Yazıçı-publisist, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü m əsləhətçi redaktor
Yüklə 0,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
203 bu ərazidə böyük canlanma yaranmasına səbəb olmuşdu. Çünki Mürs əl bəy çox işgüzar və xeyriyyəçiliklə məşğul olan bir adam idi. O, k əndə gələn kimi 4-5 km uzaqlıqda yerləşən Şabrançaydan indiki Gəndov ərazisinə suvarma arxı çəkdir- mişdi. Kənddə su dəyirmanı tikdirmişdi. Qubadan və digər ərazilərdən məhsuldar yeni ağac tingləri alıb gətirərək yüksək m əhsul verən meyvə bağları salmağa müvəffəq olmuşdu. Eyni zamanda o, k ənddə əkin sahələrinin genişləndirilməsi, maldar- lığın və qoyunçuluğun səmərəli inkişafı üçün də çox işlər görmüşdü. Bir sözl ə Mürsəl bəyin o vaxtlar indiki Gəndov ərazi- sind ə məskunlaşması bu kəndin gələcəkdə bir yaşayış məntə- q əsi kimi formalaşmasının əsasını qoymuşdu. Bu məkanın g ələcək inkişafına güclü təkan vermişdi. Mürs əl bəyin indiki Gəndov kəndinə gəlişi sanki yerli əhali üçün göydən düşmə bir fürsət olmuşdu. Aşağı Gəndov adlanan bu ərazidə yüksək iqtisadi inkişafı və tərəqqini görən yaxınlıqdakı Baş Gəndov və Dərə Gəndov kəndlərinin əhalisi Aşağı Gəndov bağları ərazisi deyilən bu yerlərə tədricən köçüb g əlməyə başladı. Köç edən həmin insanlar burada tək-tək evlər inşa edərək daimi məskunlaşma işini canlandırırdılar. HAŞİYƏ. Mürsəl bəyə özünə məxsus bu fərdi yaşayış evinin c ənub hissəsində 8 hektardan çox sahədə böyük və göz əl bir bağ saldırmışdı. Bağda əkilmiş məhsuldar alma, armud, qoz, fındıq, tut, üzüm, əncir, heyva, zoğal və sair ağaclara onun xidmətçiləri tərəfindən xüsusi qulluq edilirdi. K ənd ağsaqqallarının söylədiyinə görə Mürsəl bəy Gəndov k əndində məskunlaşdığı ilk illərdə Gəndov kəndi ərazisində 300 hektar əlavə torpaq sahəsi də almışdı. Bu torpaq sah ələrində iri tövlələr tikilmiş, mal-qara (inək,camış və s.) naxırları və böyük qoyun sürüləri saxlanılırdı. Torpaqların çox hiss əsi isə otlaqlardan ibarət idi. HAŞİYƏ. Gəndov kəndinin ağsaqqalları bir də onu nəql 204 edirl ər ki, qırxıncı illərin sonu, əllinci illərin əvvəllərində Az ərbaycan Respublikası rəhbərləri Quba şəhərinə səfər ed ərkən avtomobil karvanı ilə Dəvəçi (indiki Şabran) rayonu ərazisindən keçərdilər. Bəzən onlar Gəndov kəndində maşını saxlayar v ə Mürsəl bəyin dillər əzbəri olan bağına baş ç əkərdilər. Bağda yetişən armud ağacı və onların yetirdiyi dadlı meyvələr qonaqların çox xoşuna gəlmişdi. Hətta bir dəfə bağın hasarının dağıldığıını görüb, həmin hasarın təcili olaraq iki gün ə bərpa olunması barədə Dəvəçi royon rəhbərlərinə göst əriş də verilmişdi. XX əsrin əvvəllərində Aşağı Gəndov ərazilərinə köçüb g ələn din adamlarının, ruhanilərin də sayı artmağa başladı. Bu s əbəbdən də Aşağı Gəndov ərazisindəki mülklərin çoxusu din xadiml ərinin, xüsusilə əfəndilərin mülkiyyətinə çevrilmişdi. Bunların arasında Hacı Hüseyn Əfəndi, Yusif Əfəndi, Yaqub Əfəndi, Mövlud Əfəndi, Möhyəddin Əfəndi, Seyidqulu Əfəndi v ə digərləri xüsusi fərqlənirdi. Bu əfəndilərin çoxu keçmiş D ərə Gəndov kəndindəki məsciddə təşkil edilmiş ikillik dini m əktəbdə dərs deyirdilər. Burada təhsilini başa vurmuş şagirdlər öz təhsillərini Qələgah kəndində Böyük Məscidin yanında tikilmiş və üstü ağ dəmirlə örtülmüş 3 taqdan ibarət hücr ədə Qədəşəmi Əfəndidən (Abdulvahab Əfəndidən) dini d ərs alırdılar. Bu məktəbi bitirən məzunlar isə Şamaxıda, eləcə d ə xarici olkələrdə öz dini təhsillərini davam etdirirdilər. Hacı Hüseyn Əfəndi ilk olaraq Gəndov ərazisində su d əyirmanı tikdirmiş və yerli əhalinin istifadəsinə vermişdi. H ətta qonşu kəndlərdən də camaat bu dəyirmana üyütmək üçün öz taxıllarını daşıyıb gətirirdilər. Keç ən əsrin 20-ci illərində Azərbaycanda sovetləşmə za- ma nı yeni quruluşa qarşı çıxdıqlarına görə Gəndab Əfəndiləri v ə Mürsəl bəy əmlakları müsadirə olunmaqla sürgün olunmuşlar. 1928-1932-ci ill ərdə Dəvəçi ərazisində toz, artel və 205 kolxozların yaranması ilə əlaqədar olaraq ictimai bina kimi Mürs əl bəyin həmin evi daimi istifadə üçün məktəbə, qarda- şının evi isə kolxoza və kənd sovetinə verilmişdi. Keçmiş Sovetlər dövründə (1939-1940-cı illər) Samur D əvəçi (indi Samur-Abşeron) kanalının çəkilməsindən sonra h əmin kanaldan iki su qolu ayrılaraq kəndin əhalisinin istifad əsi üçün Aşağı Kəndov kəndinin ixtiyarına verilmişdi. Artıq burada bütün əkilən torpaqların suvarılması mümkün olmuşdu. Bu k ənddə müasir inkişafı və həyat səviyyəsinin durmadan yaxşılaşmasını görən yuxarıda-dağətəyi ərazidə yerləşən digər k əndlərin əhalisi də könüllü surətdə Aşağı Gəndov kəndinə köç eyl əməyə başlamışdılar. Lakin bütün bunlara baxmayaraq h ələ də yuxarı Dərə Gəndov və Baş Gəndov kəndlərində həyat öz axarı ilə davam edirdi. Bu k əndlərdə torpaq sahələri ancaq dəmyə şəraitdə becə- rilirdi. Bir çox bitkiçilik m əhsulları: arpa, buğda, qarğıdalı, noxud, m ərcimək, lərgə və suvarma mümkün olan yerlərdə cox çeşidli bostan bitkiləri əkilərək alınan məhsullardan ərzaq kimi istifad ə olunurdu. Heyvandarlığın inkişafı üçünsə bu ərazidə çox münbit əlverişli otlaq sahələri vardı. Heyvandarlıq məhsulları ilə bu dağ kəndlərinin əhalisinin tələbatı demək olar ki, özləri t ərəfindən tam ödənilirdi. 1950-ci ild ən başlayaraq indiki Gəndov kəndi böyük yaşa- yış məntəqəsinə çevrilmiş, on dəfələrlə böyümüşdür. Bu kənd əhalisinin əsas məşğuliyyətini əkinçilik, bağçılıq, bostançılıq, maldarlıq və digər sahələr təşkil edirdi. Ancaq Nikita Sergeyeviç Xruşşovun (1894-1971) Sovet höküm ətinə rəhbərlik etdiyi vaxtlarda (1958-1964) dağ k əndləri barədə səhv subyektiv və volyuntarizm meyilli siyasət yeridilmişdi. Nəticədə keçmiş Dəvəçi rayonun onlarla kəndi- nin əhalisinin inzibatı qaydada – zorla rayon mərkəzinə Yüklə 0,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|