Vaqif nəSİR
Yüklə 2,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
388 olur ki, müəllif hadisələrin içində olduğundan verdiyi məlumatlar düsüst və inandırıcı, təsirli və təbiidir. Müəllifin Qarabağa ezamiyyəsi uzun müddətli olduğundan, müstəntiq kimi fəaliyyəti ilə yanaĢı müxtəlif kənd və yaĢayıĢ məntəqələrinin müdafiəsində iĢtirak
etdiyindən o yerlərin coğrafiyasını da yaxĢı bilir və konkret faktlarla müdafiənin qurulma imkanlarından bəhs edir. Əsər təsadüf nəticəsində öz həmkəndlisini tüfənglə qətlə yetirən Tural adlı gəncin faciəsiylə baĢlayır. Hadisə Tural və yaĢıdları (onlar orta məktəb Ģagirdləridir) kəndin müdafiəsində duran həmkəndli döyüĢçülərə yemək aparan zaman baĢ verir. Bu faciə onu həyatının sonuna kimi izləyir. Tural atasını, anasını və
qardaĢını itirir,
özü isə
əsir düĢür.Əsirlikdən azad olduqdan sonra (onu erməni əsirlə dəyiĢirlər) təsadüfən qətlə yetirdiyi Kamranın əmisi Hakimin tələsinə düĢür. Heç bir müqavimət göstərmədən, götür-qoy etmədən onun tapĢırıqlarını yerinə yetirir və özü də bilmədən cinayət əməlləri törədir. (Onun ayrı çarəsi də yoxdur. Belə ki, Hakim əsirlikdən yenicə azad olmuĢ yeniyetmənin adına bir neçə yalançı
müəssisələr açdırır, müxtəlif maxinasiyalar edir və nəticədə Tural vergidən yayınma maddəsi ilə həbs olunur. Tural hey susur, haqsız ittihama etiraz etmir, vaxtilə Kamranın qətlinə görə cəzanı indi çəkmək istəyir. Fırıldaq yolu ilə milyonlar qazanan Natiq isə üçmərtəbəli villasında
389 oğlu qətlə yetirildikdən sonra xəstələnib dəlixanaya düĢür. Əsərin əsas hissəsi Qaradağlı kəndinə, kənd əhalisinin müharibə dövründəki əhval-ruhiyyəsinə, onların doğma yurda bağlılığına,dözümünə, Ģücaətinə və mübarizliyinə həsr olunmuĢdur. Qaradağlının müdafiəsində Hakim kimilər yoxdur. Orda kolxoz sədri Fəxrəddin kiĢi var, Sahib var, Tural var, qonĢu kənd məktəbinin direktoru var,necə deyərlər “pəpə yeyəndən məmə yeyənə kimi” kəndin bütün sakinləri var. Erməni tərəfdən isə döyüĢlərə rəhbərliyi xaricdə erməni diasporunun nümayəndəsi Aqo adlı bir daĢnak edir. Erməni tərəfdən döyüĢlərin əsas siması xüsusi təlimlər keçmiĢ,Suriya və Livandan pul ilə ələ keçirilmiĢ və Qarabağa gətirilmiĢ muzdlulardır. Onlar xüsusi qəddarlıqla azərbaycanlıları qətlə yetirir, öldürülənlərin hesabatını xüsusi dəftərçədə qeyd edir, alacaqları pulu hesablayırlar. Əsərdə bir sıra bildiklərimiz dəqiqləĢdirilir və bilmədiklərimizə aydınlıq gətirilir. Əvvəla bir daha əmin oluruq ki, erməni tərəfdən döyüĢü aparan əsasən xarıci ölkələrdən gələn ermənilər və daĢnaksütun partiyasının təsiri altına düĢən yerli ermənilərdir.Bu ermənilər əlbəttə Qarabağ ermənilərinin hamısı deyil. Buna yolu azıb Liana adlı erməni qızının evinə gələn Turala ev sahibi və ev sahibəsinin münasibəti göstərir. Məlum olur ki, ev sahibi Turalın atası il dost olmuĢdur. Lakin C.Cabbarlının “1905 ci ildə” əsərində olduğu kimi burada Ġmanverdi-Allahverdi
390 qarĢıdurması baĢ verməmiĢdir. Ev sahibi Turalı erməni quldurlarından qorumaq üçün kəndlərinin sərhəddinə kimi ötürür. (Bakıda qarıĢıqlıq düĢən zaman azərbaycanlılar azmı erməniyə evlərində sığınacaq vermiĢdilər?) bir daha göstərilir ki, Qarabağ döyüĢlərində qarabağlılarla yanaĢı Azərbaycanın demək olar ki, bütün bölgələrindən gələn könüllülər iĢtirak etmiĢlər. Bakı, ġəki, Lənkəran, Naxçıvan və s. Masallıdan olan Ceyhun və qardaĢı valideyinlərindən xəbərsiz universitet təhsillərini yarımçıq qoyub Qarabağa döyüĢməyə getmiĢlər. Ceyhun bu döyüĢlərdə qardaĢını itirir. Belə itkilərimiz çox olub. Vətənə sevgi, torpaq təəssübü və qeyrət igidlərimizi ruhdan salmamıĢ və Vətən uğrunda döyüĢlərdə daha mübariz olmağa səsləmiĢdir. Çox təəssüflər olsun ki, bu insanların mübarizə əzmi o vaxtkı Respublika rəhbərliyi tərəfindən layiqincə dəyərləndirilməmiĢ, neçə-neçə qoca,cavan qız-gəlin, uĢaq erməni gülləsinə tuĢ gəlmiĢ və yaxud da bu faĢistlərinin girovluğunda qalmıĢdır. Əsərdə erməni əsirliyində qalan azərbaycanlılara edilən zülmlər, insanlığa sığmayan əclaflıqlar oxucunu dəhĢətə gətirir. M.Quliyev bir hüqüqĢünas kimi erməni cinayətlərinə hüquqi qiymət verir. Diqqəti çəkən məqamlardan biri də əsirlərin dəyiĢdirilməsi prosesidir. Müəllif bu prosesi əsərdə ətraflı iĢiqlandırır. Azərbaycan əsirliyində olan erməni qızı dəyiĢmə zonasında çox qıvraq və gülə-gülə
391 sərhəd xəttini keçib babasının qucağına atılır, erməni əsirliyində olan azərbaycanlı isə zorla, taqətsiz özünü sərhəd xəttinə yetirir. Bu prosesi müĢahidə edən Livanlı Tiqranda Azərbaycan tərəfinə rəğbət yaranır. Lakin buna baxmayaraq o, öz əclaflığından- azərbaycanlıları qətlə yetirmək niyyətindən vaz keçmir. Necə deyərlər “ilanın ağına da qarasına da lənət”. Əsərdə yığcam Ģəkildə olsa da, 20 noyabr vertalyot qəzasına da toxunulub. Müəllifə görə bu hadisə bizim Ģimal qonĢularımızın düĢünülmüĢ ssenarisi əsasında törədilib. Qəzanın baĢ verməsi və prosesin özü əsərdə çox inandırıcı Ģəkildə verilmiĢdir. Ġki gəncin sevgisi ilə baĢlayan əsər həmin sevginin uğursuzluğu ilə sona yetir. Əlbəttə tökülən o boyda qanın üstündə bu iki gəncin xoĢbəxtliyi baĢ tutmazdı. Krasnodara köçən erməni qızı Liananın bir oğlu olur, adını Tural qoyur. Liana elə oradaca qünyasını dəyiĢir. Vergi müfəttiĢləri tərəfindən təqsirləndirilən Tural isə 3 illik məhbus həyatından sonra azadlığa çıxır. Bir sıra məcburi köçkünlər kimi gələcək haqqında düĢüncələrə dalır. O, elə bu düĢüncələr içində dünyasını dəyiĢir. Əsərdə düĢündürücü məqamlar çoxdur. Əsərin sonunda müəllif erməni gülləsinə tuĢ gəlmiĢ 90-dan artıq Qaradağlı kənd sakinlərinin siyahısını və onlar haqqında qısa məlumat vermiĢdir. Məncə, bu kitab doğma Qaradağlı uğrunda canından keçənlərin ruhuna böyuk sayğı göstəricisi olub, geniĢ Yüklə 2,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|