Sözünde durmaz, aldatıcı kiĢi [Derleme Sözlüğü c: 1] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir: 1. Cesur, yiğit 2. Korkak  

Cebele:  Kız  kaçıran  kimseye  yardım  eden  kiĢi  [Derleme  Sözlüğü  c:3] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir: 1.Kılavuz, yol gösterici 2. Zorba, haydut, yankesici. 

Çatmak: BirleĢtirmek [Derleme Sözlüğü c: 3] 

DS‟de  Ģöyle  geçmektedir:  1.Rast  gelmek  2.  YetiĢmek.  3.  Damalı,  kareli. 

4. Örmek.  5.  Varmak,  ulaĢmak,  yetiĢmek  6.  Durdurmak,  yerleĢtirmek, 

tutturmak 7. Kurmak, tanzim etmek 8. Rast gelmek 

Cınnak: Oyun bozan kiĢi [Derleme Sözlüğü c: 3] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir: 1. Tırnak, pençe 2. Az, bir parça  

Çom: BaĢı topuzlu [Derleme Sözlüğü c: 3] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir: 1. Küme, topluluk 2. Ot veya çalı kümesi 3. Demet, 

deste,  çiçek  demeti  4.  Bir  tutam  5. Ağaç  gövdesindeki  yumru,  budak 

6. Ağaç gövdesinde, kesilmiĢ dalların kalan izi 7. Hastalık sebebiyle ağacın 

kesilen  kısmından  sonra  geriye  kalanı  8.  Ağaçtan  meyve  düĢürmek  için 

yapılmıĢ çubuk 9. Cansız hale gelme 10. Nazarlık 11. Ceviz büyüklüğünde 

taĢ 

Çökük: Burnu kemiksiz, içine kaçmıĢ [Derleme Sözlüğü c: 3] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir: 1. Tortu 2. Çukur 

Dalanmak: Isırılmak [Derleme Sözlüğü c: 4] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir:1. Çatmak, kavga çıkarmak istemek 2. Azarlanmak, 

hakarete uğramak. 

DiĢli: Kavgacı [Derleme Sözlüğü c: 4] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir: 1. Karagöz balığı 2. Kaya balığı 

Dolama: KaĢkol [Derleme Sözlüğü c: 4] 

DS‟de  Ģöyle  geçmektedir:  1.  BaĢörtüsü,  tülbent,  yazma  2.  Sarık  3.  Mintan, 

gömlek. 

Emsiz: Lüzumsuz [Derleme Sözlüğü c: 5] 

---

Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu

  /   317 

DS‟de  Ģöyle  geçmektedir:  1. Beceriksiz  2.  Dertsiz,  kedersiz,  vurdumduymaz, 

savsak 

Evzinmek: Oyalamak [Derleme Sözlüğü c: 5] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir: 1. Yattığı ya da oturduğu yerde sağa sola dönmek. 

2. Kabına sığamamak, rahat duramamak, gereksiz yere her tarafı karıĢtırmak 

3.  TelaĢ  etmek  4.  Ġçten  içe  kıvranmak,  üzülmek.  5.  Çocuk  bir  yerde 

duramamak,  yaramazlık  etmek  6.  Eziyet  etmek  7.  Eğlenmek,  uğraĢmak. 

8. Saçma  sapan  konuĢmak  9.  Ellerini  yere  sürüĢtürerek  aramak. 

10. Yakınmak, söylenmek 

Geçirmek: Ölmek [Derleme Sözlüğü c: 6] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir: 1. Söndürmek  

Halik: Küçük çakıl taĢı [Derleme Sözlüğü c: 7] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir: 1. Eski ayakkabı 2. Moloz 3. Hınzır otu 

Hıntık: Cimri, hasis, dar görüĢlü [Derleme Sözlüğü c: 7] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir: 1. Ġnatçı, ayak direyici (kimse) 

Hul: Huy, tabiat   [Derleme Sözlüğü c: 7] 

DS‟de  Ģöyle  geçmektedir:  1.Sağır  2.    Yeni  doğan  danaların  konulduğu  yer 

3.Yaylalarda  sütleri  saklamak  için  ağaç  ya  da  taĢtan  yapılan  kulübe 

4. YoğrulmuĢ  hamur  içerisindeki  unlu  topaklar;  yumru  5.  Dağ,  mera  veya 

bağda  yapılan  tek  odadan  ibaret  barınak.  2.  Çocukların,  toprak  ve  taĢtan 

oyuncak olarak yaptıkları ev vb.  

Kenger : Ottan yapılmıĢ sakız [Derleme Sözlüğü c: 12] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir: 1. Yabanıl enginar 

KeĢik: Sığır sürüsü [Derleme Sözlüğü c: 8] 

DS‟de  Ģöyle  geçmektedir:  1.  Sıra,  nöbet  2.  Renkli  yünden  örülen  bel  bağı 

3. Kıldan  örülmüĢ  urgan  4.  Yemeni  5.  Elle  örülmüĢ  kemer  6.  Kimyona 

benzer kokulu bir çeĢit ot. 

Kıstırmak: SıkıĢtırmak [Derleme Sözlüğü c: 8] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir: 1. BirleĢtirmek 

Kirtik: Kilim dokuma aracı [Derleme Sözlüğü c: 8] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir: 1. Pürüz, girinti çıkıntı. 2. Pek az, azıcık, bir parça 

3. UfalanmıĢ  sabun  parçası  4.  Bir  damla,  az  5.  Kulak  kıkırdağı. 6.  Vergi 

alındısı.  

Kürtük: Beyaz [Derleme Sözlüğü c: 8] 

---

318

 

  /  Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu 

DS‟de  Ģöyle  geçmektedir:  1.  Kuytu  yerlere  toplanmıĢ  kar  ya  da  kum  yığını 

2. Hırka,  yelek.  3.  AĢınmıĢ,  pürüzlü:  Kürtük  değnek.  4.  Kar  yığını  5.  Kar 

birikintisi 5. Çukur yerde birikmiĢ kar 

Lokur: HaĢhaĢlı çörek [Derleme Sözlüğü c: 9] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir 1. Lokma tatlısı 2. Kurabiye  

Menlik: Ġplik demeti [Derleme Sözlüğü c: 9] 

DS‟de Ģöyle geçmektedirTuzlu sularda yaĢayan bir çeĢit balık 

Mort: Yuvarlak taĢ ve sopayla oynanan çocuk oyunu [Derleme Sözlüğü 

c: 9] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir 1. Beklenmedik bir zamanda söylenen söz. 2. mort, 

ölü 

MuĢuk: Dedikodu yapan [Derleme Sözlüğü c: 9] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir 1. UyuĢuk, yerinden kıpırdamak istemeyen. 2. Basık, 

çökük, yayvan burunlu 

Orun: Hayvan otlağı [Derleme Sözlüğü c: 12] 

DS‟de  Ģöyle  geçmektedir  1.  Yatak.  2.  Yer,  oturulacak  yer  3.  Gizli,  habersiz 

4. Yuvarlak, kalın kabuklu, suyu az bir üzüm çeĢidi 5.Gizli  

Örk: Köstek [Derleme Sözlüğü c: 9] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir1. Hayvanları bağlamaya yarayan kalın ip ya da zincir 

2.  Hayvanı  çayıra  bağlamaya  yarayan  ucu  halkalı  demir  kazık.  3.  Yetki 

4. Kök 5. Kavun, karpuz, kabak vb. sebzelerin toprağın üstüne yayılan kol 

gibi  dalları  6.  Otlamaya  salınan  hayvanın  ayağına  bağlanan,  bir  ucu  kazığa 

tutturulmuĢ ip 7. Yular 8. Düzen 

Salgara: Rastgele, geliĢi güzel [Derleme Sözlüğü c: 10] 

DS‟de  Ģöyle  geçmektedir1.  BoĢ  yere,  boĢuna:  Bu  iĢi  salgara  yapma 

2. DüĢüncesiz (kimse). 

Sefi: AnlayıĢı kıt, Aptal [Derleme Sözlüğü c: 10] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir1.Yırtıcı, büyükçe bir kuĢ 

Üstün: son [Derleme Sözlüğü c: 11] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir1. Yapının çatısına konan ağaç, mertek 

Yagır: Hayvanların sırtında semerin açtığı yara [Derleme Sözlüğü c:12] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir1. KaĢıntılı yara. 

Zıravat: Sırık gibi uzun [Derleme Sözlüğü c: 11] 

DS‟de Ģöyle geçmektedir1. Ġriyarı. 

---