Nəzarət Departamenti-PY/TMM Təlimi
İzahlı lüğət
Çirkli pulların yuyulması üzrə səhnələşdirilmiş məhkəmə prosesi
BMT Narkotiklər və Cinayətkarlıqla Mübarizə Ofisi (UNODC) və Amerika Dövlətlərinin Amerika daxili
Narkotiklərdən Sui-İstifadəyə Nəzarət Komitəsi Təşkilatı tərəfindən Latın Amerikasının müxtəlif ölkələrində
başlanılmış proqram. Proqramın məqsədi pulların yuyulmasının qarşısını almaq üçün təhqiqatçıları,
araşdırıcıları və hakimlərini nou-hau ilə təmin etməkdən ibarətdir. O, dəqiq hadisələr ətrafında quraşdırılmış
hallardan istifadə edir. Proqram 2002-ci ildə Ekvadorda yaradılandan bəri bir sıra səhnələşdirilmiş məhkəmə
prosesi həyata keçirilmişdir.
Monetar alətlər
Yol çekləri, dövriyə alətləri, o cümlədən personal çeklər və biznes çekləri, rəsmi bank çekləri, kassa çekləri,
veksellər, pul baratları, qiymətli kağızlar, yaxud adsız səhmlər. Bir qayda olaraq valyuta
ilə birlikdə monetar
alətlər də bir çox ölkənin çirkli pulların yuyulması ilə mübarizə qaydalarına daxil edilmişdir və maliyyə
institutları onlarla bağlı müştəri fəaliyyətinə dair hesabat verməli və uçot yazılarını saxlamalıdırlar.
Pulların yuyulması
Qanuni görüntü vermək məqsədilə qanunsuz yolla əldə edilmiş əmlak, yaxud vəsaitlərin mövcudluğunun,
mənbəyinin, hərəkətinin, son çatdırılma yerinin, yaxud qanunsuz tətbiqinin gizlədilməsi, yaxud ört-basdır
edilməsi. Proses üç hissədən ibarətdir: vəsaitlərin maliyyə sisteminə yerləşdiriməsi, vəsaitlərin mənbəyini,
mülkiyyətini və məkanını ört-basdır etmək üçün tranzaksiyaların şaxələndirilməsi və vəsaitlərin qanuni
görünüşü olan holdinqlər şəklində cəmiyyətə inteqrasiyası. Pulların yuyulmasının tərifi onun cinayət kimi
tanındığı ölkələrdə fərqlidir.
Pulların Yuyulması haqqında Hesabatlıq Mütəxəssisi (PYHM)
Termin müxtəlif beynəlxalq qaydalarda işlədilir, maliyyə institutunun çirkli pulların yuyulması ilə mübarizə
fəaliyyət və proqramına və yerli MKO-ya şübhəli tranzaksiyalar haqqında məlumat verməyə görə məsuliyyət
daşıyan şəxsə şamil edilir. PYHM çirkli pulların yuyulması ilə mübarizə strategiya və siyasətlərinin
icrasında əsas şəxsdir.
Pul baratı
Bir qayda olaraq kiçik nominallarda (adətən Euro/USD 500-dən az) nağd olaraq əldə edilən monetar alət.
Bu, adətən çek hesabları olmayan insanlar tərəfindən hesabları, yaxud satıcının personal çek qəbul
etməyəcəyi hallarda alış-verişi ödəmək üçün istifadə edilir. Pul baratlarından pulların yuyulması üçün
istifadə edilə bilər, çünki onlar fərdin hesabı deyil, emitent institut tərəfindən istifadə edilən alətdir.
Pul xidmətləri biznesi (PXB)
ABŞ və digər yerlərdə pul köçürmə şirkətləri üçün istifadə edilən termin; kassa çekləri; pul baratları
emitentləri, satıcıları və ödəyiciləri və yol çekləri; mübadilə məntəqələri və saxlanılan məbləği olan kart
məhsulu şirkətləri.
92
Nəzarət Departamenti-PY/TMM Təlimi
İzahlı lüğət
Pul, yaxud Dəyər Transferi Xidməti
Nağd pul, çek, yaxud digər monetar alətləri qəbul edən, bir məkanda dəyəri saxlaya və müvafiq məbləği
digər məkandakı benefisiara nağd pul, yaxud digər formada kommunikasiya, mesaj,
transfer, yaxud pul/
dəyər transferi xidmətinin aid olduğu klirinq şəbəkəsi vasitəsilə ödəyə bilən maliyyə sidməti. Belə
xidmətlərin həyata keçirdiyi tranzaksiyalara bir , yaxud daha çox vasitəçi və üçüncü tərəfind yekun ödənişi
cəlb edilə bilər. Pul, yaxud dəyər transferi xidməti formal olaraq fiziki, yaxud hüquqi şəxslər tərəfindən
tənzimlənən maliyyə sistemi (məs, bank hesabları), qeyri-formal şəkildə bank olmayan kredit institutları və
biznes müəssisələri və tənzimlənən sistemdən kənar həyata keçirilə bilər. Bəzi yurisdiksiyalarda qeyri-formal
sistemlərə alternative köçürmə sistemləri, yaxud xəlvəti (yaxud parallel) bank sistemləri kimi istinad edilir.
MONEYVAL
Çirkli Pulların Yuyulması ilə Mübarizə Tədbirlərinin Qiymətləndiriməsi üzrə Avropa Şurasının
Ekspertlərdən İbarət Komitəsi. Əvvəllər PC-R-EV adlanılan komitə Avropa Şurasının FATF üzvü olmayan
ölkələrindəki çirkli pulların yuyulması ilə mübarizə sahəsindəki özünüqiymətləndirmə və qarşılıqlı
qiymətləndirmələri həyata keçirmək məqsədilə 1977-ci ildə Avropa Şurasının Nazirlər Komitəsi tərəfindən
yaradılmışdır. MONEYVAL Avropa Şurasının Cinayət Məsələləri üzrə Avropa Komitəsinin (CDPC)
alt-komitəsidir.
Monitorinq
İnstitutun çirkli pulların yuyulması ilə mübarizə proqramının elementi olan monitorinq zamanı müştəri
fəaliyyəti qeyri-adi, yaxud şübhəli fəaliyyət, nümunələri meylləri, yaxud onların əsaslandığı,
normal haldan
kənarlaşan tranzalsiyalar yoxlanılır. Tranzaksiyalar çox vaxt proqram təminatı vasitəsilə monitorinq edilir,
bu proqram təminatları müştərinin fəaliyyətini “normal və gözlənilən” hesab edilən sərhədlə müqayisə edir.
Qarşılıqlı (investisiya) fondu
Davamlı olaraq yeni səhmlər təklif edən investisiya şirkəti və tələb edildiyi təqdirdə öz kapoitalından
istifadə etməklə digər şirkətlərin diversifikasiya edilmiş qiymətli kağızlarına yatırmaq üçün mövcud
səhmləri geri alan investisiya şirkəti. Pullar fərdlərdən toplanılır və onların adından müxtəlif səhmlərə,
yaxud borc portfellərinə investisiya edilir.
Qarşılıqlı hüquqi yardım sazişi (QHYS)
Ölkələr arasında hüquqi məsələlərdə qarşılıqlı yardıma və rəsmi araşdırmalar və təhqiqatlarda istifadə üçün
sənədlər və şahidlərə və müvafiq ölkələrin özəl və dövlət sektorlarındakı digər hüquqi və ədliyyə
mənbələrinə çıxışa şərait yaradan saziş.
N
93