VəLİyev dünyamali əMİr oğLU
Yüklə 3,58 Kb. Pdf görüntüsü
|
288 ilk dəfə olaraq sosial-iqtisadi inkişafı müasir prinsiplər əsasında tərtib edilmiş Dövlət Proqramları ilə tənzimləyərək, ölkəni yeni üfüqlərə, iqtisadi müstəqilliyin əldə edilməsinə doğru istiqamətləndirdi. İqtisadi müstəqilliyin mühüm tərkib hissəsi iqtisadi təhlükəsizlik, enerji təhlükəsizliyi və ərzaq təhlükəsizliyidir. İqtisadi təhlükəsizlik - iqtisadiyyatın elə bir vəziyyətidir ki, bu zaman dayanıqlı iqtisadi artım, ictimai ehtiyaclar, yüksək keyfiyyətli idarəçilik, iqtisadi maraqların qorunması milli və beynəlxalq səviyyədə səmərəli şəkildə təmin olunur. İqtisadi təhlükəsizlik problemi dövlətin yaradılması ilə eyni zamanda yaranır və milli təhlükəsizliyin onurğa sütununu təşkil edir. Ölkəmizin milli təhlükəsizlik və onun mühüm tərkib hissəsi olan iqtisadi təhlükəsizlik konsepsiysı Prezident İlham Əliyevin imzaladığı 23 may 2007-ci il tarixli sərəncamı ilə təsdiq edilmişdir. Həmin konsepsiyada iqtisadi təhlükəsizlik problemləri olduqca əhatəlidir. Bu konsepsiya bazar iqtisadiyyatının inkişafı, onun hüquqi əsaslarının təkmilləşdirilməsi, iqtisadi sabitliyin təmin olunması məqsədilə daxili və xarici sərmayələr üçün əlverişli şəraitin yaradılması, təbii sərvətlərdən səmərəli istifadə edilməsi, davamlı iqtisadi inkişaf, ətraf mühitin qorunması, tədris, elmi və texnoloji potensialın artırılması yolu ilə Azərbaycan xalqının gələcək inkişafının, əhalinin layiqli həyat səviyyəsinin və fiziki sağlamlığının təmin edilməsi kimi taleyüklü problemlərin həll edilməsini Azərbaycan dövləti qarşısında bir vəzifə kimi qoyur. [313, may 2006] İqtisadi təhlükəsizliyin əsas göstəriciləri aşağıdakılardır: ÜDM-un artımı, iqtisadiyyatın strukturu və rəqabətqabiliyyəti, həyat səviyyəsi və keyfiyyəti, inflyasiya sürəti, işsizlik norması, idxaldan asılılıq, daxili və xarici borcların səviyyəsi və s. Dövlətin iqtisadi təhlükəsizliyi probleminin mahiyyəti və əhəmiyyətini müəyyən etmək üçün iqtisadi ədəbiyyatda təxminən 25 göstərici təhlil edilir. Onlar arasında ən vacibləri aşağıdakılardır: adambaşına ÜDM, digər ölkələrlə müqayisədə onun dinamikası, ÜDM-un tərkibində emaledici sənaye məhsullarının xüsusi çəkisi, ÜDM-un tərkibində elmi-tədqiqat işləri və təcrübə- konstruktor işlərinin payı; beynəlxalq standartlar baxımından yoxsulluq səviyyəsi; orta ömür səviyyəsi; 10% ən təminatlı əhali qrupu gəlirlərinin, 10% ən yoxsul əhalinin gəlirlərinə nisbəti; işsizlik səviyyəsi; inflyasiya səviyyəsi; dövlət, o cümlədən xarici borcun ÜDM-a və büdcə gəlirlərinə nisbəti; idxalatın ÜDM-a nisbəti; istehlak məhsullarının tərkibində idxal edilən ərzağın xüsusi çəkisi və s. Akademik Z. Səmədzadə haqlı olaraq vurğulayır ki, ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyinə bu və ya digər şəkildə təsir göstərən hər hansı bir problem diqqətlə təhlil edilmədən dövlətin iqtisadi qüdrətinin və tərəqqisinin artırılması sahəsində qarşıda duran heç bir məsələni həll etmək olmaz. [23]. Bütün dünya dövlətlərində ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunmasında bey- nəlxalq ticarətin rolu böyükdür. Belə ki, beynəlxalq ticarət ölkənin iqtisadi inki- şafına təkan verməklə həmin məhsulların satışına şərait yaradır, dünya 289 ehtiyatlarından səmərəli istifadə edilməsini təmin edir, bu sahədə beynəlxalq ixtisaslaşmaya yol açır. Ərzaq təhlükəsizliyinin əsasını aşağıdakılar təşkil edir: 1. Bu və ya digər ölkənin ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunması üçün ölkənin ehtiyaclarını tam ödəyən ərzağın davamlı və kifayət qədər istehsalı qarantiya edilməlidir. 2. Ərzaq təhlükəsizliyi yalnız o zaman təmin edilə bilər ki, ərzağın əldə edilməsi üçün fiziki və iqtisadi şərtlər olsun. 3. Ərzaq təhlükəsizliyinə nail olmaq üçün kənd təsərrüfatı məhsulları sabit şəkildə və kifayət qədər dünya bazarlarına çıxarılsın. 4. Ərzaq təhlükəsizliyinin mühüm elementlərindən biri də əhalinin səhhətinə ziyan verməyən keyfiyyətli ərzaqla təmin olunmasıdır. [326, 2003, № 1, s. 60]. Hesab olunur ki, milli səviyyədə ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün iki yol mövcuddur: 1) özünü təmin etməyə çalışmaq və 2) idxalın sistematik şəkildə ödənilməsi üçün imkan yaratmaq. Ərzaqla özünütəminetmə - ona olan tələbatın əvvəlcə xarici ticarətdən minimum dərəcədə asılı olmaqla, daha çox daxili istehsal hesabına ödənilməsi deməkdir. Özünütəminetmə konsepsiyasına bir sıra amillər təsir edir. Onlardan - məhsuldarlığı artıran texnologiyadan istifadə etmək imkanını, kənd təsərrüfatına siyasi və sosial partlayışın təsirini, habelə ətraf mühitin tənəzzülünü göstərmək olar. Daxili kənd təsərrüfatı ehtiyatlarının davamlı istifadəsi hər bir ölkədə ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün mühüm rol oynayır. Daxili kənd təsərrüfatı istehsalının himayə edilərək qorunub saxlanılması və inkişaf etdirilməsi gözlənilməz hadisələr baş verərsə, əhalinin ərzaq çatışmazlığı hallarının baş verməsi barədə narahatlığını azaldır. Ərzaq idxalı ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunmasında mühüm rol oynaya bilər. Problemi bu yolla həll etmək istəyən ölkələr qarşısında iki ciddi vəzifə durur: 1. Ərzaq idxalını tələb olunan səviyyədə saxlamaq üçün valyuta ehtiyatına malik olmaq; 2. Etibarlı idxal mənbələrini əlində saxlamaq. Ölkənin özü tərəfindən ödənilməsi zəruri olan həcmdə ərzaq idxalı üçün valyuta ehtiyatlarının daxil olması məqsədilə ixracat potensialının yaradılmasını tələb edir. Bu zaman nəzərə almaq lazımdır ki, ərzaq idxal edən ölkə üçün həmin ərzaq əmtəə də olsa, strateji əmtəədir. Onun davamlı olaraq satın alınması cəmiyyətdə sabitliyə təminat verir. İxracatçı ölkə üçün isə, həmin əmtəələr siyasi və iqtisadi təzyiq vasitəsi (embarqo qoymaqla və s. ) kimi istifadə edilə bilər. Ərzaq idxalının bir xüsusiyyəti də odur ki, onların qiyməti qeyri-sabit olmaqla, bir çox hallarda öz real dəyərinə adekvat olmur. Ərzaq təhlükəsizliyini təmin etmək üçün dövlət müəyyən hallarda strateji malların idxalı məqsədilə yüksək qiymət ödəmək məcburiyyəti qarşısında qalır. İdxalat vasitəsilə ölkənin ərzaq təhlükəsizliyini təmin edən zaman hökumət əsas diqqəti xarici bazarlarda maksimum səmərə ilə satılması Yüklə 3,58 Kb. Dostları ilə paylaş:
|