Urmaiov N. J., R o ‘ziyev O. A., Gulmatov J. Q., Berdiyev S. R. Qishloq xo‘jaligiiqtisodiyoti «tafakkur»

Ball bonitetlari bo‘yicha asosiy qishloq xo‘jalik ekinlarining
 
kadastrli hisoblangan hosildorligi, sentner/ga 
_________
Ball
bonitetlari
Paxta
Don
Beda
Don
uchun
makka
Bir
yillik
o‘tlar
Ildiz-
meva-
lilar
10
4
6
20
7,5
30
90
20
8
12
40
15,0
60
180
30
12
18
60
22,5
90
270
40
16
24
80
30,0
120
360
50
20
30
100
37,5
150
450
60
24
36
120
45,0
180
540
70
28
42
140
52,5
210
630
80
32
48
160
60,0
240
720
90
36
54
180
67,5
270
810
100
40
60
200
75,0
300
900
1  ballga 
to‘g‘ri 
keluvchi 
hosil, 
sentner
0,4
0,6
2,0
0,75
3,0
9,0
Sabzavot-poliz  ekinlari bo‘yicha kadastrli hisoblangan hosildorlik shu 
sohaga  ixtisoslashgan  aniq  bir  xo‘jalik  yoki  uning  biron  bo'linmalarming 
amaldagi hosildorlik ma'lumotlari bo'yicha aniqlanadi.
Qishloq  xo'jaligiga  mo'ljallangan  yerlarning  m e’yoriy  qiymati 
0 ‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  1998-yil  19-maydagi  120- 
sonli 
“ 1998-2000-yillarda 
qishloq 
xo‘jaligidagi 
iqtisodiy 
islohotlami 
chuqurlashtirish  dasturini  amalga  oshirish  chora-tadbirlari  to‘g‘risida”gi 
qaroriga  ko'ra  aniqlanadi.  Qishloq  xo‘jaligi  yerlarining  me'yoriy  qiymati 
banklardan  ipoteka  qarzlari  berishda,  xususiy  turarjoylar  qurish  uchun  yer
67
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ajratib berish va dehqon xo'jaliklariga me’yordan ortiqcha yer ajratib berishda, 
yer  solig'i  miqdorini  aniqlash,  kimoshdi  savdolari  orqali  yer  uchastkalarini 
sotish va  qonunchilikda ko‘zda tutilgan boshqa  hollarda shu  yeming dastlabki 
bahosini belgilash uchun qoMlaniladi.
0 ‘zbekiston  Respublikasi  yer  resurslari,  geodeziya,  kartografiya  va 
davlat  kadastri  Davlat  qo'mitasi  raisining  “O'zbekiston  Respublikasi  qishloq 
xo‘jaligi  tovar  ishlab  chiqaruvchilarining  qishloq  xo'jalik  yerlari  me'yoriy 
qiymatini aniqlash bo'yicha vaqtinchalik yo‘riqnomani tasdiqlash to‘g‘risida”gi 
buyrug'i  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Adliya  vazirligida  2006-yil  19-aprelda 
ro'yxatga olingan va 2006-yil 29-apreldan kuchga kirgan. Ushbu yo‘riqnomaga 
ko‘ra, sug'oriladigan yerlaming me'yoriy qiymati quyidagi formula  yordamida 
aniqlanadi:
SFm
 * 100 
* Ki* K
2
* Ki
YOm
 = -----------------------------
SKF
Bunda: 
YQm -
  1  gektar sug‘oriladigan yeming me'yoriy qiymati, ming
so‘m;
SFm
 - olinadigan me’yoriy sof foyda, ming so‘m;
SKF
 - bank ssuda kapitalining yillik foizi.
K i
  -  hududiy koeffitsiyent;
K  
2
  -
 yer uchastkasining joylashuvini hisobga oluvchi koeffitsiyent;
K
3
  - yer uchastkasining sug‘orish uchun suv bilan ta’minlanganligini 
hisobga oluvchi koeffitsiyent.
Ushbu  koeffitsiyentlar  yuqoridagi  buymqqa  ilova  tarzida  jadvallar 
shaklida berilgan.
Yeming  me’yoriy  qiymatini  hisoblashda  kerak  boiadigan  me'yoriy 
sof foyda ko‘rsatlcichi quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
SFm
  =
Mm
 * 
Fm
 
100
Bunda: 
Mm
  -   1  gektar  qishloq  xo‘jalik  yerlarining  me'yoriy 
mahsuldorligi,  bu  yerlaming  bonitet  ballari  bo'yicha  maxsus  jadvallar  orqali 
aniqlanadi;
Fm
 -  me'yoriy foyda, bu turli bonitet ballariga ega yerlarda 
ekilgan  ekin  turlari  bo‘yicha  tegishli  foizlarda  maxsus  jadvallar  orqali 
aniqlanadi.
Me'yoriy  sof foydani  ekin maydonlarining tarkibi va qishloq xo‘jaligi 
ixtisoslashganligidan  kelib  chiqib  quyidagi  ikki  variantning  bittasi  bo'yicha 
hisoblash mumkin:
- asosiy ekinlar bo‘yicha;
-  yeri  baholanayotgan  ayni  obyektda  (xo'jalik,  tuman,  viloyatda) 
yetishtirilayotgan asosiy ekinlami birga qo‘shish natijasi bo‘yicha.
68
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Bir  gektar  sug'oriladigan  yerdan  olingan  me'yoriy  yalpi  mahsulotni 
aniqlash quyidagicha amalga oshirilishi mumkin:
- yeri baholanayotgan obyektning  ekin maydonlari tarkibi va  shu  ekinlarning 
sotish baholari bo'yicha o‘rtachasini qo'llab;
- umumiy ekin maydonidagi har bir qishloq xo'jalik ekini  bo'yicha baholarni 
hisoblab chiqish asosida.
Paxta-don  majmuidagi  me'yoriy  yalpi  mahsulotni  hisoblab  chiqishni 
soddalashtirish  uchun  obyekt  umumiy  ekin  maydoni  tarkibidagi  paxta 
salmog'iga  bog'liq  ravishda  yalpi  mahsulot  qiymatini  tuzatishda  maxsus 
koeffitsiyentlardan foydalaniladi (3.6-jadval).
3.6-jadval