Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler
Yüklə 7,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Eserleri.
- 2. el-Hidâye
- 3. Muhtârât (muhtâr) ü‟n-nevâzil
- 4. et-Tecnîs ve‟l-mezîd fi‟l-fetâvâ
- 5. Kitâb fi‟l-ferâ‟iz 60 6. Kitâbü‟l-Hac (Menâsikü‟l-hac)
- 7. Kifâyetü‟l-müntehî. Müellif, Bidâyetü‟l-mübtedî
116
“Mâverâünnehir‟de Fergana bölgesine bağlı Mergīnân Ģehrinin RiĢtân köyünde doğdu. Hz. Ebû Bekir‟in soyundan olup çeĢitli âlimler yetiĢtiren bir aileye mensuptur. Leknevî, el-Hidâye‟nin matbu nüshasının baĢına koyduğu biyografide Mergīnânî‟nin 8 Receb 511‟de (5 Kasım 1117) doğduğuna dair bir rivayet nakleder. Ziriklî‟nin verdiği 530 (1136) yılının, Mergīnânî‟nin kendilerinden ders aldığı hocaları SadrüĢĢehîd‟in 536 (1141-42), Necmeddin en-Nesefî‟nin 537 yılında öldükleri dikkate alındığı takdirde yanlıĢ olduğu anlaĢılır. Mergīnânî, ġemsüleimme es-Serahsî‟den ders alan anne tarafından dedesi Ebû Hafs Ömer b. Ali ez-Zenderâmasî, Necmeddin en-Nesefî, SadrüĢĢehîd, Alâeddin es- Semerkandî‟nin öğrencisi Ziyâeddin Muhammed b. Hüseyin el-Bendenîcî, ġemsüleimme es-Serahsî‟nin öğrencisi Osman b. Ali el-Bîkendî, Ebû Muhammed Ziyâeddin Sâid b. Es„ad el-Mergīnânî ve Kıvâmüddin Ahmed b. AbdürreĢîd el-Buhârî gibi hocalardan okudu. BaĢta fıkıh olmak üzere hadis, tefsir, Arap dili ve edebiyatı alanlarındaki bilgisiyle tanındı. Kaynaklarda “imam, hâfız, muhakkik” gibi sıfatlarla anılmakta, çağdaĢları Kâdîhan, Burhâneddin Mahmûd b. Ahmed el-Buhârî, Zahîrüddin Muhammed b. Ahmed el-Buhârî ve Ahmed b. Muhammed el-Attâbî gibi âlimler tarafından ilmî dirayeti dile getirilmektedir. TaĢköprizâde, kendisini Hanefî mezhebi içerisinde ashâb-ı tercîhten sayarken Leknevî onun mezhepte müctehid kabul edilmesinin daha doğru olacağını, son dönem Osmanlı âlimlerinden Seyyid Bey ise kitaplarının meselede müctehid olduğuna Ģahitlik ettiğini belirtmektedir. Mergīnânî‟nin öğrencileri arasında oğulları Celâleddin Muhammed ve Nizâmeddin Ömer yanında ġemsüleimme el- Kerderî, Celâleddin Mahmûd b. Hüseyin el-ÜsrûĢenî ve Ta‟lîmü‟l-Müte‟allim müellifi Zernûcî gibi âlimler bulunmaktadır. 14 Zilhicce 593‟te (28 Ekim 1197) vefat eden Mergīnânî Semerkant‟ta defnedildi. Mergīnânî, el-Hidâye‟de fıkıh konularının tasnifiyle ilgili olarak önceki Hanefî hukukçularının sistematiğine bağlı kalmakla birlikte zaman zaman farklı düzenlemeler de yapmıĢ, meselâ nafakaya dair hükümler nikâh bölümünde ya da müstakil bir bölüm halinde ele alınırken Mergīnânî bu konuya talâk kısmında temas etmiĢtir. Onun diğer hukukçulardan farklı görüĢler benimsediği de görülmektedir. Kocanın iktidarsızlığı durumunda söz konusu edilen bir yıllık bekleme süresinde güneĢ takviminin esas alınması gerektiği Ģeklindeki görüĢe karĢılık (Serahsî, V, 101) Mergīnânî ay takvimini dikkate almıĢtır (el-Hidâye, II, 27). Eserleri. 1. Bidâyetü‟l-mübtedî (Kahire 1355/1936). Muhammed b. Hasan eĢ- ġeybânî‟nin el-Câmi‟u‟s-saġīr‟i ile Kudûrî‟nin el-Muhtasar‟ında mevcut meselelerin bir araya getirildiği eseri Ebû Bekir b. Ali el-Hâmilî en-Nažmü‟l-menŝûr (Dürrü‟l-mühtedî Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 117 ve zuhrü‟l-muktedî) adıyla nazma çekmiĢ, Ebû Bekir el-Haddâd bu manzumeyi Sirâcü‟ž-žalâm ve bedrü‟t-tamâm adıyla ĢerhetmiĢtir 57
2. el-Hidâye 58
Hanefî mezhebinin en tanınmıĢ ve en çok güvenilen metinlerinden biridir. Üzerinde pek çok Ģerh, hâĢiye ve ihtisar çalıĢması yapılan kitap çeĢitli dillere çevrilmiĢtir. 3. Muhtârât (muhtâr) ü‟n-nevâzil Fıkha dair olan eserin ibadetlerle ilgili bölümü Mahmûd Muhammed Ġsmâil tarafından Medine el-Câmiatü‟l-Ġslâmiyye külliyyetü‟Ģ-Ģerîa‟da yüksek lisans tezi olarak neĢre hazırlanmıĢtır (1414/1994; eserin bazı yazma nüshaları Süleymaniye Kütüphanesindedir 59
4. et-Tecnîs ve‟l-mezîd fi‟l-fetâvâ: Klasik fıkıh kitaplarının sistematiğine sahip, vâkıât türü hacimli bir eserdir. (bazı yazma nüshaları için bk. Süleymaniye Ktp., Süleymaniye, nr. 587; Karaçelebizâde Hüsâmeddin, nr. 194; ġehid Ali PaĢa, nr. 913; Damad Ġbrâhim PaĢa, nr. 680, 681; Lâleli, nr. 832). 5. Kitâb fi‟l-ferâ‟iz 60
6. Kitâbü‟l-Hac (Menâsikü‟l-hac): Kaynaklarda Mergīnânî‟nin hacca dair bir eserinden söz edilmekte olup çeĢitli fıkıh kitaplarının hacla ilgili bölümlerini bir araya getiren bir mecmuanın içerisinde bu adla yer alan metnin 61
karĢılaĢtırmada hac konusunda müstakil bir kitap değil el-Hidâye‟nin “Kitâbü‟l-Hac” bölümünden ibaret olduğu görülmüĢtür. 7. Kifâyetü‟l-müntehî. Müellif, Bidâyetü‟l-mübtedî‟ye Ģerh olarak baĢladığı bu eserin yaklaĢık seksen cüzlük bir hacme ulaĢması ve çok dağınık olması sebebiyle okuyucuyu bıktıracağından endiĢe ederek çalıĢmasını tamamlamaktan vazgeçmiĢ ve daha kısa bir Ģerh olan el-Hidâye‟yi kaleme almıĢtır. Mergīnânî, el-Hidâye‟de ayrıntısına giremediği bazı meseleler için bu Ģerhe atıfta bulunur. Süleymaniye Kütüphanesi‟nde 62
Kaynaklarda Mergīnânî‟nin el-Mezîd fî fürû‟i‟l-Hanefiyye, Münteka‟l-merfû‟, NeĢrü‟l- mezheb ve ġerhu‟l-Câmi‟i‟l-kebîr isimli kitaplarının olduğu da belirtilmektedir.
57 Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 1051; ayrıca bk. Suppl., I, 646. 58 Kahire 1282; Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd, I-IV, Kahire 1385/1966 59 Süleymaniye Ktp., Giresun Yazmaları, Tüyatok, nr. 3604; Ayasofya, nr. 92, 1421, 1422, 1423; Bağdatlı Vehbi Efendi, nr. 505; Çorlulu Ali PaĢa, nr. 255; Esad Efendi, nr. 970. 60 Süleymaniye Ktp., ReĢid Efendi, nr. 380, vr. 89b-90a; Kayseri RâĢid Efendi Ktp., RâĢid Efendi, nr. 26170 61 Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, Nr. 942, Vr. 21b-54b 62 Süleymaniye Ktp., ÂĢir Efendi, nr. 129; Ġzmir Ktp., nr. 166; Yazma BağıĢlar, nr. 3546 Yüklə 7,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|