VəLİyev dünyamali əMİr oğLU
Yüklə 3,58 Kb. Pdf görüntüsü
|
295 qeyri-neft sektorunun inkişafına, “insan kapitalının” artırılmasına və gücləndirilməsinə, mövcud istehsal və sosial infrastrukturun yenidənqurulmasına, bu qəbildən olan yeni obyektlərin tikilməsinə, müasir texnologiyaların gətirilməsinə və səmərəli innovasiya siyasətinin aparılmasına yönəldilir. Akademik Ramiz Mehdiyevin qeyd etdiyi kimi: “Müasir Azərbaycan bir çox beynəlxalq təşkilatlarda təmsil olmuşdur, bir çox qlobal nəqliyyat- kommunikasiya layihələrinin iştirakçısıdır, dünya bazarlarına enerji daşıyıcıları göndərir. Azərbaycan Avropa və Asiya ilə uzunmüddətli strateji tərəfdaşlıq üçün geosiyasi və geoiqtisadi meydandır. Çox mühim nəqliyyat dəhlizi və qloballaşma proseslərinin tərkib hissəsi olaraq Azərbaycanın inkişaf sürətini azaltmaması, yeni layihələrin yaradılması və gerçəkləşdirilməsində düşünülmüş və fəal iştirakı son dərəcə vacibdir”. Ölkənin sosial-iqtisadi inkişafının bu gün və gələcəkdə də daxili resurlarla yanaşı, xarici imkanlar hesabına yüksək səviyyədə saxlanılmasını təmin etmək məqsədi ilə, onun geosiyasi əhəmiyyətini nəzərə alaraq, xarici ölkələrlə, beynəlxalq maliyyə institutları və təşkilatları ilə, regional birliklərlə əməkdaşlığı genişləndirilmiş, dünya inteqrasiya prosesi dərinləşdirilmişdir. Azərbaycanın Ümumdünya Ticarət Təşkilatının tam üzvü olması istiqamətində ciddi addımlar atılmış, Avropa ittifaqı ilə “Bir tərəfdən Avropa İttifaqı və onun üzvü olan dövlətlər və digər tərəfdən Azərbaycan Respublikası arasında Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq Sazişi ” imzalanmış, Azərbaycan Respublikası Avropa Qonşuluq Siyasətinə daxil edilmişdir. 11. 3. Beynəlxalq maliyyə-iqtisadi təşkilatları ilə əlaqələrin milli dövlətlər tərəfindən təşkili problemləri. İstehsal, kommunikasiya, ticarət, investisiya və maliyyə sahəsində XX əsrin ikinci yarısında beynəlxalq miqyasda baş verən köklü dəyişikliklər ölkələri dünya maliyyə-təsərrüfat əlaqələrinə cəlb olunma proseslərini sürətləndirmiş və dünya iqtisadiyyatını vahid qlobal orqanizmə çevirmişdir. Yaranmış müasir şəraitdə milli dövlətlər tamamilə yeni situasiya ilə qarşı- qarşıya qalmışlar: onların idxalın məhdudlaşdırılması və ixracat subsidiyaları, milli valyuta məzənnəsinin və Mərkəzi Bankın yenidən maliyyələşdirmə faiz dərəcələrinin dəyişdirilməsi kimi makroiqtisadi tənzimləmə vasitələrindən istifadə etmə imkanları məhdudlaşmışdır. Xüsusən valyuta-maliyyə sahəsində bir sıra proseslər qlobal miqyas almış və artıq ayrı-ayrı dövlətlər onları tənzimləməyə qadir deyillər. Qlobal proseslərin dərinləşməsi milli səviyyədə iqtisadi tənzimləmələrin səmərəsini azaltmış və dövlətlərüstü tənzimləmə orqanlarının yaradılması zərurətini doğurmuşdur. İqtisadi fəaliyyət və texnologiyanın yeni formalarının doğurduğu qlobal- laşma proseslərinin bir çox elementləri, məlum olduğu kimi II dünya müharibəsi qurtardıqdan dərhal sonra özünü göstərməyə başlamışdır. Dünya 296 birliyi hələ o zamandan qarşılıqlı əlaqəli və sıx birləşmiş iqtisadi sistem yaratmağa cəhd göstərməyə başladılar. Əsas məqsəd o qövr üçün xarakterik olan himayəçilik və iqtisadi məhdudlaşdırmaları aradan qaldırmaq idi. Etiraf edilmişdir ki, iqtisadiyyatın çiçəklənməsi sülh və təhlükəsizliyin, təmin olunması üçün çox vacibdir, yeni iqtisadi qaydalar isə dünya siyasi sisteminin səmərəli fəaliyyətinin əsasıdır. Bu siyasətin tərkib hissəsi kimi 1944-cü ildə keçirilmiş Bretton-Vuds konfransında ödəmələr rejimi haqqında razılıq əldə edilmiş, BVF və Dünya Bankı yaradılmış, 1945-ci ildə isə BMT təşkil edilmişdir. Bu zaman etiraf edilmişdir ki, valyuta və maliyyə məsələləri üzrə razılaşma beynəlxalq ticarət haqqında daha geniş ümumdünya sazişinin ayrılmaz tərkib hissəsidir. Ona görə də BMT-nin İqtisadi və Sosial Şurası özünün ilk konfransında (fevral 1946-cı il) beynəlxalq iqtisadi əməkdaşlıqla məşğul olan üçüncü təşkilatın (QATT-ın) yaradılmasını təklif etdi. İkinci dünya müharibəsindən sonra yeni iqtisadi qaydaların formalaşması prosesinə cəlb edilmiş dövlətlərin mühüm məqsədlərindən biri - dünya xalqlarının rifahının və məşğulluq səviyyəsinin yüksəldilməsinin, iqtisadi tərəqqinin vacib şərti kimi - iqtisadiyyatının liberallaşdırılması təşkil edir. Liberallaşdırma məsələləri ilə valyuta və maliyyə sahəsində BVF və Dünya, Bakı məşğul olur. Breton - Vuds İnstitutları kimi QATT-da ticarətin liberallaşdırılması yolu ilə azad bazar iqtisadiyyatı qurmağa çalışır. İki sənəd onun fəaliyyətinin əsasını təşkil edir: Ən əlverişli rejim haqqında saziş. Həmin Sazişə uyğun olaraq ölkələr özlərinin ticarət tərəfdaşlarına qarşı ayrı-seçkilik siyasəti tətbiq etməməlidirlər; «Milli status» haqqında saziş. Həmin sazişə uyğun olaraq xarici mal və xidmətləri satanlar da yerli mal satıcıları ilə eyni hüquqlara malik olmalıdırlar. Beynəlxalq maliyyə-iqtisadi təşkilatları tərəfindən həyata keçirilən çoxtərəfli tənzimləmələrin inkişafı istiqamətləri həmin məsələlərdə iştirak edən dövlətlərin konkret maraqlarından, milli dövlətlərin həyata keçirdiyi siyasətdən asılıdır. Bu zaman çoxtərəfli razılaşmalar iştirakçıların milli suverenliyinə toxunmadan hökumətlər tərəfindən ticarət, maliyyə, valyuta məsələləri üzrə qəbul olunan qərarlara təsir göstərir. Bu sahəyə, dövlət siyasətində həyata keçirilən tənzimləmə tədbirləri ilə yanaşı, beynəlxalq iqtisadi əlaqələrin inkişafına təsir mexanizmi də daxildir. Çoxtərəfli tənzimləmələrin mərkəzi həlqəsini beynəlxalq ticarət, maliyyə, valyuta, invetisiya sahəsində hamı tərəfindən qəbul edilən normaların yaradılması təşkil edir. Nəzərə almaq lazımdır ki, qlobal proseslərin dünya miqyasında idarə olunmasında mühüm rol oynayan BVF, Dünya Bankı qrupu və ÜTT haqqında beynəlxalq ictimai fikirdə ziddiyyətli fikirlər formalaşmışdır. Bu nəhəng beynəlxalq maliyyə-iqtisadi təşkilatların yetirdiyi siyasətin hər şeydən əvvəl transmilli şirkətlərin, yüksək inhisarçı dövlətlərin mənafeinə və xarici kapitalın hökümranlığının təmin olunması məntiqinə uyğun olaraq həyata keçirildiyi inkişaf etməkdə olan və keçid iqtisadiyyatı ölkələrində ciddi narahatlıq Yüklə 3,58 Kb. Dostları ilə paylaş:
|