YüZÜNCÜ yil üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

 64
sağlamıştır. Hal böyle olunca nüsha seçiminde farklı tercihlerde bulunmuştur. 
Özellikle ayet ve hadislere bakılmış ve bunların doğru yazıldığı nüshalar tercih 
edilmiştir. Eserin tarihli nüshalarının büyük bölümü hicri 1100 ve 1200’lü yıllara 
aitdir. Tarihsiz nüshalar eseri halk için çoğaltan müstensihlerin tarih koyma kaygısı 
gütmemeleri veya hurufilerin özellikle Fatih döneminden sonra sıkı takibata 
uğramalarından kaynaklanabilir.     
 
5.2. KARŞILAŞTIRILAN NÜSHALAR 
 
1.Süleymaniye Kütüphanesi Hüsrev Paşa Nu:172/I-II (A) 
İstinsah tarihi: 857H. 
Müstensih: 
Baş: ﻰﻟﻋ  ةوﻟﺻﻟاﻮ  ﻢﻼﺳﻟاﻮ  ﻦﻳﻣﻟﺎﻌﻟاﺐﺮ ﷲ دﻣﺣﻟا 
Son: ﻢﻟﻋ ردﺷﻣﻟﻜ ﻩدﻧﺗﻗ ﷲا ﻪآ ردﻟﻮا دﻳﻬﺷ  ﻞوا  
I’de Farsça Cavidânnâme II’de Türkçe Işknâme vardır. 
Yk. 155x110, 125x75,  st: 14, vr: 153, yz: Nesih, meşin kahverengi cilt, iç taraf 
ebruli kağıt, aharlı kağıt.  
 
 
 
2.Nuruosmaniye Kütüphanesi Nu:3596 (N) 
İstinsah tarihi : 1086H (1676) 
Müstensih:Derviş Muhammed b. Mustafa  
2b-3a varaklarda fihrist bulunmaktadır.  
Baş: رﻬﻆﻣ ﻰﻟﻋ   ﻢﻼﺳﻟاﻮ  ةوﻟﺻﻟاﻮ ﻦﻳﻣﻟﺎﻌﻟاﺐﺮ ﷲ دﻣﺣﻟا 
Son: ﻲﻟﺎﻌﺘ  ﷲا  نﻮﻳﻌﺑ  ﺖﻣﺘ  ﻒﻮرﺣ  ﻢﻠﻋ اﺪﺧ ﺰا ﻲﻣﻳﺴﻧ ﻮﭼ  ناﻮﺧﻳﻣ 
Yk: 205x140, 160x80, st:15, vr:105  yz: Nesih, Muhammed, Cebrail gibi özel 
isimlerin ve hurufi metinlerde geçen kıslatmaların üzeri kırmızı kalemle çizilmiştir. 
 
3.Milli Kütüphane ( Ankara Cebeci İlçe Halk Kütüphanesi) Nu: 06 Ceb 514 (M) 
İstinsah tarihi: 989 H (1580) 
Müstensih: 
Eserin 1b-3a varaklarında  fihrist bulunmaktadır.    
Baş: رﻬﻆﻣ ﻰﻟﻋ   ﻢﻼﺳﻟاﻮ  ةوﻟﺻﻟاﻮ ﻦﻳﻣﻟﺎﻌﻟاﺐﺮ ﷲ دﻣﺣﻟا 
Son: ٩٨٩ ﺘﻣﺖ ﺴن ﺘﺣرﻳﺮا ﻓ ﻲ اﻮا ﺴﻃر ﻣﻀﺎة اﻠﻣﺑﺎرﻚ   ﺗﺎر ﻳﺢ 
Yk:194x110, 126x74 vr:161, st: 9-11, yz: Harekeli nesih, Mıklebeli sırtı siyah deri, 
üstü kavun içi çiçekli kağıt kaplı mukavva cilt, bazı ayet ve hadislerin üzeri kırmızı 
çizilmiş. 
 
4.Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmut Efendi Nu:2308 (H) 
Eserin 2b-3a varaklarında Hurufi metinlerinde geçen kısaltmalarla ilgili bir tablo 
verilmiştir. 4b-5b varaklarında fihrist vardır.  
Baş: ةوﻟﺻﻟاﻮ ﻢﻳﺣرﻟانﻣﺣرﻟ ﻦﻳﻣﻟﺎﻌﻟا ﺐﺮ ﷲ دﻣﺣﻟا
 
 
Son:  نﻳﻣﻠﺎﻌﻟا  بر  ﷲدﻣﺣﻟاﻮ  نﻳﻣﺣارﻟا ﻢﺣرا ﺎﻳ 
Yk:210x145, 160x85, st:13 , vr:160, yz: Nesih, siyah deri, üstü sarı kağıt kaplı, 
şemseli mukavva cilt, aharlı kağıt.  
 
 

---

 65
Yukarıda sıralanan nüshalardan en eski tarihli olanı A nüshasıdır. Aslında söz 
konusu nüshanın sonunda tarih yer almamaktadır. Ancak bu nüsha yukarıda da 
belirtildiği üzere iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm (1-52. varaklar)  Farsça 
Cavidan-name olup, eserin baş taraftaki büyük bir bölümü koparılmıştır. Yazmanın 
Frasça bölümü ile Türkçe bölümü sonradan birleştirilmemiştir. Aynı yazı ve aynı 
kağıt kullanılmıştır. Dolayısyla Farsça bölümün sonunda yer alan 857 H. tarihi aynı 
zamanda Türkçe bölümünün de istinsah tarihi olarak kabul edilmiştir.  1086 H. tarihli 
N nüshası incelenen bütün yazmalar arasında cümle yapısı en sağlam olanıdır. Ayet 
ve hadislerin yazımında çoğunlukla yanlış bulunmamaktadır. M nüshası hem 
tarihinden dolayı hem de harekeli olması hesabıyla tercih edilmiştir. H nüshası 
tarihsiz bir nüshadır. Bu nüshada müstensih metinde geçen ayet ve hadislerin büyük 
bir bölümünün anlamlarını derkenarda vermiştir. Nüsha Eski Anadolu Türkçesi 
özellikleri göstermektedir.   
 
 
Tüm nüshalarda ortak olarak otuz iki (    ),  yirmi sekiz (     ) rakamları ve 
aleyhi’s-selam (ﻢﻋ),(م) kısaltılmıştır. N nüshasında Allah ta’âlâ (ﻊﺘ    ﻩﺁ  ),  Adem  (د ) 
ilahi ( ي), salat (ﺺ), rek’at (ﺖﻜ), kelime (ﻚ), vech (ﻩﻮ), zahir (ﻆ), hazret (ح), hatt (ط), 
huruf, harf  (ﻒﺤ), suret (   ), Kur’an (ﻦﻗ ),  Hak ta’âlâ (ﻊﺘ ق) kısaltılarak kullanılmıştır. 
M nüshasında kimi eksiklikler yanlışlar sonradan düzeltilmiştir. Kelime eklemeleri 
nüsha içinde º işaretiyle gösteridikten sonra eklenti veya düzelti derkenarda 
gösterilmiştir. A nüshasında kimi ayet ve hadislerin açıklamaları sayfa kenarlarında 
verilirken, metin içinde eksik bırakılan ayet ve hadisler derkenarda tamamlanır. Söz 
konusu yazmada satır sonlarında kelime bölünmelerine rastlandığı gibi benzer bir 
uygulama varak geçişlerinde de görülür. Bu nüshada  Fazl( ﻒ  ), vech (ﻩﻮ), Adem (د ), 
Havva ( ﻮ ) Hak ta’âlâ (ﻊﺘ  ق) kısaltılarak yazılmıştır. Nüshanın 79b sayfası boştur. 
Bab kısımları sonradan kırmızıyla belirginleştirilmiş, ayet ve hadislerin üzeri siyahla 
çizilmiştir.     
 
5.3. DİĞER  NÜSHALAR 
 
1.
 
Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmut Efendi Nu:2790/I 
127s., Taş baskı, 1871  
2.
 
Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmut Efendi Nu:3008 
138v. Ta’lik 160x100, 115x70, 15 satır  Bayezid b. Memi 1195H. 
3.
 
Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmut Efendi Nu:3039 
115v. Ta’lik 175x110, 135x85, 13 satır Baş kısmı eksik. 
4.
 
Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi Nu:3080 
166 v. Nesih 170x105, 130x70, 13 satır, Hasan b. Mustafa b. Doyran 1163H. 
5.
 
Süleymaniye Kütüphanesi Hacı Mahmud Efendi Nu:3130 
55 v. Rik’a 175x110, 140x90, 17 satır, 1233 H Bazı bölümler eksik. 
6.
 
Süleymaniye Kütüphanesi Serez Nu:3878 
113 v. Nesih,186x122, 137x65 Son bölümü eksiktir. 
7.
 
Süleymaniye Kütüphanesi Serez Nu:3921 
138v. Ta’lik 152x109, 65x95, Baş  kısmı eksiktir. Kenarlarında müellifin 
Ahiretnâmesi ve Emir Hüseyin’in Kalendernâmesi vardır. 
8.
 
Süleymaniye Kütüphanesi Reşid Efendi Nu:1210/I 
123 v. Ta’lik  170x110, 130x75 15 satır , Muhemmed b. Salih Akçahisarî 

---