Tarixin göy qübbəsini işıqlandıranlar
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
263 canişini Hicazdan İraqa gedən yolların hamısında postlar qoydurdu və bunlardan biri ilə Hüseynin xeyli azalmış dəstəsi üz-üzə gəldi. Kufə yaxınlığındakı Susuz Kərbəla deyilən yerdə Hüseyn 70 döyüşçüsü ilə düşərgə saldı. Bura tezliklə xəlifənin 4 min nəfərlik dəstəsi gəldi. 10 oktyabr 680-ci ildə Hüseyn öz döyüşçüləri ilə düşmənə qarşı çıxdı. Əvvəlcə xəlifənin döyüşçülərindən heç kəs ona hücum etmirdi ki, peyğəmbərin nəvəsinin qanı onun üstünə tökülməsin. Lakin sonra onlar böyük kütlə şəklində onun üstünə atıldılar və Hüseyn onlarla deşici və kəsici yara almaqla qeyri-bərabər döyüşdə həlak oldu. Həlak olanların kəsilmiş başları Dəməşqə, xəlifəyə göndərildi. Hüseyn “ən böyük şəhid” adlandırıldı, Kərbəla isə şiələrin baş səcdəgahlarından biri və ziyarətgah yeri oldu. Bütün daxili mübarizələrə baxmayaraq islam dini öz zəfərini davam etdirirdi və Məhəmmədin ilk kiçik addımı dünya dininin iri addımlarına çevrildi. Dünya indi çox dəyişilmişdir. İnsanlar da daim eyni vəziyyətdə qalan mələklərdən fərqli olaraq dəyişilir, özü də həm yaxşılaşmağa, həm də pisləşməyə doğru. İslam dini və mədəniyyəti bəşəriyyətin ən azı altıda birini əhatə etməklə sadəcə dünyagörüş və inam vədlərini də ötüb keçmiş, düşüncə tərzinə, bəzi hallarda isə həyat tərzini müəyyən edən başlıca amilə çevrilmişdir. İslama başqa mövqedən yanaşanların nöqteyi-nəzərinə baxmayaraq, bu din bəşəriyyətin inkişafına, bütöv tayfaların birləşib xalqa çevrilməsinə, xalqların birləşməsinə öz töhfəsini vermişdir. Neqativ hallara gəldikdə bütün ictimai proseslərdə olduğu kimi yəqin ki, bunsuz da keçinməmişdir. Onun yaradıcısı olan Məhəmmədə gəldikdə o, bu dini sağlam mənəvi və etik əsaslar üzərində yaratmışdır. Müsəlmanların ali dini kitabı olan Quran sırf patsifist təlim olmaqla, insanları sülhə, qardaşlığa dəvət edir. Məhəmmədin həyatı isə bu prinsiplərə canlı misaldır. Məhəmməd mərhəmətli olmağı bacarırdı, daha doğrusu bu mərhəmətlilik onun təbiətində idi. Məhəmmədin yaratdığı din yaşayır, böyüyürsə, onun dini ehkamları da öz qüvvəsini itirmir, zamanın sınaqlarından çıxmağı bacarır. Bütün hücumlara və əkstəbliğata baxmayaraq, Məhəmmədin dünyagörüşləri öz əhəmiyyətini və cazibədarlığını itirmir, on dörd əsr bundan əvvəl yanan kiçik bir şam indi dünyanın böyük ərazisinə öz nurunu səpələyir. Bu din məşəli olan Məhəmmədə isə dikilən nəzərlər 264 daha çox məhəbbət və ehtiramdan xəbər verir. İdeyalarının zəfəri onun özünün varlığından, az qala əbədiliyə qovuşmasından xəbər verir. Böyüklük, xüsusən əqidə böyüklüyü qarşısında baş əymək, səcdə etmək bəşəriyyətin ilk dərk anından indiyə qədər onun şüurlu məxluq olmasına dəlalət etdiyindən, Məhəmmədə göstərilən ehtiram təbii hisslərin ifadəsindən başqa bir şey kimi başa düşülməməlidir. İslam dini irqindən, dilindən, dərisinin rəngindən, hansı xalqa və ya tayfaya mənsub olmasından asılı olmayaraq, bu dinə sitayiş edənlərin hamısını qardaş adlandırır. Bu qardaşlığı iqtisadi cəhətdən möhkəmləndirmək üçün kasıblara, az imkanlı müsəlmanlara maddi yardım göstərmək institutu kimi zəkat meydana gəlmişdi. Varlı müsəlman öz kasıb din qardaşının vəziyyətinə biganə qalmamalı, öz gəlirinin bir hissəsini onun yolunda qurban verməlidir. Hər bir din insanları birləşdirməyə xidmət edir. Ona görə də dinlər bir qayda olaraq iri icmaların mövcud olduğu yerlərdə, şəhərlərdə meydana gəlir. Köçəri xalqlarda isə din yaranmır və ya onların dinə bağlılığı xeyli zəif olur. Məhəmməd dövrünün Məkkəsində sosial çətinliklər, ticarət qayğıları ayrı-ayrı tayfalar arasında rəqabəti ədavət səviyyəsinə çatdırmışdı. Cəmiyyət bu mübahisələrdən, münaqişələrdən cana doymuşdu, onların davam etməsi cəmiyyəti daha qorxulu tənəzzülə gətirib çıxara bilərdi. İslam dini əvvəlcə böyük müqavimətlə qarşılaşsa da on il ərzində təkcə Məkkə və Mədinə cəmiyyətlərini deyil, böyük bir ərazinin siyasi və iqtisadi birliyinə yol açdı. İslam dini başqa dinlərdən daha demokratik dindir. Bu inamda din xadimlərinin rolu olduqca cüzidir. İslamın dini mərkəzi və xüsusi dini xadimlər ierarxiyası yoxdur, axırıncılar yalnız hansısa bir məscidə başçılıq edir və dindarlar üzərində elə bir səlahiyyətə malik deyildir. İslam dinində yalnız Allaha sitayiş edilir, əsasən şiələrdə isə Peyğəmbərə və Əliyə xüsusi səcdə edilir. Allahın konkret obrazı yoxdur və o, təsvir oluna bilməz. Ona məscidlərdə sitayiş edirlər, dua oxuyurlar, baş əyirlər, qarşısında diz çökürlər, bununla da ona öz itaətini ifadə edirlər. İnsanı yalnız Allah yaratdığına görə islam insanın canlı və cansız təsvirinin də ona məxsus olduğunu iddia etməklə, rəngkarlıqda və heykəltəraşlıqda insan 265 obrazının yaradılmasını qadağan etmişdi. Bu həm də yenidən hansısa büt yaratmaq imkanının qarşısını alırdı. Adamlar və heyvanlar yalnız kiçik ölçülü təsviri sənət əsərlərində - miniatürlərdə öz əksini tapa bilərdi. Ona görə də islamın yayıldığı ölkələrdə uzun əsrlər boyu rəngkarlıq və heykəltəraşlıq inkişaf etməmişdir. Belə təsvir vasitələrindən və imkanlarından məhrum olan xalqlarda istedad özünü memarlıqda və təsviri sənətdə daha güclü nümayiş etdirməyə başladı. Təsviri sənətdə ornamentlərə, arabeskalara üstünlük verilir, bu əsərlərdə həndəsi fiqurlar və stilləşdirilmiş bitkilər təsvir olunur. Müsəlman ölkələrində xalçaçılıq dekorativ- tətbiqi sənətin başlıca növlərindən birinə çevrilir. Xalçanın üzərində simvolik mənası olan naxışlara geniş yer verilir. Memarlığı isə müsəlmanlar əsasən Bizansdan əxz etmişdilər və bu sənətə mükəmməl yiyələnərək Yaxın Şərqdə, həmçinin xüsusən İspaniyada və Yəməndə gözəl memarlıq inciləri yaratmağa müvəffəq olmuşdular. İslam dini yüz milyonlarla insanın şüuruna daxil olmuş, bu və ya digər dərəcədə onların həyat tərzinə öz təsirini göstərmişdir. Dünyada indi 1,5 milyard müsəlman vardır. İslam dininin çoxtərəfli təsirini biz bugünkü dünyanın həm siyasi həm də coğrafi xəritəsində aydın görə bilərik. Onların necə qiymətləndirilməsindən asılı olmayaraq, təkcə mövcudluğu və nəticələri bu dinin fəaliyyət miqyası haqqında çox şey deyir. İslam dini uzun əsrlər boyu böyük əraziləri və milyonların ruhunu fəth etməsəydi belə, erkən orta əsrlər Şərqində böyük mənəvi əhəmiyyəti olan siyasi və ictimai hadisə kimi yadda qalardı. Axı bu din yarananda şüurlarda inqilabi bir dönüş əmələ gətirmişdi. Bu dönüşün yol göstərəni, Qütb ulduzu isə Məhəmməd idi və onun şəxsiyyəti və irsi dövrlər dəyişsə də, insanlar başqalaşsa da, üzünü ona tərəf tutanların heç birindən öz nurunu əsirgəmir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|