TəBİƏt elmləRİ VƏ Tİbb seriyasi series of natural sciences and mediCİNE

- 30 - 
kürəşəkillidir.  D.s.-dən  1900-3000  m  hündürlükdə  bitir.  Dekorativ  bitkidir.  Kseromezofitdir. 
Coğrafi  tipi:  Ön Asiya.  BQ, KQ və Naxçıvan  dağlıqda  yayılmışdır.      
 
Hündür  ardıc  -  Juniperus  excelsa  Bieb.  Hündürlüyü  9-15  m-ə  çatan  iri  ağacdır.  Gövdə 
qabığı  qırmızımtıl-boz  olub,  lövhəciklər  şəklində  çatlayır.  Pulcuqvari  yarpaqları  göyümtül-yaşıl 
rəngdədir.  4-6  pulcuqdan  əmələ  gələn  və  üzərində  göy  ləkə  olan  qozalar  1  sm  ölçüdə  olub,  qonur-
bənövşəyi    və  ya  qaramtıl  rəngdədir.  D.s.-dən  1800  m  hündürlüyə  qədər  quraq  ərazilərdə 
yayılmışdır.  Dekorativ  bitkidir.   
Yaşayış  evlərinin  müxtəlif  tiplərinin  formalaşmasında  inşaat  materialları  mühüm  əhəmiyyət 
kəsb  etmişdir.  Naxçıvan  Muxtar  Respublikasının  təbii-coğrafi  və  iqlim  şəraitinin,  həmçinin, 
topoqrafik  quruluşunun  müxtəlifiliyi,  burada  inşaat  materialının  ayrı-ayrı  növlərindən  səmərli 
istifadə  etməyə  imkan  vermişdir. 
 
ƏDƏBİYYAT 
 
1.
 
Azərbaycan  etnoqrafiyası:  3 cilddə,  I c., baş red. Bünyadov  T.Ə. Bakı,  Şərq-Qərb, 2007, 544 s.  
2.
 
Azərbaycan  etnoqrafiyası:  3 cilddə,  II c., baş red. Bünyadov  T.Ə. Bakı,  Şərq-Qərb, 2007, 384 s. 
3.
 
Bünyadov   T.Ə. Azərbaycanda  maldatlığın  inkişaf  tarixindən.  Bakı,  1969, 120 s. 
4.
 
Qasımov  H.Z.  Naxçıvan  Muxtar  Respub-likası  florasının  etnobotaniki  tədqiqinə  dair  // 
Naxcıvan  Dövlət  Universitetinin   Elmi  əsərləri,  Naxçıvan,  Qeyrət,  2013, № 2, s. 94-98 
5.
 
Nəsirli  M.H. Yasayış  evinin  mənşəyinə  dair. // Bakı,  1977, AEM, III bur., s.90 
6.
 
Seyidov  M.M.,  İbadullayeva  S.C.,  Qasımov  H.Z.,  Salayeva  Z.K.  Şahbuz  Dövlət  Təbiət 
Qoruğunun  flora  və bitkiliyi.  Elmi  metodiki  vəsait.  Naxçıvan,  Əcəmi,  2014, 524 s.  
7.
 
Talıbov  T.H.,  İbrahimov  Ə.Ş.  Naxçıvan  Muxtar  Respublikası  florasının  taksonomik  spektri. 
Naxçıvan,  Əcəmi,  2008, 364 s. 
ABSTRACT 
Hilal  Gasimov 
Etnobotanic  and floristic  analysis of plants  used in  household  and  construction 
Article  deals  with  etnobotanic  and  floristic  analysis  of  some  useful  plants  found  in  the  flora 
of the  Nakhchivan  Autonomous  Republic  used in  household  and construction. 
Species  growing  in  the  forests  of  our  Republic  such  as  walnut,  hazel,  elm,  oak,  ash, 
hornbeam,  yew,  lime,  cornel,  hawthorn,  medlar,  juniper  and  etc.were  widely  used  to  make 
household  items  and  utensils,  farm  tools  and  vehicles,  they  were  also  widely  utilized  for 
construction  purposes. 
 
 
РЕЗЮМЕ 
Гилал Касымов 
Этноботанические и флористические анализ растений, используемых  
в домашнем хозяйстве и строительстве 
Статья  посвящена  этноботанические  и  флористические  анализа  некоторых  полезных 
растений,  найденных  во  флоре  Нахчыванской  Автономной  Республики,  используемых  в 
домашнем  хозяйстве и строительстве. 
Видов,  произрастающих  в  лесах  нашей республики, таких как грецкий орех, орешник, 
вяз,  дуб,  ясень,  граб,  тис,  извести,  кизила,  боярышника,  мушмулы,  можжевельника  и  др. 
широко  используется  для  предметов  домашнего  обихода  и  утвари,  сельскохозяйственных 
орудий и машин , они также широко используются  для целей строительства. 
 
 
NDU-nun  Elmi  Şurasının  28  aprel  2015-ci  il  tarixli  qərarı  ilə  çapa  tövsiyə 
olunmuşdur  (protokol  № 09) 
         Məqaləni  çapa təqdim  etdi:  Biologiya  üzrə fəlsəfə doktoru, dosent  
M.Piriyev
 
 
НАХЧЫВАН  ДЮВЛЯТ   УНИВЕРСИТ ЕТ И.  ЕЛМИ  ЯСЯРЛЯР,  2015,  № 3 (68) 

---

- 31 - 
 
NAKHCHIVAN ST AT E UNIVERSIT Y
.
  С ЖЫЕНТЫФЫЖ  WО РКС ,  2015,  № 3 (68) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТ ВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТ ЕТ .  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2015,  № 3 (68) 
 
                                                 HÜSEYN  NOVRUZOV 
                                               Naxçıvan Dövlət Universiteti 
UOT:  57.8 
 
NAXÇIVAN  MUXTAR RESPUBLİKASINDA  YAYILMIŞ  SİLVİLƏR  VƏ 
MİLÇƏKQAPANLAR  FƏSİLƏSİNƏ DAXİL  OLAN QUŞLARIN  AUTEKOLOGİYASI 
 
 
Açar  sözlər:  areal, politipik, monotipik, monomorf, autekologiya 
 
  Keywords:   areal, politypical,  monotypic, monomorphic, autecologiy 
 
Ключевые  слова:  ареаль,  политический,  монотипический,  мономорфический, 
ayтэкология 
 
Naxçıvanda    quşların  öyrənilmə  tarixi  3  dövrə  ayrılır.  Birinci  dövr  uzaq  keçmişdən  XV  əsrə 
qədərki  dövrü  əhatə  edir.  Həmin  dövürdə  Naxçıvanın  quşlarına  dair  tədqiqat  işləri  aparılmamışdır. 
Quşlara  aid məlumatlar  yalnız  tarixi  sənədlərdə  və bədii  ədəbiyyatda  dağınıq  halda  yayılmışdır. 
İkinci  dövr  XV  əsrdən    XX  əsrin  ortalarına  qədərki  dövrü  əhatə  edir.  O  dövrün  yüksək 
xüsusiyyəti  quşlar  haqqında  elmi  dəllillərin  zooloji  ədəbiyyata  daxil  edilməsidir  ki,  bu  da  Qafqazın, 
İranın  və başqa ölkələrin  ədəbiyyatında  öz  əksini  tapmışdır. 
Üçüncü  dövr  XX  əsrin  ortalarından  başlamış  indiyə  qədərki  vaxtı  əhatə  edir.  Bu  dövr  üçün 
səciyyəvi  əlamət  ornitofaunanın  kəmiyyət  göstəriciləri  hesab  edilə  bilər.  Bu  dövrdə  Azərbaycanda 
olduğu  kimi  Naxçıvanda  da  quş  növləri  dəqiqləşdirilmiş,  bir  sıra  növlərin  yaşayış  tərzi  və  yayılması 
ətraflı  öyrənilmişdir. 
Naxçıvan  MR-in  ornitofaunası  1955-57-ci  illərdə  A.İ.Xanməmmədov  tərəfindən  tədqiq 
edilmiş  və  dəyərli  məlumatlar  toplanmışdır.Tədqiqat  işi  Muxtar  respublikanın  müxtəlif  bölgələrində 
aparılmış  və 190 növ  quşun  yayıldığı  öyrənilmişdir. 
Muxtar  respublikada  quş  faunasının  öyrənilməsinə  dair  sonrakı  tədqiqatlar  1978-2000-ci 
illərdə  bizim  tərəfimizdən  aparılmış  və  əlavə  olaraq  burada  28  növ  quşun  yayıldığı  aşkar  edilmişdir. 
Həmçinin  bu  quşların  biotopu,  yazda  gəlmə  və  payızda  köçüb  getmə  vaxtları  dəqiqləşdirilmişdir  ki, 
bunlarında  əksəriyyəti  limnodofil  və  qismən  dendrofil  qrupa  daxil  edilmişdir.  Həmin  quşların 
bəzilərinin  çoxalma  biologiyası,  arealı,  lələkdəyişməsi,  köçmə ardıcıllığı  və.s  ətraflı  öyrənilmişdir. 
2000-ci  ildən  sonra  aparılan  ornitoloji  tədqiqatlarda  AMEA  Naxçıvan  bölməsi  Bioresurslar  
İnstitutunun  əməkdaşlarının  böyük   rolu  olmuşdur. 
Silvilər  və  milçəkqapanlar  fəsiləsinə  daxil  olan  quşların  öyrənilməsinə  dair  iшин  ясасы  2013-
2015-жi  иллярдя  Нахчыван  МР  яразисиндя  апарылан  орнитолоъи  тядгигатлара  əsaslanmışdır. 
Тягдигатын  йериня  йетирилмяси  цчцн  топланан  материаллар  шяхси  експедисийаlar  вя  чюл 
тяжрцбяляриня эедилян вахтларда ялдя едилмишдир.  
Материалын  йыьылмасында  вя  онун  сонрадан  ишлянмясиндя  орнитолоъи  вя  еколоъи 
тядгигат  методуна  ясасланaraq  qушларын  аuтеколоъи  хцсусиййятляри,  биолоэийасы  вя  гида 
характери  комплекс  ишляр  ясасында  юйрянилмишдир.  Силвиляр  вя  милчякгапанларын  
фясил  дяйишкянлийи  вя  эялиб-эетмя  вахtlары  мцяййян  едилмишдир.  Щяр  бир  ландшафтда 
йувалайан,  даими  олан  вя  гышлайан  нювляри  мцяййян  етмяк  цчцн  мцшащидя  обйекти 
олараг Аразбойу дцзянлик вя онунла баьлы олан даьлыг зоналар götürülmüşdür. 

---