Tasdiqla yman: umumiy o'rta ta'lim m aktabi direktori

N im a qilmoq?y nima bo Imoq? so 6-
roqlariga javob b o iib , shaxs yoki narsalarning harakat,
holatini ifodalagan so ‘z turkumi f e ’l deyiladi.
FeMlardan anglashOgan harakat
va holat ma’lum shaxs yoki narsa tomonidan bajariladi.
Ana shu shaxs yoki narsa harakatning bajaruvchisi sanala-
di.
27

---

:> 
• ‘Ч'Ь. F e ’llar nimani atab kelishiga ko‘ra
harakat fe’llari va holat fe’llariga b o ‘linadi.
Shaxs va narsalaming jismoniy faoliyati natijasida 
ro ‘y bergan harakatni bildiruvchi fe’llar 
h a ra k a t f e ’llari
hisoblanadi. Shaxslarning Ichkl kechinmalari va narsa­
laming bir holatdan ikkinchi holatga o ‘tish 
jarayonini 
ifodalovchi fe’llar esa 
holat f e ’lla ri
sanaladi.
* 
Berilgan fe’llam i harak at yoki h o latn i bildirishiga k o ‘ra
ikki guruhga: h a ra k a t fe ’llariga va h o la t fe ’llariga ajrating.
Qizardi, yashardi, chopdi, sug‘ordi, gapirdi, qichqirdi, 
to £xtadi, tashladi, yugurdi, qimirladi, topdi.
Nuqtalar o'miga tushirib qoldirilgan qo'shimchalami 
qo'ying, fe’llaming ma’nosiga va grairanatik shakliga e’tibor bering.
— Yigitcha, farniliyangiz nima?
— «Iskandarov» deb yoz..., aka.
Javlonbek uni yoz... q o ‘yish uchun so‘ramagandi, faqat 
familiyasini atab gaplashish u ch u n so'ragan ... U bo Isa , 
«Iskandarov deb yozing, aka», deydi-ya.
— Iskandarov, siz, axir, traktom ing tilini bilmay...-ku? 
Hatto uning qanday mashina ekanini ham ko£rmagan bo‘lsangizL
— Bugun bilma..., ko‘rmagan b o ‘lsam, endi bila..., k o ‘ra..., 
o ‘rgana..., — dedi yigit qat’iy. — Hali o czingiz aytdingiz-ku, 
awalo, shogird tusha..., keyin o ‘rgana..., deb. 
(N. Fozilov
)
S h e ’m i o ‘qing. G u l bilan b o g ‘liq h arak atlarg a diqqat 
qiling. 0 ‘zingiz h a m shunga o ‘xshash m isollar to p in g .
Gul bag‘rini nasim tildi — to'kildi,
Saboga hikoyat qildi — to:kildi.
Fa la к ishiga boq: bir haftada gul 
. Chiqdi, g'unchaladi, kuldi — to'kildi... 
i
Ikki guruhga boMining. B irinchi g u ru h d ag ilar h arak at,
ikkinchi g u ru h d ag ilar h o la t fe ’llarini yozsin. 
•
Tasvirlam oq, kuylam oq, taralm oq, qotm oq, o'ylam oq, 
eshitilmoq, porlamoq, yiqiknoq, jimirlamoq, unm oq, o ‘smoq, 
flkrlamoq, ikkilanmoq, qaytarmoq.
XII-
Mustahkamlash:
1. F e ’l deb nimaga 
aytiladi?
2. F e ’llar qanday so‘roqlarga javob b o ‘ladi?
3. H arakat va holatni bildiruvchi fe’llarga misollar kelti- 
ring.