Tarihte ve Günümüzde Ortadoğu'da Türkmenler
Yüklə 7,31 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- SERAHSÎ 32 ġemsü‟l-eimme (Horasan-Serahs Ġran Türkmeni);
- Onun Türk soyundan geldiğine dair açık bir delil yoksa
- Birçok defa bulûğ çağı vb. meseleler münasebetiyle Türkler‟den bahsetmiĢtir ki bu da onun Ġranlı
- 3.ġerhu (Nüketü) Ziyâdâti‟z-ziyâdât
- Serahsî‟nin bu eseri çağdaĢı ve ders arkadaĢı Ebü‟l-Usr el-Pezdevî‟nin el-Usûl‟ü ile birlikte Hanefî fıkıh usulünün iki klasiği olarak
112
SERAHSÎ 32
(ö. 483/1090 [?]),Ebû Bekr ġemsü‟l-eimme Muhammed b. Ebî Sehl Ahmed es-Serahsî. el-Mebsût adlı eseriyle tanınan Hanefî fakihi. “Nisbesinin de gösterdiği gibi Serahsî bugün Türkmenistan-Ġran sınırında bir
33
hemen sonra Hassâf, Tahâvî, Kerhî ve Halvânî ile birlikte üçüncü sıradaki müctehidler tabakasına koymaktadır. El-Mebsut adlı eserini hükümdara veya Ģehrin valisi olan Emir Gun‟a nasihat ettiği için hapse atıldığında imlâ (yazdırma) metoduyla hapiste yazdırmıĢtır. Kaynaklardan anlaĢıldığına göre 15 yıl hapiste kalmıĢtır. Fakat vali talebeleriyle görüĢüp eser yazmasına izin vermiĢtir. Serahsî‟nin biyografisini yazan en eski müellif olan Ġbn Fazlullah el-Ömerî Mesâlikü‟l-Ebsâr‟ında 34
fakih, fıkıh usulü uzmanı ve münazara üstadı olduğunu belirtmektedir. Eserleri: Serahsî‟nin çalıĢmalarının büyük bir kısmı hapiste iken yazılmıĢ veya çıktıktan sonra tamamlanmıĢtır. 1. Sıfatü EĢrâti‟s-sâ‟a ve makâmâti‟l-kıyâme: Hocası Halvânî‟nin imlâ ettirdiği bu eser Serahsî tarafından tertip ve tanzim edilmiĢtir.
32 Bu bölüm, Hamidullah Muhammed, XXXVI, 546-547, DĠA:“Serahsî” md.nden özetlenmiĢ ve kısmen alıntılanmıĢtır. 33 Ġbn Kemal, Risâle fî Vaķfi‟l-evlâd ve Tabakati‟l-Müctehidîn, Ġstanbul Müftülüğü Ktp., nr. 276, vr. 308b 34 Ġbn Fazlullah el-Ömerî, Ebü'l-Abbas ġehabeddin Ahmed b. Yahyâ, Mesâliku‟l-Ebsâr fî Memaliki'l-Emsar, VI, 65-66, thk. Fuad Seyyid, Institut Français d‟Archeologie Orientale, Kahire 1985. Ortadoğu'da Türkmenler (Irak-Ġran-Suriye) Sempozyumu / 113 Bilinen iki nüshasından biri Süleymaniye Kütüphanesinde 35
Nationale‟deki 36
37
38
(1324-1331) yılları arası, toplamı 6335 sayfa tutan büyük boyda otuz cilt halinde basılmıĢtır. Halîl Muhyiddin el-Meys, “Fehârisü‟l-Mebsût, Beyrut 1400/1980” Ģeklinde eserin bir indeksini hazırlamıĢtır. 3.ġerhu (Nüketü) Ziyâdâti‟z-ziyâdât 39
ġeybânî‟nin eseri olan ez-Ziyâdât, Ziyâdâtü‟z-ziyâdât, el-Câmi‟u‟s-saġîr ve el-Câmi‟u‟l- kebîr‟in Ģerhleri de Serahsî‟nin mahpusluk devrinde yazılmıĢtır. 4. ġerhu‟l-Câmi‟i‟s- Saġîr. Bir nüshası Süleymaniye Kütüphanesi‟ndedir 40
5. ġerhu‟s-Siyeri‟l-kebîr. Müellif, mahpusluğun son aylarında ve memleketin iç savaĢlarla çalkalandığı bir sırada ġeybânî‟nin devletler umumi hukukuna dair kitabının Ģerhini dikte etmeye baĢlamıĢ, bunun matbu versiyonundaki 1408 sayfanın son 328 sayfasını hapisten çıkıĢından sonra Mergînân‟da ve yalnız on gün içinde tamamlamıĢtır. Eser, Debbâğzâde Mehmed Münîb Ayıntâbî tarafından Türkçe‟ye çevrilmiĢ olup, 1241/1826 yılında Ġstanbul‟da basılmıĢtır. Arapça aslının neĢri ise bu tarihten yaklaĢık bir asır sonra Haydarâbâd 1335-1336 yıllarında mümkün olmuĢtur. 6. Usûlü‟l-fıkh (Usûlü‟s-Serahsî): Müellif, yine hapishanede imlâya baĢlayıp muhtemelen daha sonra tamamladığı bu önemli eseri ġeybânî‟nin eserleri üzerindeki Ģerhlerin esaslarını açıklamak için kaleme almıĢtır. Eser Ebü‟l-Vefâ el-Efgânî tarafından iki cil halinde Kahire 1372‟de neĢredilmiĢtir. Ayrıca Haydarâbâd (1372-1373) ve bundan ofset olmak üzere Beyrut (1393/1973) baskıları vardır. Ebû Abdurrahman Salâh b. Muhammed b. Uveyda el-Muharrer fî usûli‟l-fıkh adıyla eserin yeni bir neĢrini gerçekleĢtirmiĢtir (Beyrut 1417/1996). Serahsî‟nin bu eseri çağdaĢı ve ders arkadaĢı Ebü‟l-Usr el-Pezdevî‟nin el-Usûl‟ü ile birlikte Hanefî fıkıh usulünün iki klasiği olarak
35 Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 1446/3, vr. 43a-73b 36 Paris Bibliothèque Nationale, nr. Arabe 2800, Yazma, vr. 442b-465b 37 NeĢre Hazırlayan: Sarıtoprak, Zeki, Kahire 1414/1993. 38 Serahsî, Özkent Hapishanesi‟ndeki ilk sarsıntı geçtikten sonra yakın bir gelecekte hapisten kurtuluĢ imkânı göremeyince bir çalıĢma konusu bulma ihtiyacı duymuĢtur. Bizzat kendisinin söylediği gibi ġeybânî‟nin Ģaheseri olan el-Aśl‟ı ve diğer kitaplarını özetleyen bir eser olan Hâkim eĢ-ġehîd‟in el-Muħtaśarü‟l-kâfî‟sini Ģerhetmeyi uzun zamandan beri arzu ediyordu. ġartların müsaade etmesi ve kendisini “teselli etmeye çalıĢan bazı dostların telkinleri” Serahsî‟yi bu isteğini gerçekleĢtirmeye yöneltmiĢ, eseri Hanefî mezhebindeki fıkhî görüĢlerin ve delillerinin en geniĢ Ģekilde ele alındığı ve sistemli bir tahlilinin yapıldığı ilk ve en hacimli çalıĢma olmuĢtur. el-Mebsût, mezhebin temel görüĢlerinin tesisi ve doğruluklarının ispatıyla ilgilenmeyerek diğer bütün görüĢler hakkında tarafsız Ģekilde sistemli bir tahlil yapan büyük eserlerin ilki durumundadır. Diğer bir ifadeyle bu eserlerin meseleyi ele alıĢları felsefî mahiyette olup Serahsî de mezhebinde meseleleri bu yönden inceleyenlerin ilk mümessili durumundadır (Schacht Joseph, 900.Ölümünün Yıldönümü, Sayfa 2) 39 NaĢiri; Efgânî, Ebü‟l-Vefâ, Haydarâbâd / Dekken 1378 40 Bağdatlı Vehbi Efendi, nr. 565. Yüklə 7,31 Mb. Dostları ilə paylaş:
|