Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler
Yüklə 7,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- KERDERÎ
- Debûsî ve ġemsüleimme es-Serahsî‟den sonra fıkıh usulünü onun ihya ettiği söylenir
- Hâherzâde lakabıyla tanınan Bedreddin Muhammed b. Mahmûd el-Kerderî
- Kerderî‟nin Risâlesi‟nin
- Risâle fi‟r-red ale‟l-Ġmâm el-Ġazzâlî 72 ; Kitâb fi‟r-red alâ men yuânid Ebâ Hanîfe ve ashâbeh
118
Bazı yeni araĢtırmalarda Mergīnânî‟nin Süleymaniye Kütüphanesi‟nde 63
Muhtârü‟l-fetâvâ adında bir eserinin bulunduğu söylenmekteyse de 64
ait olmayıp Abdullah b. Mahmûd el-Mevsılî‟nin el-Muhtâr li‟l-fetvâ isimli kitabıdır.” 65
KERDERÎ 66
(ö. 642/1244), Muhammed b. Abdissettâr b. Muhammed el-Ġmâdî, Berâtekînî el-Kerderî. Hanefî fakihi. “18 Zilkade 559‟da (7 Ekim 1164) Hârizm bölgesinin idarî merkezi olan
Beratekin kasabasının esmi arapça “Berâ; -den temiz, -den uzak” ve “tekin; güvenli” anlamında bileĢik isim demek olup, etimolojik olarak da Türk olduğu bellidir. En tanınmıĢ hocaları, Kâdîhan ve Burhâneddin el-Mergînânîdir. Ayrıca KureĢî, Kerderî‟nin künyesini Ebü‟l-Vecd olarak verirken Zehebî, Ġbn Kutluboğa ve el-Melikü‟l- EĢref er-Resûlî Ebü‟l-Vahde Ģeklinde kaydederler. Kerderî‟nin Ġmâdî nisbesi ise dedelerinden biriyle ilgilidir. Kerderî Hârizm‟de yetiĢti. Burada el-Muġrib müellifi Mutarrizî‟den Arap dili ve edebiyatı öğrendikten sonra gittiği Semerkant‟ta Burhâneddin el-Mergînânî‟den meĢhur eseri el-Hidâye‟yi okudu; ayrıca ġiratü‟l-Ġslâm müellifi Rüknülislâm Ġmâmzâde‟den fıkıh dersi aldı. Ardından tahsilini sürdürdüğü Buhara‟da Bedreddin el-Versekî, ġerefeddin Ömer b. Muhammed el-Akîlî, Ġmâdüddin ez-Zerencerî, Ahmed b. Muhammed el- Attâbî, Nûreddin es-Sâbûnî, Kâdîhan gibi hocaların fıkıh, hadis ve tefsir derslerini takip etti. BaĢta fıkıh ve usulü olmak üzere dinî ilimlerde derin bilgi sahibi oldu. Debûsî ve ġemsüleimme es-Serahsî‟den sonra fıkıh usulünü onun ihya ettiği söylenir. Büyük bir üne kavuĢan Kerderî‟nin yetiĢtirdiği talebeler arasında kız kardeĢinin oğlu olduğu için Hâherzâde lakabıyla tanınan Bedreddin Muhammed b. Mahmûd el-Kerderî, Seyfeddin el-Bâharzî, Hamîdüddin ed- Darîr, Ebü‟l-Berekât en-Nesefî, Fahreddin Muhammed b. Muhammed el-Maymergî, Sirâcüddin Muhammed b. Ahmed el-Karnebî, Zahîrüddin Muhammed b. Ömer en- Nevcâbâzî gibi âlimler bulunmaktadır. Kerderî 9 Muharrem 642 (17 Haziran 1244) tarihinde Buhara‟da vefat etti ve buraya yarım fersah mesafedeki Sebezmûn‟da defnedildi. Zamanında Hanefî fukahasının önde gelen âlimlerinden biri olan Kerderî‟nin Hüsâmeddin el-Ahsîkesî‟ye ait el-Müntehab fî usûli‟l-mezheb‟i Ģerhettiği 67
63 Süleymaniye Ktp., Nâfiz PaĢa, nr. 302 64 Kavakcı, XI. ve XII. Asırlarda Karahanlılar, 134 65 Koca, Ferhat, DĠA XXIX, 182, 183;‟den naklen. 66 Bu bölüm; Özel, Ahmet,DĠA: “Kerderî”md., XXV, 276-277‟den kısmen özetlenmiĢ ve alıntılanmıĢtır.
Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 119 Tesîsü‟l-kavâid adıyla bir eser yazdığı zikredilirse de bunların günümüze ulaĢan nüshaları bilinmediği gibi diğer kaynaklarda da herhangi bir eserinden söz edilmez. Fakat Hanefî mezhebine ve Ebû Hanîfe‟ye yönelik eleĢtirilere cevap verdiği bir Risâlesinin çeĢitli nüshaları zamanımıza ulaĢmıĢtır. Müellif önsözde Ebû Hanîfe‟yi kötüleyen bir kimseye rastlamadığını, ancak Halep‟e gittiğinde Gazzâlî‟nin el- Menhûl adlı fıkıh usulüne dair eserinin sonunda Ġmam ġâfiî ve mezhebinin diğerlerinden üstünlüğünü dile getirdiğini ve bu vesileyle Ebû Hanîfe‟ye ağır ithamlarda bulunduğunu 68
verdiğini söyler. Leknevî bu risâlenin iyi bir çalıĢma olduğunu, müellifin bazı yerlerde Ġmam ġâfiî ve mensuplarına yönelik ağır ifadeler kullanmakla birlikte Gazzâlî‟nin yazdıklarına göre bunun hafif bile kaldığını belirtir. 69
Kerderî‟nin Risâlesi‟nin günümüze ulaĢan ve muhtemelen müstensih tercihlerini yansıtan farklı isimdeki belli baĢlı nüshaları Ģunlardır: el-Hakku‟l-mübîn fî idhâđi Ģübehi‟l-mübtılîn 70
Risâle fî teyîdi mezhebi Ebî Hanîfe 71
Risâle fi‟r-red ale‟l-Ġmâm el-Ġazzâlî 72
Kitâb fi‟r-red alâ men yuânid Ebâ Hanîfe ve ashâbeh 73
er-Red ve‟l-intisâr alâ mezhebi imâmi‟l- eimme ve sirâci‟l-ümme 74
Hanîfe 75
76
77 ” 78 .
67 Ġbn Kutluboğa, Tâcü‟t-terâcim fî ŧabaķāti‟l-Ĥanefiyye, 64, Bağdad 1962; Kâtip Çelebi, KeĢfü‟z-Zunûn, I, 333. 68 Gazali, Muhammed b. Muhammed, el-Menħûl min Ta‟likati‟l-Usul, 495-504 (nĢr. M. Hasen Heyto), Daru‟l-Fikr, DımaĢk 1400/1980, ayrıca bk. neĢredenin giriĢi, s. 31-40. 69 Leknevî, el-Fevâidü‟l-behiyye, 176-177. 70 Süleymaniye Ktp., Lâleli, nr. 2424, vr. 1a-67b. 71 Süleymaniye Ktp., ġehid Ali PaĢa, nr. 780. 72 Süleymaniye Ktp., ġehid Ali PaĢa, nr. 2768, vr. 1-43. 73 Süleymaniye Ktp., ġehid Ali PaĢa, nr. 779. 74 Süleymaniye Ktp., ġehid Ali PaĢa, nr. 2732, vr. 153-176; Beyazıt Devlet Ktp., Bayezid, nr. 5196. 75 Brockelmann, Geschichte der Arabischen Litteratur (GAL),I, 474, Leiden 1943-1949. 76 Brockelmann, Supplementband, II, 316, Leiden 1937-1942. 77 Risâlenin yazmaları için ayrıca bk. GAL, I, 654; II, 316. 78 Özel, Ahmet,DĠA: Kerderî Md., XXV, 276-277. Yüklə 7,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|